Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Tomaszów Mazowiecki

Tomaszów Mazowiecki

Tomaszów Mazowiecki
Herb
Flaga
Herb Tomaszowa Mazowieckiego Flaga Tomaszowa Mazowieckiego
Województwo łódzkie
Powiat tomaszowski (województwo łódzkie)
Gmina
• rodzaj
Tomaszów Mazowiecki
miejska
Prezydent miasta Rafał Zagozdon
Powierzchnia 48,3 km²
Ludność (2008)
•  liczba
•  gęstość

65 935
1 365,1 os./km²
Strefa numeracyjna
(+48) 44
Kod pocztowy 97-200
Tablice rejestracyjne ETM
Położenie na mapie Polski

Tomaszów Mazowiecki
51°31'N 20°01'E / 51.517, 20.017 Na mapach: 51°31'N 20°01'E / 51.517, 20.017
TERC
( TERYT )
1101316011
Miasta partnerskie Stanisławów , Prato , Mionica , Linares , Adampol
Urząd miejski
ul. P.O.W 10/16
97-200 Tomaszów Mazowiecki
Strona internetowa miasta
Widok z mostu kolejowego w Tomaszowie na zakola Pilicy
Rezerwat przyrody Niebieskie Źródła
Wydobyty z dna Pilicy i odrestaurowany transporter opancerzony typu SdKfz 251/3 – IV "Rossi". Obecnie w zbiorach Muzeum w Tomaszowie Maz. Tu podczas Inscenizacji walk o PWPW podczas powstania warszawskiego , ul. Sanguszki w Warszawie, 30 lipca 2006
Fabryka Ceramika Paradyż
Pomnik ofiar zbrodni katyńskiej w Tomaszowie Mazowieckim

Tomaszów Mazowiecki (do 1926 Tomaszów[1])– miasto i gmina w województwie łódzkim , w powiecie tomaszowskim . W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa piotrkowskiego . Szóste co do wielkości, a czwarte co do ludności miasto w województwie łódzkim.

Tomaszów Mazowiecki leży w Dolinie Białobrzeskiej , nad Pilicą , Wolbórką , Czarną i Piasecznicą , w pobliżu Zalewu Sulejowskiego , na skraju Puszczy Spalskiej.

Wg danych GUS z 31 grudnia 2009 , miasto posiadało 65 586 mieszkańców (34 963 kobiety i 30 623 mężczyzn) [2].

Miasto położone jest w dwóch regionach historyczno-kulturowych, bowiem dzielnice po lewej stronie Pilicy to Mazowsze natomiast po prawej stronie rzeki to Małopolska .

Duży ośrodek przemysłu włókienniczego, ceramicznego, maszynowego, odzieżowego, metalowego, skórzanego oraz usług.

Spis treści

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[3] Tomaszów Mazowiecki ma obszar 48,3 km², w tym:

  • użytki rolne: 45%
  • użytki leśne: 13%

Miasto stanowi 4,03% powierzchni powiatu.

Podział na dzielnice i osiedla

Historia

Rozwój Tomaszowa Mazowieckiego wiąże się z rewolucją przemysłową XIX w. Został on założony przez hrabiego Antoniego Ostrowskiego , który nazwał osadę na cześć swojego ojca Tomasza . Zalążkiem przyszłego miasta były powstałe w 1788 r. piece hutnicze w nadpilickich lasach. Intensywny rozwój miasta nastąpił w latach 1822–1823, kiedy to hrabia Ostrowski postawił na włókiennictwo. W 1824 r. Tomaszów otrzymał prawa osady fabryczno-handlowej, a 6 lipca 1830 Tomaszów uzyskał prawa miejskie .

Miasto stało się jednym z ważniejszych ośrodków przemysłu włókienniczego w Łódzkim Okręgu Przemysłowym. Odzyskanie niepodległości w 1918 r. stało się początkiem okresu odbudowy przemysłu. Dwanaście tysięcy pracujących robotników, 126 większych i mniejszych fabryk, trzy fabryki dywanów dające 70% produkcji krajowej, rozwinięty przemysł włókienniczy, chemiczny oraz drzewny i metalowy, 45 tys. mieszkańców – składają się na obraz Tomaszowa Mazowieckiego w przededniu II wojny światowej [].

Podczas wojny obronnej 6 września 1939 w rejonie miasta rozegrała się bitwa pod Tomaszowem Mazowieckim . W czasie II wojny światowej w połowie 1940 roku m.in. do Tomaszowa (za pośrednictwem obozu przesiedleńczego w Radogoszczy ) trafiały transporty osób wysiedlonych z Kraju Warty . W tym okresie na terenie Tomaszowa stacjonował już pododdział Organizacji Todt , który budował duże schrony obok wsi Konewka i Jeleń . W czasie wojny na terenie miasta znajdował się węgierski lazaret . Tomaszów został zajęty przez Armię Czerwoną 18 stycznia 1945.

W okresie powojennym miasto zaczęło się intensywnie rozbudowywać, powstały nowe wielorodzinne osiedla mieszkaniowe oraz osiedla budownictwa jednorodzinnego. Wybudowano kilka nowych zakładów przemysłowych a wiele zmodernizowano.

Głowy miasta (burmistrzowie, komisarze, naczelnicy, prezydenci)[4]:

Imię i nazwiskoStanowiskoOkres
Okres Królestwa Polskiego:
Antoni Wroński burmistrz miasta1830-1840
Gedeon Goedel burmistrz1840-1847
Józef Szlifirski burmistrz1847-1852
Antoni Ciesielski burmistrz1852-1859
Józef Lenartowskiburmistrz1859-1870
B. Kryżanowskiburmistrz rosyjski1870-1879
A. Nomerowskiburmistrz rosyjski1879-1900
B. Martyniukburmistrz rosyjski1900- ??
I. Jakowlewburmistrz rosyjski ?? -1914
I Wojna Światowa:
4 burmistrzów okupacyjnych1914-1918
Okres II RP:
Stanisław Gruszczyński prezydent miasta29.03.1919-16.07.1921
Karol Lechowiczprezydent miasta16.07.1921-27.08.1927
Wacław Smulskiprezydent miasta9.03.1928-12.07.1933
Eustachy Rychlickikomisarz rządowy12.07.1933-30.03.1935
Antoni Rączaszek prezydent miasta30.03.1935-1939
II Wojna Światowa:
3 niemieckich burmistrzów1939-1945
Okres PRL:
Czesław Lasotaprezydent tymczasowy18.01.1945-10.07.1945
Antoni Mazurekprezydent10.07.1945-05.06.1950
Antoni Mazurekprzewodniczący MRN05.06.1950-12.04.1952
Bronisław Marszałek12.04.1952-28.12.1956
J. Stańczyk28.12.1956-2.02.1958
Kazimierz Piotrowski2.02.1958-10.11.1959
Józef Kiełkowicz10.11.1959-27.02.1963
Henryk Przybyłowicz27.02.1963-26.05.1971
Eugeniusz Muszyński przewodniczący MRN26.05.1971-29.11.1972
Józef Lawerski29.11.1972-09.12.1973
Czesław Tesznaczelnik miasta09.12.1973-01.06.1975
Czesław Teszprezydent miasta01.06.1975
Okres III RP:
Cezary Krawczyk prezydent miasta
Stefan Gołaszewskiprezydent miasta
Jerzy Adamski prezydent miasta1998-2001
Mirosław Kukliński prezydent miasta2002-2006
Rafał Zagozdon prezydent miasta27.11.2006 do dziś

Zabytki

Zabytkami miasta są[5]:

  • kościół ewangelicko-augsburski Zbawiciela – ul. św. Antoniego 39 – zbudowany w latach 1897–1902 w stylu neogotyckim, wewnątrz znajduje się obraz autorstwa Wojciecha Gersona z 1900 r. pt. "Spotkanie Zmartwychwstałego Chrystusa z Marią Magdaleną" oraz zabytkowe organy.
  • Klasycystyczny kościół ewangelicko-augsburski Świętej Trójcy – pl. Kościuszki 21 – wybudowany na zlecenie hr. Antoniego Ostrowskiego w latach 1823–1829.
  • Dawne jatki – ul. Rzeźnicza – budowla w stylu klasycystycznym, do lat 70. XX wieku pełniły funkcję handlową. W latach '70 adaptowano je na potrzeby kultury lokalizując w nich "Galerię pod Arkadami" (obecnie "Galeria Arkady").
  • Pałac Ostrowskich – ul. POW 11/15 – Zbudowany w 1812 roku według projektu Lessla w stylu klasycystycznym. Pierwotnie był to budynek parterowy. Z trzypiętrowej wieży założyciel Tomaszowa obserwował swoje dobra. W późniejszym czasie dobudowano piętro. W części parterowej urządzono kaplicę i oranżerię. Pozostałe pomieszczenia były przeznaczone do celów mieszkalnych. Na początku lat 20. obok pałacu zostały zbudowane zabudowania folwarczne, dom dla oficjalistów (obecnie WKU) i stajnia. Generalne remonty przechodził w latach 1898, 1929, 1969. Obecnie mieści się tu Muzeum im. Antoniego hr. Ostrowskiego .
  • Kościół św. Antoniego Padewskiego – przy ulicy św. Antoniego – zbudowany w latach 1862–1864 z zachowaniem stylu klasycystycznego, rozbudowany w latach 1888–1891 i 1948.
  • Ratusz miejski – ul. POW 10/16 – zaprojektowany przez Aleksandra Ranieckiego. W 1925 r. ówczesny prezydent Polski Stanisław Wojciechowski dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod budowę ratusza, uroczyste otwarcie gmachu odbyło się 26.06.1927 r.
  • Gmach Banku Polskiego – ul. I. Mościckiego. 31/33 – wybudowany w latach 1923–1924, budowla wzniesiona w stylu akademickiego klasycyzmu z polskimi formami architektury pałacowej, wnętrze zostało ozdobione bogatą sztukaterią. Obecnie mieści się tu bank Pekao SA.
  • Elektyczny pałacyk Pieschów – ul. Barlickiego 32 – Zbudowany w 1895 r. przez Moritza Piescha, właściciela mechanicznej farbiarni i wykończalni, jednej z pierwszych i największych fabryk włókienniczych Tomaszowa. W latach 30. bryła obiektu uległa pewnym przeobrażeniom: rozbudowano II piętro zmieniając elewację północno i południowo-wschodnią.
  • Fabrykancka kamienica – ul. I. Mościckiego 4 – Zbudowana na początku lat 20. XX wieku przez Bolesława vel Borucha Szepsa – współwłaściciela Starzyckiej Manufaktury Dywanów. Obecnie siedziba Urzędu Gminy Tomaszów Maz.
  • Pałacyk dra Jana Rodego – ul. Św. Antoniego 42 – Nosi cechy architektury stanowiącej połączenie neoklasycyzmu i elektyzmu. Zbudowany przez wybitnego społecznika i lekarza, założyciela tomaszowskiego szpitala – dra Jana Serafina Rodego . Obecnie mieści się tu Urząd Stanu Cywilnego.
  • Kościół modrzewiowy pw. św. Marcina biskupa – ul. Gminna ( Białobrzegi ) – Pochodzi z XVII w. przebudowany ok. 1746 r.
  • Dawny dwór – ul. Radomska – Pochodzi z połowy XIX wieku. Obecnie własność Gminnej Spółdzielni.
  • Fabrykancka willa – ul. Konstytucji 3 Maja 48 – Zbudowana w stylu eklektycznym ok. 1900 r. dla kierownictwa Fabryki Sukna H. Landsberg. Obecnie siedziba Rejonowego Urzędu Pracy.
  • Kamienica fabrykancka rodziny Knothe – plac Kościuszki 17 – Obecny eklektyczny wystrój elewacji otrzymała w 1896 roku w wyniku przebudowy domu zbudowanego w latach 20. ubiegłego wieku. Obecnie siedziba Sądu Rejonowego.
  • Klasycystyczna kamienica – pl. Kościuszki 18 – Zbudowana w połowie XIX wieku. Od 1882 r. własność Karola Jana Bartke – właściciela Fabryki Sukien i Kortów (dawnej "Batavii"). Obecnie siedziba Sądu Rejonowego.
  • Batavia – ul. Warszawska – Najstarszy budynek fabryczny w mieście, obecnie Tomaszowska Fabryka Filców Technicznych.
  • Jeden z pierwszych obiektów fabryki włókienniczej Moritza Piescha – ul. Barlickiego – Fabryka uruchomiona została w 1874 roku przy ówczesnej ulicy św. Tekli. Obiekt zbudowany w stylu eklektycznym z przeznaczeniem no oddział wykończenia tkanin i mieszkania dla kadry fabrycznej. Obecnie pełni funkcje produkcyjno-administracyjne w Zakładach Tkanin Wełnianych "Mazowia" SA.
  • Komin i budynek zakładowej kotłowni – ul. Barlickiego – Wybudowane w 1872 roku w fabryce Moritza Piescha. Obecnie własność ZTW "Mazovia" SA.
  • Eklektyczna willa – ul. Barlickiego – Zbudowana przez Jakuba Halperna – właściciela fabryki wyrobów sukiennych. Obecnie własność ZTW "Mazovia" SA.
  • Budynek dawnej wozowni – ul. Barlickiego – Należała do fabryki Moritza Piescha. Zbudowana w 1911 r. w stylu eklektycznym z elementami secesji. Obecnie użytkowana przez dział transportu ZTW "Mazovia" SA.
  • Budynek zakładowej stolarni – ul. Barlickiego – Zbudowana w 1911 roku przez spadkobierców Moritza Piescha. Elewacja eklektyczna z elementami secesji. Obecnie mieści się tu zakładowa stolarnia ZTW "Mazovia" SA.
  • Fabryczna portiernia – ul. Konstytucji 3 Maja 46 – Zbudowana w końcu lat 90. XIX wieku z przeznaczeniem na budynek socjalny fabryki sukna H. Landsberg. Obecnie użytkowana przez ZTW "Mazovia" SA.
  • Willa Bornsteinów – ul. Warszawska – Zbudowana w połowie XIX wieku przez Zusmana Bornsteina – właściciela Starzyckiej Fabryki Wyrobów Sukiennych. Wielokrotnie przebudowywana.
  • Fabrykancka willa – ul. Spalska 120 – Zbudowana na przełomie XIX i XX wieku przez Roberta Kleindiensta – właściciela fabryki włókienniczej "Wilanów".
  • Fabrykancka willa – ul. Warszawska 10 – Zbudowana na początku XX wieku przez Dawida Bornsteina – właściciela Tomaszowskiej fabryki Wyrobów Sukiennych.

Edukacja

Transport

Znaczący węzeł drogowy i kolejowy.

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

Linie kolejowe łączą Tomaszów Mazowiecki bezpośrednio z wieloma miastami (połączenia bezpośrednie):

Komunikacja międzymiastowa i miejska

Osoby związane z Tomaszowem Mazowieckim

Ludzie urodzeni w Tomaszowie Mazowieckim

Lista osób urodzonych w Tomaszowie Mazowieckim, które mają biogram na stronach Wikipedii

Sport

W Tomaszowie istnieje kilka klubów sportowych. Najważniejsze z nich to:

  • Lechia Tomaszów Mazowiecki ( piłka nożna , w sezonie 2010/2011 gra w IV lidze )
  • Kawaleria Tomaszów Mazowiecki (piłka nożna, w sezonie 2010/2011 beniaminek w A-klasy )
  • MUKS Tomaszów Mazowiecki (piłka nożna kobiet, w sezonie 2006/2007 gra w I lidze, grupie zachodniej)
  • Pilica Tomaszów Mazowiecki ( kręglarstwo , łyżwiarstwo szybkie )
  • MUKS Wiking Tomaszów Mazowiecki ( siatkówka , III liga seniorów i rozgrywki wszystkich kategorii młodzieżowych chłopców, pływanie , kajakarstwo )
  • LKK Start Tomaszów Mazowiecki ( kolarstwo)
  • MUKS Dargfil Ceramika Paradyż (dawniej Desperado) (piłka nożna, piłka siatkowa)
  • UKS Victoria (piłka ręczna dziewcząt i chłopców)
  • UKS Trójka (piłka nożna chłopców)
  • UKS DWÓJKA (karate sportowe)


W okresie dwudziestolecia międzywojennego (1918-1939) istniało w Tomaszowie Mazowieckim 12 klubów sportowych.

  • Lechia Tomaszów Mazowiecki - klub sportowy związany z kołami rządowymi i BBWR ;
  • Hakoah - klub założony przez fabrykantów żydowskich;
  • Tomaszowianka - klub sportowy w Starzycach przy Starzyckiej Fabryce Wyrobów Sukiennych;
  • Strzelec - klub skupiający legionistów-kombatantów;
  • Sokół - klub pod patronanatem Narodowej Partii Robotnicznej ;
  • Victoria - klub mieszczaństwa niemieckiego;
  • Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe (ŻTGS);
  • Hapoel - klub założony przez Organizację Syjonistyczną;
  • Orlę - klub związany z Młodą Polską ;
  • TUR - klub sportowy pod auspicjami PPS ;
  • Młot - klub sportowy związany z komunizującymi związkami zawodowymi;
  • Jutrznia - klub sportowy pod patronatem Bundu .

Media lokalne

Sąsiednie gminy

Przypisy

  1. M.P.1926.196.561
  2. Bank Danych Regionalnych – Strona główna ( pol. ). GUS . [dostęp 2010-09-14].
  3. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset ( pol. ). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  4. www.tomaszow.pl
  5. "Tomaszów Mazowiecki i okolice – przewodnik turystyki pieszej i rowerowej" – UM Tomaszów Mazowiecki, 1996 r.

Zobacz też

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Tomaszów Mazowiecki":

Dziady (zwyczaj) ...

Rodzimy Kościół Polski ...

Zygmunt III Waza ...

1225 ...

Dożynki ...

Order Orła Białego ...

Lata 90. XX wieku ...

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" ...

Bolesław V Wstydliwy ...

1355 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Tomaszów Mazowiecki":

043 Odbudowa i zjednoczenie Królestwa Polskiego (plansza 8) ...

214a II Wojna Światowa. Działania zbrojne w latach 1939 - 1941 r. (plansza 5) ...

037 Społeczeństwo i gospodarka w Polsce dzielnicowej (plansza 17) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie