Republiek Suriname Republika Surinam
Flaga Surinamu Herb Surinamu Flaga Surinamu Herb Surinamu
Dewiza : ( łac. ) Justitia – Pietas – Fides
Hymn : God zij met ons Suriname (Bóg jest z naszym Surinamem)
Położenie Surinamu
Język urzędowy	niderlandzki
Język używany	niderlandzki , angielski , sranan tongo [1]
Stolica	Paramaribo
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Dési Bouterse
Szef rządu	prezydent Dési Bouterse
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	90. na świecie 163 270[2] km² 1800 km² (1,1%)
Liczba ludności  ( 2008 )  • całkowita   •  gęstość zaludnienia	169. na świecie 476 000▲[3] 2,9 osób/km²
PKB ( 2008 )  • całkowite   • na osobę	2,984 mld. USD ▲[4] 5599 USD ▲
PKB ( PPP ) ( 2008 )  • całkowite   • na osobę	4,438 mld. USD ▲[4] 8326 USD ▲
Jednostka monetarna	dolar surinamski (SRD)
Niepodległość	od Holandii 25 listopada 1975
Strefa czasowa	UTC -3
Kod ISO 3166	SR
Domena internetowa	.sr
Kod samochodowy	SME
Kod telefoniczny	+597
Mapa Surinamu
Mapa Surinamu wraz z terytoriami spornymi

Surinam ( nid. Suriname, Republika Surinamu – Republiek Suriname) – państwo w północno-wschodniej części Ameryki Południowej , położone nad Oceanem Atlantyckim . Do 25 listopada 1975 kolonia holenderska pod nazwą Gujana Holenderska.

Geografia

• Długość granic: 1707 km
• lądowa
  • Brazylia 593 km
  • Gujana Francuska 510 km
  • Gujana 600 km
• morska 386 km
• Najwyższy punkt: Juliana Top 1280 (wg innych źródeł 1230) m n.p.m.
• Najniższy punkt: miejsce na równinie przybrzeżnej 2 m p.p.m.
• Najdłuższe rzeki: Courantyne , Maroni , Surinam , Saramacca, Litani i Tapanahoni .

Warunki naturalne

Wzdłuż wybrzeża rozciąga się pas nizin nadmorskich, sztucznie osuszony, skupiający większość ludności kraju. Od południa do pasa nizin przylega rozległa nizina porośnięta sawannami , która stopniowo przechodzi w niskie góry (część Wyżyny Gujańskiej ) porośnięte rzadkim lasem. Najwyższy szczyt kraju - Juliana Top (1280 m n.p.m.). Sieć rzeczna składa się z 7 głównych rzek i jest ukierunkowana na północ, do Oceanu Atlantyckiego^[5]. 80% terytorium pokrywają lasy deszczowe, do tej pory w dużej mierze niezbadane^[1]. Od 1994 roku 10% obszaru pokrywają rezerwaty przyrody.

Klimat równikowy, wilgotny, z sumą opadów w granicach 2000-3040 mm rocznie. Średnia temperatura powietrza i średnie opady dla stolicy kraju wynoszą: w styczniu 26 °C i 193 mm, w lipcu 27 °C i 226 mm. Naturalną szatą roślinną na wybrzeżu są namorzyny , a w głębi lądu lasy z cennymi gatunkami drzew o bardzo twardym drewnie. Świat zwierzęcy reprezentują m.in.: tapiry , leniwce , oceloty , wiele gatunków węży, ptaków i nietoperzy.

Historia

Tereny dzisiejszego Surinamu (znanego także pod nazwą Gujany Holenderskiej) były zasiedlane przez Holendrów już w końcu XVI w., co skutkowało licznymi konfliktami z angielskimi i francuskimi kolonizatorami. W 1667 w traktacie pokojowym kończącym II wojnę angielsko-holenderską Surinam został uznany za posiadłość holenderską. Od 1814 kolonia. W 1954 terytorium to stało się pełnoprawną częścią Niderlandów, na prawach autonomii i z własną administracją.

Surinam jako niepodległe państwo

Surinam uzyskał niepodległość od Holandii w 1975 ^[1]. Wszyscy mieszkańcy nowego państwa zachowali holenderskie obywatelstwo i w następnych latach jedna trzecia z nich wyjechała do Europy, szczególnie robotnicy wykwalifikowani, co spowodowało załamanie gospodarcze, z którego Surinam wyszedł dzięki pomocy rządu holenderskiego^[1]. W 1980 r. po wojnie domowej władzę przejął wojskowy reżim pod przywództwem Dési Bouterse , ponowny powrót do demokracji nastąpił w 1988 .

Po 1988

W 1994 roku Surinam ponownie przeżył załamanie gospodarcze, które było tak dotkliwe, że rozważano nawet sprzedaż dużych połaci puszczy firmom drzewnym^[1]. Jednakże dzięki interwencji ekologów puszczy nie wycięto. Puszcza szybko stała się atrakcją turystyczną szczególnie dla Europejczyków^[1].

Ustrój polityczny

• Ustrój polityczny: demokracja parlamentarna z 51 miejscowym Zgromadzeniem Narodowym
• Święto narodowe: Dzień Niepodległości – 25 listopada
• Stolica: Paramaribo 242 946 mieszkańców

Podział administracyjny

Surinam dzieli się na 10 dystryktów (distrikt):

1. Brokopondo ,
2. Commewijne ,
3. Coronie ,
4. Marowijne ,
5. Nickerie ,
6. Para ,
7. Paramaribo ,
8. Saramacca ,
9. Sipaliwini ,
10. Wanica .

Ludność

Struktura etniczna

Główną strukturą etniczną stanowią Hindusi (37%). Kreole stanowią 31%, Jawajczycy 15%, Murzyni 10%, Indianie 2%, Chińczycy 2%, biali 1%, a pozostali 2%^[1]. Jednakże przynależność etniczna wielu osób jest bardzo trudna do określenia, gdyż małżeństwa mieszane są bardzo częste^[1]. Hindusi, Jawajczycy, Murzyni i Chińczycy zostali sprowadzeni przez Holendrów, którzy potrzebowali taniej siły roboczej^[1].

Religie

(2007)
Zmiana liczby ludności Surinamu w latach 1961 - 2003 (w tysiącach)
Liczba ludności	470 784
Ludność według wieku
0-14 lat	28% mężczyzn: 67 088 kobiet: 64 949
15-64 lat	65,7% mężczyzn: 154 148 kobiet: 155 345
ponad 64 lata	6,2% mężczyzn: 12 726 kobiet: 16 528
Średnia wieku
w całej populacji	26,5 lat
mężczyzn	26,7 lat
kobiet	27,5 lat
Przyrost naturalny	1,1%
Współczynnik urodzeń	17,31 urodzeń/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	5,5 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	-0,8 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,07 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,03 mężczyzn/kobiet
15-64 lat	1,00 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	0,77 mężczyzn/kobiet
w całej populacji	1,00 mężczyzn/kobiet
Umieralność niemowląt
w całej populacji	20,11 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	23,73 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	16,25 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
w całej populacji	63,23 lat
mężczyzn	70,52 lat
kobiet	76,12 lat
Rozrodczość	2,02 urodzeń/kobietę
HIV/AIDS
Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS	1,7% (2001)
Liczba osób żyjących z HIV/AIDS	5 200 (2001)
Liczba zmarłych na HIV/AIDS	mniej niż 500 (2003)

Głównym wyznaniem w kraju jest hinduizm 27,4%. Protestanci stanowią 25,2%, głównie Bracia morawscy , katolicy 22,8%, muzułmanie 19,6%. Wierzenia miejscowe wyznaje 5% ludności. W Surinamie nie widać wyraźnego podziału geograficznego pomiędzy wyznawcami poszczególnych religii^[1].

Języki

Językiem urzędowym Surinamu jest język niderlandzki . Od 2005 roku kraj ten jest również członkiem Unii Języka Niderlandzkiego . Ponad 500 słów holenderskich charakterystycznych dla Surinamu zostało zamieszczonych w najnowszej wersji (2005) tzw. "Zielonej Książeczki" (Groene Boekje, słownik języka niderlandzkiego wydawany przez Unię). Język niderlandzki jest używany w urzędach, parlamencie, szkołach, w biznesie oraz w mediach w całym kraju.

Obok niderlandzkiego używa się przede wszystkim języka kreolskiego sranan tongo , który jako język ojczysty lub obcy znają prawie wszyscy mieszkańcy, oraz języków ojczystych różnych grup etnicznych. Sranan tongo był pierwotnie językiem tzw. Kreoli , dziś wciąż pełni funkcję lingua franca na ulicach. Pozostałe ważniejsze języki to wywodzący się z języka bhodźpuri język sarnami hindustani , jawajski , języki kreolskie saramaccaans i aukaans, południowe dialekty chińskiego, syryjski dialekt arabskiego oraz portugalski . Liczba użytkowników tego ostatniego wyraźnie wzrosła w ostatnich latach ze względu na imigrację (najczęściej nielegalną) brazylijskich poszukiwaczy złota.

Według spisu ludności z 2004 najczęściej używanymi językami (biorąc pod uwagę tylko pierwszy używany język) w surinamskich gospodarstwach domowych były:

• niderlandzki - 46,6%
• sarnami hindustani - 15,8%
• języki morrońskie (Saramaccaans, Aukaans i Paramaccaans) - 15,2%
• sranan tongo - 9%
• jawajski - 5,6%

Analfabetyzm

W Surinamie powyżej 15 roku życia czytać i pisać potrafi 89,6% mieszkańców (z czego mężczyźni 92%, a kobiety 87,2%). (Dane szacunkowe na 2004)

Gospodarka

Obraz Surinamu z kosmosu we wrześniu 2002

Surinam to jeden z największych na świecie producentów boksytów . Wydobywa się ponadto niewielkie ilości złota , ropy naftowej , niklu , miedzi , platyny i rud żelaza .

Przemysł przetwórczy związany jest gł. z sektorem wydobywczym. Boksyty, kaolin i aluminium stanowią 70% towarów eksportowanych. Duże znaczenie ma obróbka drewna, cukrownictwo, przetwórstwo rybne, produkcja rumu , cementu , piwa i papierosów.

Gł. uprawy to ryż , trzcina cukrowa , cytrusy , banany , palma kokosowa . Zasoby leśne są olbrzymie, ale wykorzystywane są w niewielkim stopniu z powodu braku odpowiednich inwestycji. Gospodarczo wykorzystuje się drzewo kapokowe . Wzrasta znaczenie połowu skorupiaków eksportowanych przede wszystkim do USA.

Rozwija się turystyka. PKB na jednego mieszkańca w 2006 roku wyniosło: 7 100 $

Komunikacja

Sieć kolejowa i drogowa poza wybrzeżem jest bardzo słabo rozwinięta - z tego powodu do wielu miejsc można dotrzeć tylko samolotem bądź pieszo. Przez Interior prowadzą tylko 4 drogi bite^[1].

Przypisy