Regione Autonoma Trentino-Alto Adige Autonome Region Trentino-Südtirol Region Autonomiczny Trydent-Górna Adyga
Flaga regionu
Podstawowe dane:
Stolica :	Trydent
Powierzchnia :	13 619 km²
Ludność :	962 464
Gęstość zalud. :	71 os./km²
Dane administracyjne:
Prowincje :	2
Gminy:	339
Położenie regionu

Trydent

Katedra w Bolzano

Riva del Garda , widok na jezioro Garda

Trydent-Górna Adyga ( wł. Trentino-Alto Adige, niem. Trentino-Südtirol, ladyński Trentin-Südtirol albo Trentin-Sudtirol) - region administracyjny w północnych Włoszech . Zajmuje obszar 13 613 km² ( Trydent 6 213 km², Południowy Tyrol 7 400 km²), zamieszkuje go 962 464 osób ( 2004 ). Gęstość zaludnienia wynosi 70 osób/km².

Stolicą regionu jest Trydent (108 577 mieszkańców).

Po zmianie konstytucji Włoch z 11 października 2001 region otrzymał oficjalną nazwę Trentino-Alto Adige/Südtirol (art. 116 konstytucji Włoch)

W skład regionu wchodzą 2 prowincje: Trydent i Południowy Tyrol (Prowincja Bozen/Bolzano).

Prowincja Bolzano zwana też Południowym Tyrolem nosi nazwę Autonome Provinz Bozen-Südtirol/Alto Adige i od 1970 roku posiada status prowincji autonomicznej (tzw. Pakiet ), z zagwarantowaną równością języka włoskiego i języka niemieckiego jako języków urzędowych, nauczanych również w szkołach.

Warunki naturalne

Cały region leży w strefie Alp Wschodnich . Ciągną się tu takie pasma jak Alpy Zillertalskie , Rieserferner , Sztubaje , Texel , Alpy Ötztalskie , Alpy Retyckie i Dolomity . Najwyższym szczytem jest Ortler , osiagający wysokość 3905 m n.p.m. Główną rzeką jest tu Adyga .

Klimat środziemnomorski. W wyższych partiach alpejski, z obszarem wiecznych śniegów na wysokości 2500-3000 m. Nad jeziorem Garda w południowo-wschodniej części regionu – klimat łagodny śródziemnomorski.

Demografia

W regionie tym mieszka ponad 940 tys. osób, z czego 460 tys. w Południowym Tyrolu, a 480 tys. w prowincji Trydent . Główną narodowością mieszkającą w tym regionie są Włosi , stanowiący 60% populacji. Oprócz nich mieszka tu także dużo Tyrolczyków (35% mieszkańców) i mała grupa Ladynów (5% populacji), posługujących się językiem ladyńskim należącym do starożytnej grupy języków retoromańskich . W prowincji Bolzano , tj. w Południowym Tyrolu , 70% ludności stanowią Tyrolczycy , natomiast odsetek niemieckiej ludności w prowincji Trydent jest niewielki i wynosi zaledwie kilka procent. Ladynowie żyją głównie w dolinach Val Ghoerdina, Val Badia, Val di Fassa, Val Livinalongo. W Południowym Tyrolu istnieje na równi z językiem włoskim jako język urzędowy .

Gospodarka

W urodzajnych dolinach prowincji tego regionu uprawia się winorośl , owoce , pszenicę i ziemniaki . Rozwinięta jest eksploatacja lasów i gałęzie przemysłu: hutnictwo aluminium , samochodowy, lotniczy, drzewny, materiałów budowlanych i spożywczy. W górskich rejonach hoduje się bydło . Region ten jest ważnym ośrodkiem produkcji energii elektrycznej (głównie dzięki licznym elektrowniom wodnym). Przez przełęcz Brenner przebiega ważny transalpejski szlak komunikacyjny do Austrii .

Turystyka jest ważnym źródłem dochodów. Rozwinięta jest zwłaszcza turystyka związana ze sportami zimowymi. Specjalnie dla narciarzy rozbudowano liczne stacje narciarskie jak: Canazei , Predazzo , Cavalese , Val Gardena . Ponadto w regionie tym znajdują się liczne uzdrowiska (m.in. Merano niem. Meran). Atrakcję turystyczną stanowi także Park Narodowy Stelvio .

Historia

W XI wieku region był zarządzany przez biskupa i należał do Bawarii . Od 1363 były to dziedziczne ziemie dynastii Habsburgów . W 1797 , dzięki zwycięskiej kampanii Napoleona , w ramach pokoju Campo Formio odstąpiony został Austrii . Jednak w 1805 został ponownie przyłączony do Bawarii , a w latach 1809 - 1814 należał do Królestwa Włoch . W 1815 został zwrócony Austrii.

Podczas I wojny światowej odbyło się tu wiele bitew między żołnierzami Austrii i Włoch, walczących o zajęcie pasm Alp i Dolomitów . Miały one ważne znaczenie strategiczne i wojskowe. W 1918 wojska austriackie załamały się pod naporem wojsk włoskich. Włoskie oddziały zajmowały te tereny, stanowiące roszczenie terytorialne Włochów . W końcu, w 1919 , na mocy traktatu pokojowego z Saint-Germain-en-Laye przyznano ten region Włochom.

Podczas rządów Benito Mussoliniego region ten był poddany silnej italianizacji. W 1938 Adolf Hitler i Benito Mussolini uzgodnili, że ludność niemiecka zostanie przesiedlona do Rzeszy Niemieckiej . Wybuch II wojny światowej sprawił, że plany te w pełni nie powiodły się. Jednak tysiące osób zostało przesiedlonych do Rzeszy.

W roku podpisania włoskiej kapitulacji ( 1943 ) tereny te były okupowane przez Niemców . W zasadzie zostały przyłączone do Rzeszy jako Alpenvorland (co znaczy "alpejski cypel"). Stan ten trwał do roku 1945 .

Włochy i Austria prowadziły petraktacje w sprawie tej prowincji. W 1947 roku region zyskał status autonomii. Język niemiecki został wtedy uznany jako równy z językiem włoskim . Oba języki uznano za urzędowe w tym regionie. Jednak Austriacy nie byli zadowoleni z przestrzegania przez włoski rząd tych praw. Doprowadzało to do licznych sporów. W 1960 podjęto próbę uregulowania konfliktu pod auspicjami ONZ . Miało to doprawadzić do rozmów włosko-austriackich w 1961 roku, do czego jednak nie doszło, częściowo na skutek aktów terrorystycznych organizowanych przez ludność tyrolską, dążącą do przyłączenia prowincji do Austrii. Akty terrorystyczne – głównie zamachy bombowe – trwały od 1956 roku do 1988 . Ogółem odnotowano 361 takich zdarzeń, w wyniku których śmierć poniosło 17 osób.

W 1971 Włochy i Austria podpisały nowy traktat zwany Pakietem . Był on gwarantowany przez Trybunał Sprawiedliwości w Hadze . Dawał on regionowi większą autonomię w ramach państwa włoskiego oraz gwarantował zaprzestanie ingerencji w sprawy wewnętrzne regionu ze strony Austrii. Nowy traktat zakończył miedzypaństwowe spory włosko-austriackie o ten region. Ostecznie napięcia na tle narodowościowym zlikwidowało przystąpienie Austrii do Unii Europejskiej i praktyczne zniesienie granic.

Linki zewnętrzne

• strona internetowa regionu Trydent-Górna Adyga