Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Tytuły szlacheckie

Tytuły szlacheckie

Tytuł przyznawany przez władcę danego państwa, łączył się z nadaniem ziemi lub przywilejów dla obdarowanego na zasadzie dziedziczenia (primogenituralnie, secundogenituralnie lub dla wszystkich potomków), lub bez prawa dziedziczenia (szlachectwo osobiste), jako wyraz wdzięczności za działalność na rzecz państwa lub samego panującego. Europejskie tytuły szlacheckie:

Podział ten jest znacznym uproszczeniem, zwłaszcza, że wartość różnych tytułów w różnych państwach jest różnie oceniana. Earl zasadniczo odpowiada kontynentalnemu hrabiemu, ale pod względem pozycji jest bliższy tytułowi księcia. Wiele tytułów ma dodatkowe gradacje - tytuł hrabiowski w Niemczech ( niem. - Graf) może być bliski randze panującego księcia - Landgraf , tzw. Mediatisierter Graf, zrównany z tytułem książęcym, np. hrabia Tyrolu (gefürstete Grafschaft) lub nawet przewyższać - Markgraf lub odpowiadać tytułowi hrabiowskiemu - Reichsgraf, Graf. W Niemczech margrabia Brandenburgii i hrabia Palatynatu od średniowiecza, a od 1803 także hrabia Hesji-Kassel i margrabia Badenii byli w pierwszym kolegium Parlamentu Rzeszy [Reichstag] i nosili zwyczajowy tytuł "Kurfürst", czyli księcia-elektora z prawem wyboru cesarza. Zachowując tradycyjną, historyczną nazwę godności stali oficjalnie ponad wszystkimi książętami niemieckimi.

Bardzo rozbudowana jest tytulatura książęca . Począwszy od książąt krwi królewskiej, książąt krwi, wielkich książąt, książąt panujących, książąt elektorów, kniaziów itp. Z czasem nadania jednego kraju były zatwierdzane przez władców innych krajów jako wyrażenie wdzięczności za wykazane zasługi.

Wzajemne zależności między tytułami wywoływały aż do początku XIX w. liczne kontrowersje, prowadząc do sporów na arenie publicznej. Tak stało się z tytułem króla Prus po koronacji Fryderyka III w Królewcu w 1701 r. Polska uznała ten tytuł dopiero na sejmie konwokacyjnym w 1764 , inne kraje także ze znacznym opóźnieniem. Koronacja odbyła się za zgodą cesarza, ale sejm Rzeszy pozostawił królom Prus tylko dotychczasowe przywileje margrabiów brandenburskich i elektorów Rzeszy. Podobnie rzecz miała się z królem Polski Augustem II , który w wewnętrznych sprawach Niemiec mógł występować tylko jako książę-elektor Saksonii. Gdy w 1567 cesarz Maksymilian II wykupił hrabstwo kłodzkie pojawiły się problemy z tytulaturą, gdyż każdorazowy hrabia był jednocześnie dziedzicznym arcyksięciem domu Habsburgów. Należy pamiętać, że niemal w całej Europie obowiązywała precedencja tytułów. Na marginesie można dodać, że pomagało to biedniejszym, ale bardziej utytułowanym rodom, poprzez małżeństwo lub adopcję utrzymać lub znacznie poprawić pozycję majątkową.

Gdy w Niemczech w 1919 r. zniesiono tytuły arystokratyczne (art. 109 konstytucji weimarskiej i ustawa z 23 czerwca 1920 o zniesieniu przywilejów stanowych szlachty) stały się one częścią nazwiska rodowego, natomiast w Austrii znikły zupełnie (ustawa z 3 kwietnia 1919 o uchyleniu szlachectwa[1]) i tak zamiast "Freiherr Werner von Braun" stosuje się "Werner Freiherr von Braun" (Werner baron von Braun) czy też zamiast "Graf Anton von Magnis" pisze się "Anton Graf von Magnis" (Antoni hrabia Magnis). Również w Polsce konstytucja marcowa w 1921 zniosła tytuły arystokratyczne[2]. W Polsce szyk "imię-tytuł-nazwisko" był zwyczajem jeszcze przedrozbiorowym, jednak ograniczonym do ceremonialnych uroczystości i podpisów itp. Wskutek snobizmu czy też mody konstrukcję tę zaczęto naśladować i stosować szerzej także w języku polskim; stąd czasem zamiast mówić "hrabia Wojciech Dzieduszycki" używa się dość pretensjonalnej w codziennych sytuacjach lub w zwykłym tekście formy "Wojciech hr. Dzieduszycki" czy też "Adam Karol książę Czartoryski".

Spis treści

Tabela porównawcza tytułów szlacheckich

Tabelka przedstawia próbę porównania tytułów szlacheckich w kilku krajach. Pominięte kraje mają systematykę tytułów podobną bądź do francuskiej bądź niemieckiej. Tytuły brytyjskie zostały przedstawione jako swoją specyfikę, nie zawsze znajdującą odpowiedniki na kontynencie. Ze względu na zakaz posiadania tytułów arystokratycznych w dawnej Polsce nie wykształcił się u nas dokładnie zhierarchizowany system tytułów. Nadania tytułów przez polskich królów były rzadkie i bezprawne, stąd nie powstały odrębne, polskie wzory koron rangowych. Tytuły nadawane przez obcych monarchów były ozdabiane odpowiednimi, obcymi koronami. Podane przykłady koron w kolumnie Polska ma więc charakter przybliżony, wiele z tytułów w ogóle w Polsce nie występowało, i podane są po prostu tylko tłumaczenia. Szczególnie mało zhierarchizowana była w Polsce godność księcia - którym to tytułem określano zarówno rodzinę panującego, magnatów mających obce tytuły książęce i często niezamożnych kniaziów litewsko-ruskich i tatarskich. Wśród samych kniaziów tatarskich, formalnie tego samego tytułu używali zarówno potomkowie chanów , murzów , jak i ułanów . Niektóre tytuły zostały umieszczone jako równorzędne, ze względu na podobne usytuowanie w hierarchii godności szlacheckich, nie znaczy to, że są ściśle biorąc odpowiednikami. Np. szlachcic zagrodowy, valvasseur czy yeoman, tym tylko są do siebie podobne, iż zajmują najniższe szczeble w hierarchii i np. autorzy angielscy w ogóle nie uważają yeomanów za dziedziczną szlachtę, którą w istocie nie są. Kolumnę z łacińskimi tłumaczeniami tytułów dano ze względu na powszechność tego języka w dawnej Europie, jak i dlatego, że część narodowych nazw tytułów z niego się wywodzi.

# Polska Francja Niemcy Wielka Brytania Rosja Łacina
1 Wielki książę Grand Duc Grossherzog
niemiecka korona wielkiego księcia
nie występujeВеликий князь
(Wielkij kniaz' )
Magnus Dux
2 Książę elektor
kapelusz elektorski, starszy typ
Kurfürst
kapelusz elektorski
nie występujeКурфюрст
(kurfiurst)
3 Arcyksiążę nie występuje Erzherzog
austriacka korona Arcyksięcia
nie występujeЭрцгерцог
(ercgercog)
Archidux
4 Książę Krwi Królewskiej
Prince du Sang Royal
francuska korona księcia krwi królewskiej
Prinz / Erbprinz / Kronprinz Prince Royal Князь императорской
крови
(kniaz' impieratorskoj krowi)
5 Książę Krwi , kniaź
Prince du Sang
Francuska korona księcia krwi
Prinz Prince Принц, Князь
(princ, kniaz' )
6 Książę
Duc / Prince
Francuska,włoska,hiszpańska korona księcia
Herzog
niemiecka korona Herzoga
Duke
stary wzór czapki księcia
Князь
(kniaz' )
Dux
7Komes Ziemski Landgraf
korona landgrafa
nie występujecomes principalis
comes magnus
comes terrae
8 Książę
Prince
Francuska,włoska,hiszpańska korona księcia
Fürst
Prince князь
(kniaz' )
Princeps
9 Margrabia , Markiz
korona margrabiego
Marquis
korona markiza
Markgraf
korona markgrafa
Marquis / Margrave
brytyjska korona markiza
nie występuje
10 Hrabia , Komes
najpowszechniejsza korona hrabiowska
Comte
najpowszechniejsza korona hrabiowska
Graf
najpowszechniejsza korona hrabiowska
Earl
korona earla w wersji pełnej
Граф
(graf)
Comes
11 Wicehrabia Vicomte
francuska korona wicehrabiego
nie występuje Viscount
nie występuje Vicecomes
12Wójt (świecki protektor dóbr kościelnych na Zachodzie Europy) Vidame
francuska korona vidama
Vogtnie występujenie występujevicedominus
13 Baron , Wolny Pan
najpopularniejsza korona baronowska
Baron
stara francuska korona baronowska
Freiherr , Baron
stara korona Freiherra
Baron , Lord
Барон
(baron)
Baronus,
Liber Baro
Liber Dominus
14Baronet
polska korona szlachecka
nie występuje Baronet
oznaka baroneta Zjednoczonego Królestwa
nie występujebaronetus,
baronus minor
15Chorągiewny
polska korona szlachecka
Banneret
przepaska francuskiego bannereta
nie występuje Banneret nie występujeBanneretus
16 rycerz , kawaler (nie objęci zasadą równości)
polska korona szlachecka
Chevalier Ritter
polska korona szlachecka
Knight nie występujeEquitus,
Eques
17 szlachcic (bez formalnego nadania/uznania)
polska korona szlachecka
Gentilhomme,
Ecuyer
Edler
polska korona szlachecka
Gentleman , Esquire
Armiger
дворянин
(dworianin)
Nobilis,
Generosus
18 szlachcic zagrodowy (bez formalnego nadania/uznania)
polska korona szlachecka
ValvassorHerr von... Yeoman путный вояр
(putnyj bojar)
Nobilis,
Miles

Literatura

  • Gert Oswald: Lexikon der Heraldik, Bibliographisches Institut, Leipzig, 1984,
  • Hugo von Ströhl: Heraldischer Atlas, Stuttgart 1899
  • Henry Bedingfeld, Peter Gwynn-Jones: Heraldry, London 1993.
  • Jarosław Kuczer, Szlachta w życiu społeczno-gospodarczym księstwa głogowskiego w epoce habsburskiej (1526-1740), Zielona Góra 2007.
  • Jarosław Kuczer, Wojciech Strzyżewski, Spisy dóbr ziemskich księstwa głogowskiego z lat 1671-1727, Warszawa 2007. Źródło „ http://pl.wikipedia.orgSzlachta”

Zobacz też

Przypisy

  1. Wikipedia niemiecka (Adelsaufhebungsgesetz)
  2. "Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych" (Art. 96, zdanie drugie)


Inne hasła zawierające informacje o "Tytuły szlacheckie":

Autorytet ...

Stanisław Hozjusz ...

Teatr Nasz ...

Insurekcja kościuszkowska ...

Ajschylos ...

Habsburgowie ...

Genealogia ...

Gerard Labuda ...

Pochodzenie ...

Józef Kowalczyk ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Tytuły szlacheckie":

133 Kongres wiedeński (plansza 6) ...

121. Rzeczpospolita za panowania Sasów (plansza 11) ...

Renesansowy charakter fraszek Jana Kochanowskiego (plansza 2) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie