Zbigniew Libera (ur. 7 lipca 1959 ^[1] w Pabianicach ) – polski artysta, autor instalacji i wideoinstalacji, fotografik i performer , twórca obiektów artystycznych.

Biografia

Od 1979 roku studiował na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu . Studia te przerwał po roku i związał się ze środowiskiem łódzkiego "Strychu". Na początku lat 80. podjął współpracę z Solidarnością , dla której drukował ulotki, a w 1981 roku, po wprowadzeniu stanu wojennego , także ulotki i plakaty przeciwko wydarzeniom w kopalni Wujek .

Jego pierwsza wystawa ukazała się wiosną 1982 roku na "Strychu". W sierpniu artysta został aresztowany przez Służbę Bezpieczeństwa i oskarżony o drukowanie prasy podziemnej. Stanął przed sądem wojskowym w Łodzi. W więzieniach (w Łodzi i Hrubieszowie) przesiedział półtora roku. Okresowi temu przypisuje się decydujące znaczenie dla kształtowania osobowości twórczej Libery. Po wyjściu z więzienia (amnestia) Zbigniew Libera podjął współpracę z łódzką Kulturą Zrzuty, współtworzył czasopismo "Tango". Istotny wpływ na rozwój języka artystycznego Libery mieli Zofia Kulik (dla której w latach 80. pracował jako model), Jan Świdziński , Anastazy Wiśniewski oraz Andrzej Partum . Od 2006 Libera prowadzi nomadyczny tryb życia. Od 2009 działa jako profesor na ASP w Pradze . Współpracuje z Galerią Raster.

Twórczość

Zbigniew Libera jest uznawany za prekursora sztuki krytycznej , tzw. sztuki ciała oraz estetyki queer , którą wprowadził pod koniec lat 80. w swoich fotograficznych autoportretach. W swoich pracach analizuje i krytykuje przyjęte konwencje, kulturę (masową), tradycyjne modele wychowania. Bada relacje między sposobem wychowywania dzieci a ogólnie przyjętym postrzeganiem cielesności, m.in. tworząc makabryczne "zabawki". Porusza kwestie manipulowania obrazami przez popularne media. Głównym celem jego twórczości pozostaje jednak własne doświadczenie - konfrontacja z rzeczywistością.

Jedną z jego bardziej znanych prac jest projekt LEGO. Obóz Koncentracyjny, który stworzył w 1996 . Projekt ten składa się z fotografii i opakowań klocków Lego tworzących zestaw - obóz koncentracyjny. Firma LEGO udostępniła Liberze klocki za darmo, bez rzeczywistej wiedzy o jego projekcie i nieświadoma wykorzystania ich w tym celu. Jednakże, gdy na pudełkach pojawił się kontrowersyjny napis "sponsorowane przez LEGO Systems", LEGO wyparło się sztuki Libery.

Inne projekty artysty^[2]:

• Co robi łączniczka?, 2005 - książka, której współautorem jest Darek Foks , dotyczy wydarzeń powstania warszawskiego , jednak jej celem nie jest opowiadanie historii. Artystów interesuje, w jaki sposób dzieje historyczne funkcjonują w pamięci zbiorowej, jak są odtwarzane przez współczesne media, jakim rodzajom fabularyzacji ulegają i jakie stereotypy przyjmują. Do książki zostały dołączone fotokolaże, w których gwiazdy kina przełomu lat 50. i 60. zostają przedstawione na tle zniszczeń wojennych. Jest to kolejna próba ukazania traumatycznego przeżycia w sztucznej, pozytywnej scenerii.

• Pozytywy, 2002-2003 - cykl fotografii, trawestujący obrazy z gazetowych reportaży, ukazujące wydarzenia " traumatyczne ", m.in. wojnę, obóz koncentracyjny, trupy żołnierzy. Działanie artysty ma charakter eksperymentu psychoterapeutycznego , szuka metody, jak poradzić sobie z traumatycznymi przeżyciami.

• Mistrzowie, 2003 - cykl powstały jako protest artysty, ze względu na odmowę pokazania jednej z prac Libery, Lego-obóz koncentracyjny, na weneckim Biennale w 1997 roku. Kurator wystawy polskiej, Jan Stanisław Wojciechowski, uznał, że praca doprowadzi do międzynarodowego skandalu oraz wpłynie negatywnie na stosunki polsko-żydowskie, za co Libera zdecydował nie ukazywać jakichkolwiek swoich prac na Biennale. W "Mistrzach" działanie artysty polegało na publikacji w prasie sfałszowanych, obszernych artykułów, prezentujących twórczości wybranych przez Liberę osób, którzy dotąd byli negowani przez oficjalną historię sztuki polskiej. W dokonanym wyborze znaleźli się Andrzej Partum, Jan Świdziński, Leszek Przyjemski, Anastazy Wiśniewski i Zofia Kulik.

• Teofilów 90, 1990

• Urządzenia korekcyjne, 1989 - seria przedmiotów-dzieł sztuki, które naigrawają się z nowych towarów "zachodnich", służących nadmiernej estetyzacji ciała, a które wchodziły na polski rynek po upadku komunizmu. Tak powstały m.in. "Możesz ogolić dzidziusia" jako forma super zabawki-lalki, której można ogolić owłosione nogi oraz "Universal Penis Expander", urządzenie w formie sprzętu siłowego wraz z akcesoriami, służące do wydłużania penisa. Urządzenia korekcyjne przyniosły Liberze uznanie i przyczyniły się do zaproszenia artysty na wenecki Biennale w 1997 roku, w którym uczestnictwa odmówił.

• Kultura zrzuty w Teofilowie 1987 roku

• Jak tresuje się dziewczynki, 1987 - film, ukazujący czteroletnią dziewczynkę, która jest uczona przez starszą kobietę, jak się malować, jak podobać się płci przeciwnej. Film porusza temat autokreacji, przyjmowania narzuconych przez społeczeństwo ról. Film stał się popularny w drugiej połowie lat 90. po wystąpieniu amerykańskich feministek^[3].

• Obrzędy intymne, 1984 - film, w którym Libera ukazuje siebie, jak opiekuje się własną babcią, Reginą G., będącą już schorowaną osobą, niemającą kontaktu z otaczającą rzeczywistością. Artysta podejmuje problem uprzedmiotowienia ciała, przekracza granice intymności, wzbudzając stan zażenowania u widza, ale także jest to próba afirmacji rzeczywistości, starości i śmierci.

Nagrody

• 2006 – Nagroda TVP Kultura za książkę Co robi łączniczka (współautor Darek Foks )

Dzieła artysty w zbiorach

Dzieła Zbigniewa Libery znajdują się w zbiorach następujących muzeów i galerii:

• CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie
• Narodowa Galeria Sztuki "Zachęta" w Warszawie
• Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
• Muzeum Sztuki w Łodzi
• Jewish Museum w Nowym Jorku
• Haus der Geschichte w Bonn

Bibliografia

• Zbigniew Libera, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, 1992
• Zbigniew Libera. Atlasy fotograficzne i inne wydawnictwa. W samym centrum uwagi. Część 2 / Zbigniew Libera. Photographic Atlases and Other Publications. At The Very Centre of Attention. Part 2, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa, 2006
• Manipulacje. O ekonomii kłamstwa. / Manipulations. On economies of Deceit, Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Gdańsk 2007

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zbigniew Libera w serwisie Culture.pl
• Zbigniew Libera na stronie Galerii Raster
• Rozmowa ze Zbigniewem Liberą
• Wywiad ze Zbigniewem Liberą