Tatry Wysokie Vysoké Tatry
Widok na Tatry Wysokie z Popradu Widok na Tatry Wysokie z Popradu
Najwyższy szczyt	Gerlach (2655 m n.p.m.)
Jednostka dominująca	Tatry , Karpaty
Sąsiednie pasma	Tatry Zachodnie , Tatry Bielskie , Magura Spiska
Kontynent	Europa
Państwo	Polska   Słowacja
Lokalizacja Tatr Wysokich na zachodzie kraju preszowskiego

Tatry Wysokie ( słow. Vysoké Tatry, niem. Hohe Tatra, węg. Magas-Tátra) – najwyższa część Tatr o charakterze alpejskim , rozciągająca się pomiędzy Tatrami Zachodnimi od strony zachodniej oraz Tatrami Bielskimi od strony północno-wschodniej. W linii prostej odległość między granicznymi przełęczami wynosi ok. 16,5 km, zaś ściśle wzdłuż grani ok. 26 km. Tatry Wysokie zajmują obszar około 340 km² (czyli nieco mniej niż Tatry Zachodnie), z czego większość (260 km²) znajduje się na Słowacji.

Położenie geograficzne

Tatry Wysokie – widok z Małołączniaka

Tatry Wysokie w rejonie Opalonego i Rysów

Tatry Wysokie odgraniczone są dość wyraźnie od pozostałych pasm. Od Tatr Zachodnich oddziela je je po stronie polskiej Dolina Suchej Wody Gąsienicowej , po stronie słowackiej Dolina Cicha Liptowska (choć niekiedy masyw Kop Liptowskich wydziela się do Tatr Zachodnich – wtedy słowacka część granicy między pasmami przebiega dnem Doliny Koprowej ). Granicę na grani głównej Tatr stanowi szeroka przełęcz Liliowe . Od Tatr Bielskich Tatry Wysokie są oddzielone dnem dolin: (od płn. zach. do płd. wsch.) Jaworowej , Zadnich Koperszadów , Przednich Koperszadów i Kieżmarskiej . Najwyższym punktem granicy jest Przełęcz pod Kopą w grani głównej.

Tatry Wysokie znajdują się na styku trzech krain: Podhala (od północnego zachodu), Liptowa (od południowego zachodu) i Spisza (od wschodu). Za punkt oddzielający je od siebie uznaje się Cubrynę , leżącą w grani głównej, na granicy polsko-słowackiej.

Topografia

Gerlach – najwyższy szczyt Tatr

Rysy – najwyższy szczyt polskiej części Tatr Wysokich

Świnica – widok z Kasprowego Wierchu

Tatry Wysokie są najwyższymi górami w Polsce i na Słowacji , zarazem stanowią jedno z najwyższych pasm górskich pomiędzy Alpami a Kaukazem . Wyższe są jedynie góry półwyspu Bałkańskiego - Riła , Piryn , Olimp , Szar Płanina , Góry Północnoalbańskie i Korab . Najbardziej znaczącymi szczytami w Tatrach Wysokich są Gerlach (2655 m n.p.m. ), Łomnica (2634 m) i Lodowy Szczyt (2627 m) po stronie słowackiej. Po stronie polskiej najwyższym szczytem są Rysy (wierzchołek słowacki 2503 m, wierzchołek graniczny 2499 m), inne znane góry to m.in. Mięguszowiecki Szczyt Wielki , Świnica , Kozi Wierch .

Krajobraz Tatr Wysokich znacznie różni się od Tatr Zachodnich. W krajobrazie dominuje rzeźba typu alpejskiego, czyli m.in. strzeliste turnie i skaliste szczyty, będące świadectwem silnego działania lodowców . W Tatrach Wysokich znajdują się także niemal wszystkie jeziora tatrzańskie, natomiast rzadko występują tu zjawiska krasowe , częstsze w Tatrach Zachodnich oraz Bielskich.

Główne doliny

• Dolina Suchej Wody Gąsienicowej
  • Dolina Gąsienicowa
  • Dolina Pańszczyca
• Dolina Białki
  • Dolina Waksmundzka
  • Dolina Roztoki
    • Dolina Pięciu Stawów Polskich
  • Dolina Rybiego Potoku
  • Dolina Białej Wody
• Dolina Jaworowa
  • Dolina Zadnich Koperszadów
• Dolina Kieżmarska
• Dolina Zimnej Wody
  • Dolina Małej Zimnej Wody
  • Dolina Staroleśna
• Dolina Wielicka
• Dolina Batyżowiecka
• Dolina Mięguszowiecka
  • Dolina Złomisk
  • Dolina Hińczowa
• Dolina Młynicka
• Dolina Furkotna
• Dolina Koprowa
  • Dolina Niewcyrka
  • Dolina Hlińska
  • Dolina Ciemnosmreczyńska
• Dolina Cicha Liptowska

Budowa geologiczna

Tatry Wysokie, podobnie jak cały masyw Tatr, jest tworem stosunkowo młodym, ukształtowanym w swoim obecnym kształcie w czasie orogenezy alpejskiej . Trzon krystaliczny grzbietu Tatr Wysokich składa się z granitoidów , powstałych z zakrzepnięcia stopu magmowego w karbonie i stanowiących jedne z najstarszych skał tatrzańskich. Wiek tych skał wynosi około 310-315 milionów lat.

Rzeźba Tatr Wysokich ma cechy typowej rzeźby alpejskiej . Uformowana została ona przez lodowce górskie podczas zlodowaceń plejstoceńskich . Obszar pól firnowych lodowców znajdował się powyżej 1400-1600 m n.p.m., a jęzory lodowców schodziły do ok. 1000 m n.p.m. (Dolina Białki – 920 m n.p.m.). Jednym z najpiękniejszych świadectw epoki lodowej są cyrki i żłoby lodowcowe oraz tatrzańskie jeziora, które w ogromnej większości znajdują się właśnie na terenie Tatr Wysokich (np. Morskie Oko , Czarny Staw Gąsienicowy , jeziora w Dolinie Pięciu Stawów Polskich ).

W przeciwieństwie do Tatr Zachodnich, w Tatrach Wysokich stosunkowo rzadkie są skały osadowe , co powoduje niewielki wpływ zjawisk krasowych na formę rzeźby tej części Tatr.

Świat roślinny i zwierzęcy

Goryczka przezroczysta

Świstak

Wysokogórskie warunki klimatyczne są przyczyną, że flora Tatr Wysokich znacznie różni się od flory nizinnej. Występuje tu liczna grupa gatunków roślin naczyniowych , które w Polsce poza Tatrami nigdzie indziej nie występują. W pełni wykształcone są piętra roślinności . Tylko w Tatrach Wysokich występuje najwyższe piętro turniowe (powyżej 2300 m n.p.m.). Z powodu surowych warunków klimatycznych roślinność na tej wysokości jest nieliczna, ale doliczono się w piętrze turniowym jeszcze 120 gatunków roślin naczyniowych. Wraz ze wzrostem wysokości liczba ta gwałtownie maleje. Na najwyższym szczycie Tatr – Gerlachu w rejonie wierzchołka stwierdzono występowanie jeszcze 15 gatunków roślin naczyniowych, m.in. są to: goryczka przezroczysta , omieg kozłowiec , sit skucina , pierwiosnka maleńka , złocień alpejski , dzwonek alpejski . Pod względem zróżnicowania gatunkowego flora jest jednak uboższa, niż w Tatrach Zachodnich , co spowodowane jest mniejszą różnorodnością podłoża (brak podłoża wapiennego i związanych z nim licznych gatunków roślin występujących tylko na takim podłożu). Tatry Wysokie posiadają natomiast gatunki roślin granitolubnych, które w pozostałych częściach Tatr nie występują wcale, lub tylko sporadycznie. Z endemitów tatrzańskich występuje tutaj m.in. wiechlina granitowa i wiechlina szlachetna. Murawy tworzone są głównie przez występujący tylko na granitowym podłożu zespół situ skuciny i boimki dwurzędowej .

Fauna jest podobna, jak w całych Tatrach. Piętra powyżej lasów zamieszkują zwierzęta niespotykane w Polsce poza Tatrami. Wśród ssaków są to: świstak , kozica , nornik śnieżny (polnik tatrzański), darniówka tatrzańska . Wśród ptaków: płochacz halny , siwerniak , pomurnik .

Bibliografia

Zobacz też

• Grań Tatr Wysokich
• Tatry Zachodnie
• Tatry Bielskie
• Tatrzański Park Narodowy w Polsce i na Słowacji
• Zakopane

Linki zewnętrzne

• Wysokie Tatry