Trójca Święta, Święta Trójca – dogmatyczne określenie w chrześcijaństwie, stwierdzające, że Bóg jest Bogiem Troistym, istnieje jako trzy Osoby - po grecku hypostazy ^[1] - pozostając jednocześnie jednym Bytem .^[2] Wszystkie trzy Osoby są rozumiane jako mające tę samą jedną istotę czyli naturę, a nie jedynie podobne natury. Od początku trzeciego wieku^[3] doktryna Trójcy zaczęła być formułowana następująco: jest "jeden Bóg istniejący w trzech Osobach i jednej substancji , Ojciec, Syn, i Duch Święty".^[4] Wiara w Trójcę jest wyznawana przez wszystkie Kościoły katolickie , prawosławne , oraz wszystkie główne wyznania wyrastające z nurtu reformacji takie, jak luteranizm , kalwinizm , anglikanizm , metodyzm i prezbiterianizm . Dogmat o Trójcy Świętej jest więc uważany za „centralną prawdę wiary teologii chrześcijańskiej”^[5].

Dogmat został ostatecznie zatwierdzony na soborze konstantynopolitańskim w roku 381 , jednak już na soborze nicejskim w roku 325 oficjalnie uznano współistotność Ojca i Syna, co jest podstawą dogmatu. Uznanie wiary w Trójcę Świętą jest pierwszym koniecznym warunkiem wstąpienia do Światowej Rady Kościołów ^[6].

Historia

Pisarze chrześcijańscy w ciągu wieków rozpoznawali niektóre fragmenty Starego Testamentu jako zapis objawienia się Boga, zawierający mglistą zapowiedź tajemnicy Trójcy. Najstarsze świadectwa objawienia się tej tajemnicy w Nowym Testamencie znajdują się w listach św. Pawła, szczególnie w 2 Kor 13,13: Łaska Pana Jezusa Chrystusa, miłość Boga i dar jedności Ducha Świętego (oryg.: "tou Agiou Pneumatos") niech będą z wami wszystkimi! Błogosławieństwo to zaczerpnięte zostało prawdopodobnie z wczesnochrześcijańskiej liturgii. To iż poszczególne podmioty zdania są w dopełniaczu: Pana Jezusa... Boga... Ducha Świętego..., pozwala nie tylko na stwierdzenie odrębności Osób, lecz również ich równości, ponieważ wymienione łaski płyną z jednego Bóstwa. Innym Pawłowym fragmentem trynitarnym jest 1 Kor 12,4-6. W Ewangeliach objawienie to zawarte jest we fragmentach mówiących o relacji Ojca i Syna, zaś bezpośrednim stwierdzeniem odnoszącym się do Trójcy jest formuła chrzcielna z Mt 28,19^[7]. Doktryna Trójcy w Nowym Testamencie ujawnia się również w stopniowym rozwoju rozumienia Ducha Bożego jako Osoby, który można prześledzić od Ewangelii synoptycznych do Ewangelii według św. Jana ^[8]

Od Nowego Testamentu do końca II w., Ojcowie Apostolscy koncentrowali się na osobie Chrystusa. W ich pismach znajdujemy odniesienia do Trójcy, nie precyzują oni jednak relacji Ojca do Syna. Klemens Rzymski daje świadectwo Ojcu, Synowi i Duchowi Świętemu, wymieniając Ich razem^[9]. Ignacy Antiocheński pisał o powołaniu chrześcijanina do bycia wcielonym w boską świątynię, aby poprzez zjednoczenie z Chrystusem, w Duchu stać się synem Ojca^[10]. Ireneusz z Lionu podkreśla niewystarczalność ludzkiego języka do opisania tajemnicy Bóstwa. Jednocześnie stały nacisk jego nauczania na współwieczność Słowa z Ojcem, sprawia że jest ono najbardziej pełną i jednoznaczną doktryną trynitarną przed Tertulianem ^[11].

W nauce okresu przednicejskiego i nicejskiego, wyrażonej w nicejskim wyznaniu wiary, trójosobowy , trójjedyny Bóg objawia się człowiekowi jako Ojciec , Syn Boży i Duch Święty , jednak każda z tych osób jest tym samym, jednym Bogiem . Bóg jest wszechmocny , wieczny i nieskończony. Poszczególne Osoby są tożsame co do natury i substancji (są jednym i tym samym Bogiem), ale są oddzielnymi osobami, hipostazami , różniącymi się pochodzeniem i wzajemnymi relacjami: Bóg Ojciec nie pochodzi od nikogo, Syn Boży został zrodzony (a nie stworzony) przez Ojca, Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna ( katolicyzm , protestantyzm ) lub tylko od Ojca przez Syna ( prawosławie ); różnica między tymi dwoma wyznaniami opisana jest w dyskusji nad słowem filioque , dodanym do wyznania nicejsko-konstantynopolitańskiego .

Diagram przedstawiający relacje logiczne osób w Trójcy: Pater - Ojciec, Filius - Syn, Spiritus Sanctus - Duch, Deus - Bóg, est - jest, non est - nie jest.

Uzasadnienie

Podstawowym źródłem dla nauki o Trójcy Świętej są słowa Jezusa z Ewangelii, gdzie Jezus określa siebie jako Syna Bożego pozostającego w jedności z Ojcem (J 10:30) oraz obiecuje apostołom zesłanie Ducha Świętego . Jego ostatnim poleceniem danym uczniom było: "Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego" (Mt 28:19 BT).

Nauka o Trójcy jest zatem ujęciem dogmatycznym objawienia dokonanego przez Jezusa z Nazaretu w Nowym Testamencie - wypracowanym w ciągu wieków przez teologię chrześcijańską^[12].

W Jego Osobie Bóg pełniej ukazał swą naturę, niż w Starym Testamencie, gdzie zasadniczo ukazuje się On jako jedna Osoba (Wj 8:6; Pwt 4:35-39; 32:39; Iz 43:10). W Biblii hebrajskiej można jednak dostrzec już także jakby przebłyski objawienia Nowotestamentalnego Trójcy, np. w pierwszym opisie stworzenia, gdy Bóg mówi w liczbie mnogiej: "Uczyńmy" (Rdz 1,26) czy w wizycie trzech postaci u Abrahama (Rdz 18,1-16). Uznanie Jezusa jako Boga (J 1:1, 1:18; J 20-28-29; Hbr 1:8-9; Flp 2:5-6; Tyt 2:13-14; Kol 2:8-10; 1J 5:17-18, 20-21), podobnie jak Ducha Świętego (Dz 5:3-4; 1Kor 3:16; 1Kor 6:19-20), jest więc pełniejszym objawieniem natury Boga.

Klasycznymi źródłami teologii chrześcijańskiej o Trójcy Świętej są traktaty O Trójcy Świętej (De Trinitate) takich Ojców Kościoła , jak Augustyn z Hippony ^[13] ( 354 - 430 ) oraz Hilary z Poitiers ^[14] ( 315 - 367 ), a także Suma Teologiczna średniowiecznego Doktora Kościoła Tomasza z Akwinu .

Bóg Trójjedyny jest uważany za nieprzeniknioną dla ludzkiego umysłu tajemnicę jako bytu, jednak niektórzy teolodzy starają się ją uzasadnić. Ryszard od św. Wiktora dowodził, że dla Boga, jako nieskończenie doskonałego, nie jest konieczne istnienie innych bytów, poza Nim samym, ale jednocześnie posiada On Miłość w stopniu nieskończenie doskonałym i, skoro tak, to nie może być ona egoizmem^[15]. Z tego wynika, że Bóg istnieje przynajmniej w dwóch Osobach. Każda z Osób może dokonać nieskończenie doskonałego obdarowania z Miłości względem drugiej pełnią Siebie, a druga Osoba jest w pełni zdolna takie obdarowanie przyjąć. Ponieważ w rezultacie całkowitego obdarowania żadna z tych Osób nie przestaje istnieć (bo przeczyłoby to Miłości Osoby przyjmującej względem Osoby obdarowującej), to wyłania się konieczność zaistnienia trzeciej Osoby, będącej (ze względu na charakter tego aktu) podmiotem wzajemnego obdarowania się dwu pozostałych Osób. Istnienie większej ilości Osób nie jest konieczne, a skoro Bóg jest nieskończenie doskonały, to nie ma w Nim też niczego zbędnego^[16]

Problemy z interpretacją dogmatu

We wczesnych wiekach oskarżano chrześcijaństwo, że poprzez wiarę w Trójcę, podobnie jak religie politeistyczne , wyznaje wielobóstwo, " Tryteizm ", Trzech Bogów. Od początku jednak, jak świadczą o tym np. pisma Tertuliana , Kościół bronił się przed tego rodzaju oskarżeniami, podkreślając, że doktryna o Trójcy ściśle łączy się z podstawową prawdą wiary, że Bóg jest jeden^[17]. Jednoczesna prawdziwość tych dwóch dogmatów wykracza poza ziemskie prawa logiki. Jak stwierdził prawosławny teolog Paul Evdokimov za P. Florenskim: prawda o współistotności [Osób Trójcy] odsłania np. śmiercionośny bezruch prawa tożsamości: «A» jest «A», «A» nie jest «nie-A» ^[18]. Bardzo mocne świadectwo monoteizmu chrześcijańskiej doktryny o Trójcy Świętej daje na początku piątego wieku św. Augustyn : "A ponieważ człowiek jest stworzony na obraz Trójcy, przeto jest powiedziane: „na obraz i podobieństwo nasze”. Następnie jednak, żeby kto nie sądził, że mamy wierzyć w trzech bogów, bo Trójca jest jednym Bogiem, mówi Pismo św.: „I stworzył Bóg człowieka na obraz... Boży (Rdz l, 26—27)”, co znaczy: „na obraz swój”^[19].

Inną wysuwaną trudnością jest fakt sformułowania dogmatu dopiero pod koniec IV wieku, oraz to, że u Ojców Apostolskich koncepcja Trójcy nie jest wyrażona wprost^[20].

Trójca a Wcielenie

Ikona Trójcy Świętej wg Rublowa

Chrystologia, będąca działem chrześcijańskiej teologii dogmatycznej , ukazuje, że w Betlejem Bóg przyjął postać człowieka i narodził się jako Jezus Chrystus (hebr. Mesjasz – Pomazaniec) w celu zbawienia ludzkości. Objawienie się Boga człowiekowi dokonało się w Jezusie, jako Drugiej Osobie Trójcy – Synu Bożym (Słowo Boże, Logos ), jest w nie zaangażowana cała nierozdzielna Trójca. We Wcieleniu dwie pozostałe Osoby: Ojciec i Duch Święty, dzieląc Boską naturę z Synem-Logosem, zostały zjednoczone z naturą ludzką na mocy zjednoczenia konstytuującego Bosko-ludzką osobę Jezusa. Tak więc Jezus z Nazaretu jest zarówno prawdziwym Bogiem, współistotnym Ojcu i Duchowi, jak i prawdziwym człowiekiem - ma dwie natury, ale jest jedną Osobą - Drugą Osobą Trójcy.

Święto

W większości Kościołów katolickich i protestanckich Niedziela Trójcy Świętej obchodzona jest w pierwszą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego , a więc w 56 dniu po Wielkanocy , natomiast w Kościołach obrządku wschodniego (np. greckokatolickim czy prawosławnym ), czyli takich, w których daty świąt kościelnych wyliczane są na podstawie kalendarza juliańskiego - w 49 dniu po Wielkanocy, wyliczonej wg tegoż kalendarza. W kościołach prawosławnych w Dniu Trójcy Świętej odprawiane są jedne z najbardziej uroczystych w roku mszy świętych ( служба ); podłogi w cerkwiach ściele się świeżo skoszoną trawą, a ikony przyozdabia brzozowymi gałązkami; na drugi dzień, w poniedziałek świętuje się Dzień Ducha Świętego .

Krytyka

Według antytrynitaryzmu ( arianie , Badacze Pisma Świętego , Świadkowie Jehowy , unitarianie , bracia polscy , Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego ) Trójca Święta nie istnieje, między innymi dlatego, że nie ma o niej informacji w Bibli.

Według niektórych krytyków dogmatu o Trójcy, doktryna trynitarna chrześcijaństwa powstawała w wyniku przedostania się do nauk Kościoła koncepcji greckich filozofów takich jak Platon, który żył kilka wieków przed Chrystusem^[21]. Autorzy ci wskazują też, że przed Platonem triady, czyli trójce, były dobrze znane w Babilonie i Egipcie. Wskutek zabiegów duchownych, starających się przyciągnąć niewierzących ze świata rzymskiego, niektóre takie wyobrażenia stopniowo wcielano do chrześcijaństwa. W końcu doprowadziło to do uznania poglądu, iż Syn i Duch Święty są równi Ojcu. Krytycy zarzucają też, że doktryna trynitarna była wynikiem działań bardziej politycznych, niż teologicznych^[22].

Rasta

Według niektórych wyznawców ruchu Rastafari cesarz Haile Selassie (imię to znaczy dokładnie po amharsku : Siła Trójcy) jest Bogiem wcielonym, ostatnią inkarnacją Jezusa Chrystusa . Należy zauważyć, iż sam Syllasje nigdy nie potwierdził tych wierzeń.^[]

Cesarz Ras Tafari I jest widziany zarówno jako Bóg Ojciec stworzyciel nieba i ziemi, ale także manifestuje się w Synu Bożym przyjmując postać Haile Selassie. Duch Święty natomiast znajduje się we wszystkich prawdziwych wyznawcach drogi Rasta, a według innych, we wszystkich istotach ludzkich^[].

Przypisy

Zobacz też

• monoteizm trynitarny ,
• antytrynitaryzm ,
• tryteizm ,
• trimurti .

Linki zewnętrzne

• Zbigniew Jacyna-Onyszkiewicz , PEWNE ASPEKTY MODELI BOGA
• trynitarianie , strona apologetyczna - obrona dogmatu o Trójcy