transport drogowy

Transport samochodowy (zwany też drogowym) - jedna z gałęzi transportu , w której ładunki i pasażerowie przemieszczają się po drogach lądowych przy pomocy kołowych środków transportu (np. pojazdów samochodowych ). Usługi transportowe odbywające się z wykorzystaniem tej gałęzi transportu świadczone są przez przewoźników drogowych .

Do zalet transportu drogowego zalicza się m.in. możliwość dowiezienia ładunku lub pasażera bezpośrednio na miejsce przeznaczenia (wysoka dostępność tzw. zasada "od drzwi do drzwi"). Natomiast wady to m.in. energochłonność i szkodliwy wpływ na środowisko naturalne .

Gałąź ta posiada najbardziej rozbudowaną sieć dróg.

Charakterystyka

Transport samochodowy jest jedną z najważniejszych gałęzi transportu. Przykładowo w krajach UE-27 odpowiada on za 45,6% wykonanej pracy przewozowej ^[1]. Poniższa tabelka prezentuje jego wybrane charakterystyki dla wybranych krajów.

Typy transportu drogowego

Ustawa o transporcie drogowym^[10] w rozdziale 1, art. 4 wprowadza podziały transportu drogowego:

• wg kryterium działalności gospodarczej:
  • transport zarobkowy
  • transport niezarobkowy – prowadzony na potrzeby własne
• wg kryterium terytorialnego
  • krajowy transport drogowy – transport zarobkowy charakteryzujący się tym, że całość przewozów odbywa się przy zastosowaniu pojazdów samochodowych lub zespołów pojazdów zarejestrowanych w kraju, na drodze, której początek, koniec oraz trasa przejazdu znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej .
  • międzynarodowy transport drogowy – podobne wymagania, jak w transporcie krajowym z tą różnicą, że punkt początkowy lub docelowy może znajdować się poza granicami kraju.

Transport drogowy może być częścią składową mieszanych gałęzi transportu, takich jak: transport kombinowany , transport bimodalny , transport multimodalny , transport intermodalny , czy też transport współmodalny . Jest również elementem transportu miejskiego .

Historia

Początki transportu drogowego sięgają VI w. p.n.e., kiedy to rozwijały się ścieżki, dominował ruch pieszy, a w Persji i Grecji powstały pierwsze niewielkie odcinki dróg o twardej nawierzchni^[]. W Polsce budowa pierwszej drogi o nawierzchni twardej nastąpiła na przełomie XIX i XX w. w okolicach Łodzi i Wrocławia ^[].

Transport drogowy przyjął swój współczesny wygląd w wyniku rozwoju motoryzacji .

Infrastruktura

Infrastruktura transportu drogowego

Infrastrukturę transportu samochodowego podzielić można analogicznie jak infrastruktury innych gałęzi transportu na infrastrukturę liniową (drogi) i punktową – np. węzły drogowe , przystanki autobusowe , centra logistyczne i punkty przeładunkowe, jak również mające charakter pomocniczy, np. parkingi , stacje benzynowe , myjnie samochodowe , czy też stacje kontroli pojazdów lub stacje obsługi pojazdów ( warsztaty )^[11].

Infrastruktura liniowa

Podstawowy podział dróg obejmuje drogi gruntowe i drogi twarde . Inna klasyfikacja zakłada podział na ogólnodostępne na określonych warunkach drogi publiczne oraz drogi niepubliczne (wewnętrzne, prywatne).

Oprócz tego wyróżnić można jeszcze trzy podziały dróg publicznych, wg następujących kryteriów^[11]:

1. Kryterium funkcji w sieci drogowej^[12]:
   1. krajowe – mogące stanowić również odcinki dróg międzynarodowych
   2. wojewódzkie
   3. powiatowe
   4. gminne
   5. lokalne
   6. miejskie (ulice)
   7. zakładowe
2. Kryterium stopnia dostępności i obsługi przyległego terenu:
   1. autostrady – dostęp do nich jest zapewniony wyłącznie dla pojazdów samochodowych przez węzły na przecięciach z wyselekcjonowanymi drogami publicznymi, ruch bezkolizyjny, zawsze wyposażone we dwie, trwale rozdzielone jezdnie jednokierunkowe
   2. drogi ekspresowe – dostęp zapewniony jest przez węzły jak i przez skrzyżowania jednopoziomowe, dopuszcza się kolizje, które mogą wystąpić na jednopoziomowych skrzyżowaniach lub przecięciach z niektórymi drogami publicznymi, może być drogą dwu lub jednokierunkową, zależnie od wielkości natężenia ruchu
   3. drogi ogólnodostępne (jedno- lub dwujezdniowe ) – wszystkie pozostałe, które można zaliczyć do dróg na podstawie pierwszego kryterium
3. Kryterium kwalifikacji technicznej:
   1. klasy I – autostrady i drogi o podobnych parametrach (np. międzynarodowe)
   2. klasy II – magistrale przeznaczone wyłącznie dla pojazdów samochodowych
   3. klasy III – drogi jednojezdniowe, ruch mieszany o znaczeniu ogólnokrajowym lub międzynarodowym
   4. klasy IV – ruch mieszany o znaczeniu regionalnym lub wewnątrz-regionalnym
   5. klasy V – drogi lokalne

Środki transportu

Podstawowy podział środków transportu obejmuje środki przeznaczone do przewozu osób oraz środki przeznaczone do przewozu ładunków^[11]. Aczkolwiek należy zauważyć, iż środki zaliczane do pierwszej grupy zazwyczaj posiadają pewną przestrzeń przeznaczoną na transport ładunków i vice versa. Istnieją również rozwiązania pośrednie - pojazdy przystosowane do przewozu zarówno osób, jak i ładunków ( samochody towarowo-osobowe ).

Środki transportu do przewozu osób podzielić można na indywidualne środki transportu oraz środki transportu zbiorowego . Do pierwszej grupy można zaliczyć np. rowery , motorowery , motocykle oraz samochody osobowe . Do drugiej natomiast autobusy (wszelkich rozmiarów od mikrobusów, po autobusy duże), autokary oraz trolejbusy . Specyficzną funkcję w indywidualnych przewozach osób pełnią taksówki . Innym ciekawym środkiem transportu wykorzystywanym do przewozu osób jest autobus torowy . Łączy on niektóre zalety transportu szynowego i transportu drogowego. Na uwagę zasługuje również koncepcja car-poolingu mająca na celu zwiększenie ilości osób przemieszczających się jednocześnie w jednym środku transportu, co przyczynia się do ograniczenia efektu kongestii na drogach (szczególnie w miastach), a tym samym do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko naturalne^[13].

Środki transportu do przewozu ładunków to m.in. wszelkiego rodzaju samochody dostawcze , samochody ciężarowe (o nadwoziu uniwersalnym, specjalizowanym albo specjalnym), ciągniki oraz pociągi drogowe . Wyróżnia się trzy technologie przewozu ładunków: uniwersalną, specjalizowaną i zunifikowaną. W zależności od przystosowania do określonej technologii, poszczególne pojazdy posiadają różnice w budowie^[11].

Inny podział środków transportu uwzględnia pojazdy silnikowe oraz pojazdy bezsilnikowe ( przyczepy i naczepy )^[11].

Spośród środków transportu drogowego o znaczeniu raczej historycznym wyróżnić można pojazdy zaprzęgowe .

Wytwarzaniem kołowych środków środków transportu zajmuje się przemysł środków transportu .

Uwarunkowania prawne

Transport drogowy jest jedną z bardziej uregulowanych prawnie sfer działalności człowieka. Jest obiektem regulacji szeregu konwencji międzynarodowych , jak również prawodawstwa krajowego.

Konwencje i regulacje międzynarodowe

• Konwencja wiedeńska o ruchu drogowym ^[14] – regulująca zasady poruszania się po drogach
• Konwencja CMR^[15] – określająca wzór międzynarodowego listu przewozowego
• Konwencja ADR ^[16] – dotycząca transportu materiałów niebezpiecznych
• Konwencja TIR ^[17] – dotycząca tranzytu towarów samochodami ciężarowymi w transporcie międzynarodowym
• Konwencja ATP^[18] – dotycząca przewozów towarów szybkopsujących się
• Umowa AETR^[19] – dotycząca czasu pracy kierowców
• Umowa INTERBUS^[20] – dotycząca międzynarodowych przewozów pasażerskich

Regulacje krajowe

Z regulacji krajowych na terenie Polski wyróżnić można:

• Ustawa o transporcie drogowym^[10] – regulująca zasady prowadzenia zarobkowego transportu drogowego oraz zasady działania Inspekcji Transportu Drogowego
• Ustawa "Prawo przewozowe"^[21] – określająca wzory listu przewozowego, innych dokumentów oraz zasady zawierania umów o przewóz
• Ustawa o czasie pracy kierowców^[22] – będąca dopełnieniem konwencji AETR

Oprócz powyższych wymienić można również kodeksy drogowe , które regulują zasady poruszania się po drogach – zarówno pod względem organizacyjnym, jak i technicznych wymagań stawianych pojazdom.

Organizacje

Jedną z ważniejszych międzynarodowych organizacji skupiających podmioty związane z transportem drogowym (np. krajowe zrzeszenia transportu drogowego, producenci pojazdów) jest założona w 1948 roku Unia Transportu Drogowego^[23]. Skupia ona 179 członków z 74 krajów i odpowiada m.in. za reprezentowanie interesu przewoźników drogowych, jak również jest międzynarodowym poręczycielem karnetów TIR ^[24].

Zobacz też

• transport samochodowy w Polsce
• ruch drogowy
• zrównoważony transport

Przypisy