Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Sułtanat Rum

Sułtanat Rum

Anadolu Selçuklu Devleti
Sułtanat Rum
1077-1307
Położenie
Stolica İznik , później Konya

Sułtanat Rum ( tur. Rüm), albo Ar-Rum, nazywany także Sułtanatem Ikonion (tak w wersji greckiej , w zlatynizowanej Ikonium) od nazwy swej stolicy, dzisiejszej Konyi w Azji Mniejszej (stąd czasem nazywany również Sułtanatem Konyi) – państwo Turków Seldżuckich istniejące w Anatolii w latach 1077 - 1307 .

Nazwa państwa pochodzi od arabskiego określenia Bizantyjczyków (przejętego przez Turków), którzy nazywali siebie Ρωμαίοι (Rhomaioi), to jest Rzymianami , a wiąże się z tym, że sułtanat Rum powstał na terytorium należącym uprzednio do Cesarstwa i w pewnej mierze pretendował do jego dziedzictwa.

W jego historii można wyróżnić trzy okresy. Początkiem pierwszego jest bitwa pod Manzikertem w roku 1071 zakończona klęską Bizancjum. W jej rezultacie Turcy Seldżuccy zajęli właściwie całą Azję Mniejszą i wkrótce zorganizowali się w Sułtanat Rum. Później musieli oni stawiċ czoło zarówno odrodzonemu Bizancjum, jak i rywalizującemu z sułtanatem państwu Daniszmendydów , z których to zmagań wyszli zwycięsko, czego ostatecznym potwierdzeniem była klęska zadana cesarzowi Manuelowi I w bitwie pod Myriokefalon w roku 1176 . Drugi okres, lata 1176 - 1243 , to czas rozkwitu państwa, które poszerzyło swoje terytorium. Dzięki zdobyciu ważnych portów włączyło się w przynoszący bogactwo nurt międzynarodowego handlu. Został on jednak brutalnie zakończony przez Mongołów , którzy w roku 1243 zadali armii sułtanatu druzgocącą klęskę pod Köse Dağ i zamienili go w swój protektorat. Dalsza historia Rumu to powolna agonia, zakończona śmiercią ostatniego sułtana w roku 1307 .

Spis treści

Narodziny i walka o przetrwanie

Cesarstwo Bizantyjskie w roku 1025, w przeddzień najazdu normańskiego i seldżuckiego

Od lat pięćdziesiątych XI wieku luźne bandy Turków Seldżuckich wyprawiały się w głąb bizantyjskiej Anatolii w poszukiwaniu łupów, czemu nie była w stanie przeciwdziałać nieruchliwa armia cesarstwa. Ta wojna podjazdowa przybrała postać otwartego starcia, kiedy w roku 1071 cesarz Roman Diogenes w celu zabezpieczenia granicy zdecydował się zająć fortece wokół jeziora Wan , a na swej drodze spotkał zdecydowaną mu w tym przeszkodziċ armię samego sułtana Wielkich Seldżuków , Alp Arslana . W ten sposób doszło do bitwy pod Manzikertem, w której armia Bizancjum poniosła druzgocącą klęskę, a jego cesarz dostał się do niewoli. Bezpośrednie skutki klęski nie były zbyt znaczące - Alp Arslan, dla którego głównym wrogiem byli Fatymidzi , wypuścił cesarza z niewoli po zagwarantowaniu sobie niewielkich cesji terytorium i odszedł na południe. Trzy czynniki zdecydowały o tym, że po bitwie pod Manzikertem Bizantyjczycy w przeciągu 10 lat utracili kontrolę nad niemal całą Anatolią. Pierwszym był charakter tureckich najeźdźców, którym w przeciwieństwie do tradycyjnych przeciwników cesarstwa, Arabów, bardzo odpowiadały surowe, zimowe warunki anatolijskiego płaskowyżu, przypominające ich rodzimą Azję Centralną . O ile zatem Arabowie najeżdżali Anatolię, a potem się z niej wycofywali, o tyle Turcy starali się uczynić z niej stały teren swojego koczowniczego życia.

Europa z sułtanatem seldżuckim po zdobyciu Anatolii po bitwie pod Manzikertem

Zapewne jednak by się to im nie udało, gdyby nie drugi czynnik, którym były wojny domowe trapiące cesarstwo w latach 1071 - 1081 , w wyniku których zamiast walczyć z Turkami kolejni pretendenci do tronu dosłownie oddawali im kolejne terytoria w zamian za ich wojskowe usługi, a rząd centralny wycofywał kolejne oddziały do Konstantynopola w celu jego obrony. Po trzecie, kiedy Bizancjum skonsolidowało się wreszcie wokół Aleksego I Komnena w roku 1081 , to aż do roku 1094 musiało prowadzić ciężkie walki na zachodzie przeciwko kolejno Normanom , Pieczyngom i Kumanom , tak że do roku 1097 nie podjęło żadnej inicjatywy w celu odzyskania Azji Mniejszej. Na skutek tego w jej wnętrzu wyrosło całe pokolenie, które w swoim życiu nigdy nie zaznało władzy cesarza bizantyńskiego i w znacznej mierze było już sturkizowane.

Człowiekiem, który postanowił wykorzystaċ ten stan rzeczy był Sulajman, syn Kutulmisza - wuja Alp Arslana, który niegdyś zbuntował się przeciw niemu, kwestionując jego prawo do władzy, co przypłacił życiem. Sulajman był wysłannikiem Malikszaha , następcy Alp Arslana, który wysłał go do Anatolii w celu zapanowania nad jej niekontrolowanym podbojem w imieniu Wielkich Seldżuków. Zaczął on organizować anatolijskich Turków wokół siebie, i po zajęciu Nicei w roku 1077 samozwańczo ogłosił się sułtanem, kwestionując tym samym zwierzchność Malikszaha. Nicea, przez Turków nazwana Iznikiem, stała się pierwszą stolicą nowego państwa. Po zdobyciu Antiochii w roku 1084 Sulajman poczuł się na tyle pewnie, że w roku 1086 wyruszył przeciwko Aleppo , co doprowadziło go do starcia z bratem Malikszaha, namiestnikiem Syrii Tutuszem , co przypłacił życiem w bitwie pod murami miasta . Jego syn, Kilidż Arslan , stał się zakładnikiem na dworze Wielkich Seldżuków, i powrócił do Anatolii by dokonać restauracji sułtanatu dopiero po śmierci Malikszaha w roku 1092.

Tymczasem w trakcie sześcioletniego bezkrólewia dominującą siłą w Anatolii stało się inne tureckie państwo, Daniszmendydzi , które zajmowało jej północną i południową część, podczas gdy Rum zajmował część południową i zachodnią. Na razie jednak ci naturalni rywale sprzymierzyli się przeciwko pierwszej wyprawie krzyżowej , co nie zapobiegło ich klęsce w bitwie pod Doryleum w roku 1097 , i utracie przez sułtanat swojej stolicy oraz szeregu terytoriów wzdłuż wybrzeży Morza Egejskiego i Czarnego na rzecz Bizancjum. Wtedy to z konieczności Kilidż Arslan przeniósł stolicę sułtanatu do Konii (greckie Ikonion), gdzie miała pozostać już do końca jego dziejów. Późniejsza ekspansja Kilidż Arslana na wschód, kosztem Daniszmendydów, doprowadziła go ostatecznie tak samo jak dziada i ojca do konfliktu z Wielkimi Seldżukami. Zginął walcząc z nimi w roku 1107 w bitwie nad rzeką Chabur , dopływem Eufratu w północnej Mezopotamii .

Bizancjum (fiolet) i Sułtanat Rum (zieleń) około roku 1170

Daniszmendydzi stali się teraz największą potęgą w Anatolii, a sułtanat został zredukowany do niewielkiego okręgu wokół Konyi, znajdującego się pod ich protektoratem. Na szczęście dla Rumu musieli oni także walczyċ z Bizancjum, które przeszło do ofensywy po okresie wojen z Krzyżowcami. Ponadto po śmierci w roku 1134 właściwego założyciela ich państwa, Kumusztakina, Daniszmendydzi stopniowo zaczęli pogrążaċ się w coraz głębszej anarchii. Ostatnie kilkanaście lat panowania Masuda, który doszedł do władzy dzięki pomocy Daniszmendydów w roku 1116 , to ciągła ekspansja ich kosztem. Tę politykę kontynuował po dojściu do władzy w roku 1155 także jego syn, Kilidż Arslan II, który w celu uzyskania spokoju ze strony Bizancjum w roku 1162 uznał się jego lennikiem i zobowiązał do oddania części terytorium - do czego jednak nigdy nie doszło.

Poniewczasie cesarz Manuel I , którego polityka do tej pory była zorientowana raczej na Zachód, zorientował się, że korzyści z tego układu ma jedynie sułtanat, i w roku 1176 zdecydował się uderzyć z wielką armią na Konię. Na przełęczy w pobliżu Myriokefalon wpadł jednak w zasadzkę, i poniósł ciężkie straty, tracąc m.in. cały sprzęt oblężniczy. Sam Manuel w liście porównywał znaczenie tej bitwy do klęski pod Manzikertem, chociaż należy uznać, że było w tym nieco retorycznej przesady. W każdym razie po Myriokefalon dla wszystkich stało się jasne, że Bizancjum nigdy nie odzyska centralnej Anatolii. Sułtanat był bezpieczny.

Zamek w Alanii zawdzięczajacy swoja obecną formę sułtanowi Kajkubadowi I

Rozkwit

Kilidż Arslan II w roku 1178 zaanektował resztki państwa Daniszmendydów, i swoim testamentem podzielił państwo pomiędzy dziewięciu synów, co jak łatwo przewidzieć doprowadziło do wojny domowej po jego śmierci w roku 1192 . Trwała ona cztery lata, po niej zaś nastąpił około czterdziestoletni okres szczytowej pomyślności państwa. W roku 1207 sułtan Kaj Chusrau I zdobył port Antalya na południowym wybrzeżu Anatolii, zaś jego syn Kajkawus w roku 1214 port Synopa nad Morzem Czarnym. Dodatkowo kolejny sułtan, Kajkubad, założył Alanję nad Morzem Śródziemnym (na miejscu zdobytego przez siebie bizantyjskiego miasta Kalonoros). Porty te pozwoliły państwu włączyċ się w główny nurt rozwijającego się ówcześnie międzynarodowego handlu, co przyniosło mu ekonomiczny rozkwit. Budowa Alanyi przez Kajkubada była tylko częścią jego rozległego programu budownictwa - m.in. otoczył on Konyę murami, zbudował publiczne łaźnie i nowy pałac. Śmierć Kaj Chusrau I w walce z pierwszym cesarzem Nicei Teodorem Laskarysem w roku 1214 była jedynym tragicznym wydarzeniem, które zakłócało ten sielankowy obraz. Nie miała ona jednak żadnych poważniejszych konsekwencji, a w następnych latach stosunki pomiędzy obu państwami układały się na ogół przyjaźnie.

Sułtanat Rum i państwa sąsiednie około roku 1210

Spokój sułtanatu zakłóciła inwazja Mongołów . Jej odpryski dotarły do niego już w roku 1230 , kiedy jego wschodnie rubieże zaatakował Dżalal ad-Din , szach Chorezmu zmuszony do porzucenia swojego państwa przez Czyngis-chana . Sułtan zawarł wówczas przymierze z Ajjubidami i z ich pomocą pokonał armię Dżalal ad-Dina pod miejscowością Jasiczemen w pobliżu Erzindżanu. Dżalal ad-Din zginął w następnym roku. Tymczasem do Anatolii zaczęła przybywaċ nowa fala tureckich imigrantów, uchodzących przed Mongołami. Niełatwo przystosowywali się oni do miejscowych warunków i w roku 1240 sułtan Kaj Chusrau II musiał krwawo stłumiċ ich rewoltę. To było jednak zaledwie preludium do mongolskiego najazdu, który nastąpił w roku 1243 . Kaj Chusrau w celu przeciwstawienia się Mongołom starał się zebrać jak największą armię, domagając się kontyngentów od wszystkich swych lenników, w tym chrześcijańskich władców Trebizondy , a także przyjmując pod swoje sztandary gruzińską szlachtę. W rezultacie jednak stworzył niezborny, 80-tysięczny konglomerat różnorodnych oddziałów, który 26 czerwca 1243 roku pod Köse Dağ został pokonany przez 30-tysięczną armię mongolskiego wodza Bajdżu .

Agonia

Ruiny Seldżuckiego meczetu w Ani , na granicy tureckiej Armenii i Anatolii, zgodnie z tradycją najstarszego seldżuckiego meczetu w Azji Mniejszej.

Po bitwie pod Köse Dağ sułtanat stał się lennem Mongołów. Kiedy Kaj Chusrau II zmarł w roku 1246 , pozostawiając po sobie trzech małoletnich synów, pomiędzy tureckim wielmożami popierającymi swych książęcych kandydatów wybuchły walki. Nie chodziło przy tym jedynie o władzę, ale także o wybór właściwej opcji w polityce międzynarodowej. Jedni uważali, że należy podporządkować się Mongołom, drudzy, że należy walczyċ o niezależność. Początkowo zwyciężyła ta druga partia, której nominalnym przywódcą był książę Izz ad-Din Kajkawus, syn Greczynki i wychowanek greckiego wyzwoleńca, który sądził, że należy zawrzeć sojusz z cesarstwem Nicei i przeciwstawić się Mongołom. Ta polityka doprowadziła do wojny z nimi. W roku 1256 w bitwie pod Akseraj w środkowej Anatolii, Kajkawus wraz ze swymi greckimi sprzymierzeńcami został pokonany przez Bajdżu, który powtórzył swój sukces sprzed trzynastu lat.

Na czoło państwa wysunął się teraz Mu'in ad-Din Sulajman, zręczny polityk, który zdobył przychylność Bajdżu i został obdarzony wysokim tytułem szambelana (hadżib) i strażnika pieczęci (parwana). Zwano go odtąd często Sulajmanem Parwaną. Na mocy układu z 1257 roku sułtanat uległ podziałowi pomiędzy Kajkawusa i jego brata Kilidż Arslana, co jednak okazało się rozwiązaniem tymczasowym, ponieważ po klęsce Mongołów pod Ajn Dżalut zmusili oni nielojalnego wobec nich Kajkawusa do ucieczki do Konstantynopola. Stamtąd intrygował on przeciwko nim, próbując zachęcić potężnego zwycięzce spod Ajn Dżalut Bajbarsa do inwazji na Anatolię i przywrócenia mu tronu. Tymczasem sułtanatem rządził Parwana, który w roku 1265 złożył nawet z tronu swojego nominalnego suzerena, wprowadzając na to miejsce jego nieletniego syna, bezwolną marionetkę w jego ręku. W roku 1272 Parwana nawiązał kontakt z Bajbarsem, co doprowadziło do tego, że w roku 1277 sułtan Mameluków po pokonaniu Mongołów pod Elbistanem pojawił się w Anatolii. Miejscowi Turcy nie poparli go jednak - Parwana ostatecznie wysłał tylko list. Bajbars wycofał się, a Mongołowie skazali Parwanę na śmierć.

Odtąd Anatolia właściwie podlegała bezpośredniemu zwierzchnictwu Mongołów, a tytuł sułtana miał już charakter tylko prestiżowy. W latach 1282 - 1303 walczyli o niego ze zmiennym szczęściem Kajkubad III i Masud II, a ostatnim człowiekiem noszącym tytuł sułtana Rum był syn tego ostatniego, Masud III, zamordowany w roku 1307 , wkrótce po tym jak podobny los spotkał jego ojca. W tym momencie jednak już od trzydziestu lat tytuł ten był tylko nazwą, mająca znaczenie jedynie dla anatolijskich Turków, wśród których ciągle żywa jeszcze była pamięć państwa, które niegdyś ich jednoczyło.

Władcy

Bibliografia

  • Michael Angold , Cesarstwo Bizantyńskie 1025-1204. Historia polityczna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław, 1993,
  • Jerzy Hauziński , Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa - Kraków, 1993,
  • Peter M. Holt , Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1993,
  • Bogdan Składanek , Historia Persji. Tom II, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2003,

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Sułtanat Rum":

Trzcina cukrowa ...

Bitwa pod Wiedniem (1683) ...

Traian Băsescu ...

Howerla ...

Bukowina (kraina historyczna) ...

Piotr Mohyła ...

Królestwo Węgier ...

Kozacy piszą list do sułtana ...

II wyprawa krzyżowa do Konstantynopola Data 1147 - 1149 Miejsce Anatolia , Królestwo Jerozolimskie , Półwysep Iberyjski Przyczynautrata Hrabstwa Edessy Wynikprzegrana ChrześcijanTerytorium Anatolia , Lewant , Półwysep Iberyjski Strony konfliktu Chrześcijanie Sułtanat Rum , Zengidzi, Burydzi Dowódcy Ludwik VII Młody Konrad III i inni. Zengi , Nur ad-Din Wyprawy krzyżowe Bitwy Łacinników I : Nikea ...

Historia Indii ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Sułtanat Rum":

143. Najbardziej okazałe kaniony świata (plansza 22) ...

119. Stany Zjednoczone (plansza 2) ...

Estry (plansza 8) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie