Trąd [choroba Hansena]

Lepra

ICD-10 A30 A30.0 Trąd, nie określony A30.1 Trąd tuberkuloidowy A30.2 Trąd graniczny tuberkuloidowy A30.3 Trąd graniczny A30.4 Trąd graniczny lepromatyczny A30.5 Trąd lepromatyczny A30.8 Inne postacie trądu A30.9 Trąd, nie określony

zdjęcie 24-letniego człowieka chorego na trąd

Trąd, z łac. również lepra - jedna z najdłużej towarzyszących człowiekowi zakaźnych chorób skóry i nerwów . Wywoływana jest przez prątki Mycobacterium leprae, bakterię odkrytą w 1873 roku przez norweskiego naukowca Armauera Hansena . Występuje w dwóch postaciach: lepromatycznej (lepra lepromatose tuberosa) i tuberkuloidowej (lepra tuberculoides). Odmiana lepromatyczna jest zaraźliwa, a jej objawy to guzowate krosty podobne do występujących w innych infekcjach i alergiach. Postać tuberkuloidowa jest mniej zaraźliwa, ale bardziej groźna dla samego zarażonego, początkowo pojawiają się plamy na skórze, stopniowo utrata czucia, szczególnie w palcach nóg i rąk, nieleczona prowadzi do zwyrodnień i utraty tkanki.

Do niedawna badania nad trądem były bardzo trudne, bowiem wywołującego go mikroba nie można hodować w warunkach laboratoryjnych. Odkryto jednak, że na trąd cierpią także amerykańskie pancerniki (ze względu na stosunkowo niską temperaturę ciała) i od tej pory zwierzęta te wykorzystuje się w doświadczeniach.

W 2005 grupa kierowana przez Marca Monota z paryskiego Instytutu Pasteura na podstawie badań DNA bakterii Mycobacterium leprae odtworzyła prawdopodobny scenariusz rozprzestrzeniania się trądu na kuli ziemskiej. W trakcie badań 175 próbek z 21 krajów świata wydzielono jedynie 4 polimorfizmy różnicujące szczepy. Na pierwszy najrzadszy szczep można natrafić w Etiopii , na Nowej Kaledonii i w Nepalu , drugi rozpowszechniony jest na pacyficznych wybrzeżach Azji i wschodniej Afryki ( Madagaskarze i Mozambiku ), trzeci w Europie i obu Amerykach , zaś czwarty na Karaibach i w Afryce Zachodniej.

Początkowo uważano, że trąd rozprzestrzenił się w czasie podbojów Aleksandra Wielkiego , którego żołnierze mieli ponieść go na Zachód z Indii, skąd miał też wędrować na wschód do Chin i Japonii . Jednak według badań grupy Monota trąd pochodzi ze wschodniej Afryki i rozprzestrzeniał się wraz z wędrówką Homo sapiens. Ostatnie wielkie fale jego rozprzestrzeniania się miały nastąpić w okresie odkryć geograficznych, następującego po nich kolonializmu i handlu niewolnikami.

Historia

Trąd jest chorobą, która towarzyszy ludzkości od czasów najdawniejszych - pierwsze wzmianki o niej pochodzą z II–III tysiąclecia p.n.e. Późniejsze źródła podają, że na początku naszej ery była już rozpowszechniona w większej części Europy. Wraz ze wzrostem liczby zachorowań w IV wieku n.e. pojawiły się pierwsze leprozoria , czyli kolonie dla trędowatych, w których byli oni izolowani od reszty społeczeństwa. W ciągu następnych dwustu lat rozpowszechniły się one w całej Europie.

W średniowieczu trąd zostaje uznany za karę za grzechy^[], a odtrącenie (stąd nazwa) trędowatych znacznie się pogłębia. Chorzy zostają wykluczeni ze wspólnot, tracą większość praw (nie wolno im się nawet żenić) i muszą opuścić swoje rodziny. Czasem nawet odprawia się za nich msze jak za zmarłych. Ostatecznie zostają przymusowo umieszczeni w leprozoriach , których w samej tylko Francji było w XIII wieku około dwóch tysięcy.

Sytuacja zmienia się podczas epoki wypraw krzyżowych , w czasie których zachorowało wielu rycerzy, m.in. Baldwin IV Trędowaty , król jerozolimski. Z powodu obrażeń wywołanych chorobą nosił na twarzy srebrną maskę. Sytuacja chorych zostaje zrozumiana, a opieka nad nimi uznana za chrześcijański obowiązek. Rezygnuje się z mszy za zmarłych, obowiązek rozwodu zostaje zniesiony, a celem pomocy chorym zostaje powołany Zakon Rycerzy św. Łazarza .

Liczba chorych w Europie zmniejszyła się znacznie po epidemii " czarnej śmierci " ( dżumy ) w XIV wieku , podczas której zmarła większość zakażonych. W następnych stuleciach przypadki zachorowań zdarzały się stosunkowo rzadko, a odkrycie w latach 30. XX wieku skutecznego lekarstwa przeciw trądowi (dapsonu) przyniosło skutek w postaci jego ostatecznego zniknięcia. Ostatnie europejskie leprozorium mieści się w Rumunii na skraju mokradeł delty Dunaju w osadzie Tichilesti.

Choroba jest jednak nadal powszechna w ubogich częściach świata o klimacie tropikalnym i subtropikalnym, zwłaszcza w zachodniej Afryce i południowo-wschodniej Azji , a liczbę chorych szacuje się na kilkanaście milionów.

W tej chwili całkowite wyleczenie trędowatego kosztuje około 300 dolarów^[1].

W Bergen mieści się Muzeum Trądu (Lapramuseet). Położone jest w zabytkowym szpitalu Św. Jerzego, w którym w 1873 roku Armauer Hansen wyizolował prątek trądu.

Leczenie

• dapson lub pokrewny acedapson
• ryfampicyna
• klofazymina
• talidomid (tylko mężczyźni)

Przypisy

Zobacz też

• Światowy Dzień Trędowatych
• Trąd - polski film z 1971

Linki zewnętrzne

• INFOLEP Leprosy Information Services
• Leprosy Mission Canada