Puls, tętno – falisty ruch naczyń tętniczych zależny od skurczów serca i od elastyczności ścian tętnic.

Badanie tętna

Dokonuje się go na tętnicach powierzchniowych, najczęściej tętnicy promieniowej , choć także na innych tętnicach dostępnych badaniu palpacyjnemu – tętnicy szyjnej zewnętrznej , ramiennej , udowej , podkolanowej , skroniowej i grzbietowej stopy. Technika badania sprowadza się do uciśnięcia tętnicy w miejscu, w którym leży bezpośrednio pod skórą czubkami dwóch palców. Do badania tętna nie stosuje się kciuka, ponieważ w ten sposób można pomylić tętno badanego z własnym.

W czasie mierzenia pulsu zwraca się uwagę na cechy tętna, którymi są:

• częstotliwość (ilość wyczuwanych uderzeń w ciągu minuty), której wartości prawidłowe zależą głównie od wieku. W czasie badania na uwadze należy mieć, że nie należy badać tętna po wysiłku fizycznym (po dużym wysiłku fizycznym częstotliwość może nawet przekraczać 200 uderzeń/min.) lub w stanie przeżyć emocjonalnych. Tętno może być częste (pulsus frequens) lub rzadkie (pulsus rarus). Przeciętna częstotliwość tętna waha się w zależności od wieku i wynosi około:
  • u płodu: 110-150/min^[1]
  • u niemowląt: 130/min
  • u dzieci: 100/min
  • u młodzieży: 85/min
  • u dorosłych: 70/min
  • u ludzi starszych: 60/min
• miarowość – tętno jest miarowe (pulsus regularis) jeśli wszystkie uderzenia wykazują jednakową siłę, a odstępy między nimi są jednakowe, w przeciwnym razie mówimy o tętnie niemiarowym (pulsus irregularis);
• wypełnienie – określa wysokość fali tętna i zależy od wypełnienia tętnicy krwią, co z kolei zależy od rzutu serca. Tętno może być wysokie (duże) (pulsus altus, pulsus magnus), małe (niskie, pulsus parvus), nitkowate, równe (pulsus equalis), nierówne i dziwaczne (pulsus paradoxus);
• napięcie – cecha tętna będąca wyrazem ciśnienia tętniczego. Tętno może być twarde (pulsus durus), miękkie (pulsus mollis) bądź dwubitne.
• chybkość – zależy od szybkości wypełniania się tętnicy i zapadania jej światła w okresie jednego cyklu serca. Zależy od prędkości przepływu krwi i podatności ściany tętnic. Tętno może być chybkie (pulsus celer) lub leniwe (pulsus tardus).

Patologia

Szczególne rodzaje tętna:

• tętno twarde, małe i leniwe (pulsus durus, parvus, tardus) występuje w zwężeniu zastawki aortalnej
• tętno chybkie, twarde i duże (pulsus celer, altus, durus) występuje w niedomykalności aortalnej (tzw. tętno taranowe lub tętno Corrigana)
• tętno dwubitne występuje w kardiomiopatii przerostowej ze zwężeniem drogi odpływu, w wadzie złożonej mitralnej
• tętno dykrotyczne występuje w tamponadzie serca, ciężkiej niewydolności serca, we wstrząsie hipowolemicznym
• tętno nitkowate (szybkie, małe, miękkie; pulsus filiformis, pulsus parvus, frequens, mollis) występuje we wstrząsie, czasem w gorączce
• tętno dziwaczne (paradoksalne), polegające na nadmiernym obniżeniu skurczowego ciśnienia tętniczego podczas wdechu (więcej niż o 10 mm Hg), występuje w tamponadzie serca , zaciskającym zapaleniu osierdzia, masywnej zatorowości płucnej, wstrząsie, astmie, ciężkiej POChP
• tętno naprzemienne występuje w niewydolności lewokomorowej
• tętno bliźniacze występuje w niektórych zaburzeniach rytmu
• zjawisko deficytu tętna występuje w szybkim migotaniu przedsionków lub licznych dodatkowych pobudzeniach komorowych (pulsus intermittens)

Zobacz też

• Ciśnienie tętnicze

Przypisy

Bibliografia

• Witold Eugeniusz Orłowski: Zarys ogólnej diagnostyki lekarskiej : podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydaw. Lekarskie PZWL, 1994, ss. 199-205. . 
• Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom I. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, ss. 24-25. .