Thomas More, Tomasz Morus (ur. 7 lutego 1478 w Londynie , zm. 6 lipca 1535 tamże) – sir, święty Kościoła katolickiego , angielski myśliciel, pisarz i polityk, członek Izby Lordów . Stworzył wizję państwa idealnego ( utopia ). Nie uznał legalności małżeństwa Henryka VIII i jego drugiej żony – Anny Boleyn oraz nie zgodził się uznać króla za głowę Kościoła w Anglii , za co został skazany na ścięcie. Wyrok wykonano. W 1886 r. został beatyfikowany , a w 1935 r. – kanonizowany .

Za panowania Henryka VIII był w latach 1529-1532 kanclerzem Anglii . Znany w Europie jako humanista i pisarz. Jego najsłynniejsze dzieło, Utopia (około 1516 ) przedstawia fikcyjne królestwo na wyspie, w którym niektórzy współcześni uczeni dopatrują się wyidealizowanego przeciwieństwa Europy z czasów More'a, podczas gdy inni uznają je za złośliwą satyrę tejże Europy.

Jedną z cech charakterystycznych dzieł More'a jest stosowanie alegorii w postaci fikcyjnego autora (tak jak w Dialogue of Comfort, który stanowi rzekomy dialog pomiędzy wujem i bratankiem) lub stylizacji. Ponadto, More nie daje żadnych wyraźnych wskazówek co do swojego osobistego punktu widzenia - z przyczyn, wyjaśnionych poniżej - co sprawia, że możliwa jest praktycznie każda interpretacja jego dzieł.

More urodził się w Londynie w Anglii . Początkowo studiował nauki humanistyczne, później jednak poddał się decyzji ojca, który chciał, by syn został prawnikiem. W roku 1520 był związany z dworem Henryka VIII.

Jako naukowiec początkowo był humanistą w najbardziej znanym sensie tego słowa. Był przyjacielem Erazma z Rotterdamu , który zadedykował mu swoją Pochwałę głupoty - słowo "głupota" po grecku brzmi μωρíα (moria). Później stosunki między nimi się ochłodziły, ponieważ More miał ortodoksyjne poglądy religijne, podczas gdy Erazm w niektórych kwestiach doktrynalnych skłaniał się ku stanowiskom protestanckim.

More był autorem kilku obszernych traktatów, w których krytykował reformatorów religijnych, od Williama Tyndale , Christophera St.German po Marcina Lutra . Pomagał także królowi Henrykowi VIII w napisaniu dzieła Obrona siedmiu sakramentów. More był postacią w ówczesnej Anglii powszechnie znaną i szanowaną. Słynął z uczciwości.

W latach 1529 - 1532 był kanclerzem Anglii.

Poglądy filozoficzne

Krytykował rozrzutność, arogancję i brutalność królów, brak dbałości o lud i 'psucie' pieniądza. Uważał, że źródłem ludzkich nieszczęść często bywa własność prywatna, która rodzi nierówność ekonomiczną.

Ustrój Utopii to socjalizm drobnych producentów, rolników i rzemieślników. Rozwój przemysłu uważał za zło. W Utopii wszyscy muszą pracować, ale tylko 6 godzin dziennie, żyć skromnie, mają takie samo jedzenie i ubiór. Cenią moralność przede wszystkim. Za cudzołóstwo karzą śmiercią. Nie znają pieniądza; ludzie są wolni (niewolnikami bywają jedynie jeńcy wojenni); Ustrój jest tu hierarchiczny i demokratyczny - na dole piramidy społecznej jest rodzina, potem 30 rodzin wybiera 1 urzędnika, nad 10 urzędnikami stoi protofilarcha, a na szczycie jest sam książę. Prawa są tu nieliczne i proste. Panuje tolerancja religijna, jest kilka religii, lecz zabroniony jest ateizm . Za fanatyzm religijny grozi wydalenie z wyspy. Kapłanami mogą być też kobiety. Kapłan jest wybierany przez wiernych, nie ma przywilejów i nie obowiązuje go celibat .

Rozwód Henryka VIII

Kanclerz Thomas Wolsey , arcybiskup Yorku, nie zdołał doprowadzić do rozwodu i unieważnienia małżeństwa, o które zabiegał Henryk VIII i był zmuszony zrezygnować z urzędu w roku 1529 . Henryk mianował More'a jego następcą, gdyż najwyraźniej nie zdawał sobie sprawy z jego poglądów. Jako człowiek dobrze obeznany z prawem kościelnym oraz fanatycznie religijny (miał zwyczaj biczować się) - More uważał, że unieważnienie małżeństwa leży w gestii jurysdykcji papieskiej . a

Ponieważ papież Klemens VII był zdecydowanie przeciwny rozwodowi króla, Henryk mianował się głową Kościoła Anglii. Tylko duchowni musieli złożyć przysięgę supremacji , w której deklarowali, że król stanowi głowę Kościoła. More, jako człowiek świecki, nie musiałby jej składać, lecz wolał zrzec się urzędu kanclerza 16 maja 1532 roku, niż kontynuować służbę u króla. Początkowo udało mu się uniknąć sprawy o zdradę stanu, ale w roku 1534 parlament uchwalił ustawę o sukcesji, która zawierała przysięgę , wymagającą uznania ewentualnych dzieci Henryka i Anny Boleyn za prawowitych potomków oraz odrzucenia "wszelkiej obcej zwierzchności, księcia czy monarchy".

Podobnie jak przysięga supremacji, obowiązywała ona nie wszystkich obywateli, tylko tych, których specjalnie zawezwano, to znaczy piastujących urzędy państwowe oraz podejrzanych o zdradę. W kwietniu 1535 roku More został poproszony o złożenie tej przysięgi, a kiedy odmówił, uwięziono go w Tower of London , gdzie nadal pisał. Konsekwentnie milczał, co zgodnie z prawem uważane było za zgodę bez krzywoprzysięstwa.

Został osądzony, skazany i ścięty na Tower Hill w dniu 6 lipca . Ostatnie jego słowa to "Umieram jako dobry sługa króla, ale przede wszystkim sługa Boga". Jego głowa była zatknięta na Moście Londyńskim przez miesiąc, potem odzyskała ją jego córka, Margaret Roper.

More został beatyfikowany w 1886 przez Leona XIII a kanonizowany przez Kościół katolicki przez Piusa XI w roku 1935 . Jego święto przypada 22 czerwca . W 2000 Jan Paweł II ogłosił go "patronem mężów stanu i polityków".

Zobacz też

• Oto jest głowa zdrajcy - filmowa adaptacja sztuki o Tomaszu Morusie

Linki zewnętrzne

• List Apostolski Jana Pawła II o ogłoszeniu św. Tomasza Morusa Patronem rządzących i polityków
• Center for Tomas More Studies ( ang. )