Trzustka (łac. Pancreas)

Trzustka ( łac. pancreas) - gruczoł położony w górnej części jamy brzusznej składający się z części wewnątrzwydzielniczej ( hormonalnej , odpowiedzialnej za wytwarzanie m.in. insuliny i glukagonu ) i zewnątrzwydzielniczej (trawiennej, produkującej sok trzustkowy ). Jej przeciętna masa wynosi 70-100 g. Mierzy ok. 12 - 30 cm.

Budowa anatomiczna

Składa się z głowy, objętej pętlą dwunastnicy , trzonu i ogona odchodzącego w sąsiedztwo śledziony i lewej nerki . Drogi wyprowadzające sok trzustkowy , będący produktem zewnątrzwydzielniczej części trzustki, uchodzą jako przewód trzustkowy główny (przewód Wirsunga) na brodawce dwunastniczej większej (brodawka Vatera), najczęściej łącząc się tam z drogami żółciowymi (przewód żółciowy wspólny). Możliwe jest istnienie przewodu trzustkowego dodatkowego (przewód Santoriniego), który albo uchodzi do dwunastnicy na brodawce dwunastniczej mniejszej lub łączy się z przewodem Wirsunga.

Unaczynienie

Do trzustki dochodzą naczynia:

• tętnica śledzionowa (od pnia trzewnego ),
• tętnica trzustkowo-dwunastnicza górna (od żołądkowo-dwunastniczej ),
• tętnica trzustkowo-dwunastnicza dolna (od tętnicy krezkowej górnej ).

Unerwienie

Unerwienie przywspółczulne pochodzi od nerwu błędnego , natomiast współczulne ze splotu współczulnego.

Budowa histologiczna

Komórki wchodzące w skład części wewnątrzwydzielniczej trzustki (części produkującej hormony ) są zgromadzone w skupiskach nazywanych wyspami trzustkowymi lub wyspami Langerhansa. Liczbę wysp ocenia się na 1-3 milionów, a stanowią one zaledwie około 2% całkowitej masy tego narządu .

Komórki wchodzące w skład wysp trzustkowych:

• komórki B (β) - produkują insulinę ,
• komórki A (α) - produkują glukagon ,
• komórki D (δ) - produkują somatostatynę ,
• komórki polipeptydowe.

Czynność wydzielniczą trzustki modulują neuroprzekaźniki i adrenalina :

• acetylocholina (Ach) wpływa dodatnio na uwalnianie insuliny, gdy stężenie glukozy jest podwyższone.
• noradrenalina (Nor) - hamuje wydzielanie insuliny.

Enzymy trawienne wydzielane przez trzustkę to:

• amylaza trzustkowa,
• trypsynogen - enzym aktywuje się pod wpływem enzymu enterokinazy jelitowej w pH 5,2-6,0 lub autokatalitycznej aktywacji przy pH 7,9, w dwunastnicy do trypsyny ,
• chymotrypsynogen - enzym aktywuje się pod wpływem trypsyny i pH 8,0 w dwunastnicy do chymotrypsyny ,
• elastaza ,
• lipaza trzustkowa ,
• nukleaza : rybonukleaza i deoksyrybonukleaza,
• hydrolaza estrów cholesterolowych,
• fosfolipaza A2,
• karboksypeptydaza .

Funkcje

Trzustka spełnia dwie zasadnicze funkcje:

• czynność zewnątrzwydzielnicza ( sok trzustkowy wydzielany do dwunastnicy zawierający przede wszystkim enzymy trawienne ),
• czynność wewnątrzwydzielnicza ( hormony , z których najważniejsze to insulina i glukagon ).

Choroby

Najczęstsze schorzenia trzustki:

• ostre i przewlekłe zapalenie trzustki
• rak trzustki (część zewnątrzwydzielnicza) i hormonalnie czynne nowotwory części wewnątrzwydzielniczej ( wyspiaki )
• torbiel trzustki
• kamica przewodów trzustkowych.

Chorób o znaczeniu ogólnoustrojowym takich jak cukrzyca i mukowiscydoza nie zalicza się do chorób tego narządu. Chorobami trzustki zajmuje się gastroenterologia .

Bibliografia