Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Tulipan

Tulipan

Tulipan
Tulipan ogrodowy

Systematyka [1]
Domena : eukarionty
Królestwo : rośliny
Klad : rośliny naczyniowe
Klad : rośliny nasienne
Klasa : okrytonasienne
Klad : jednoliścienne
Rząd : liliowce
Rodzina : liliowate
Rodzaj :tulipan
Nazwa systematyczna
Tulipa L.
Sp. Pl. 305. 1753
Kwiat tulipana
Morfologia (tulipan dziki)
Tulipany w ogrodzie botanicznym Araluen w Roleystone niedaleko Perth w Australii Zachodniej
Tulipan Klusjusza `Lady Jane`
Tulipan ogrodowy
Tulipa butkovii
Plantacja tulipanów w Holandii
Tulipan ogrodowy 'Purple'
Tulipan Kaufmanna
Tulipan Auchera
Tulipan Greiga

Tulipan (Tulipa L. 1753, Amana Honda) – rodzaj roślin cebulowych należący do rodziny liliowatych . Zalicza się do niego ok. 120 gatunków i ok. 15 tysięcy odmian . Gatunkiem typowym jest Tulipa sylvestris L.[2]. Naturalny obszar występowania tulipana to Europa południowa, północna Afryka , Azja od Turcji , przez Iran , góry Pamir i Hindukusz , stepy Kazachstanu , po północno-wschodnie Chiny i Japonię [3].

Spis treści

Morfologia

Łodyga
Sztywna, prosta, gładka lub owłosiona i tylko u nielicznych gatunków i odmian jest rozgałęziona i wtedy roślina tworzy kilka kwiatów np. u Tulipa biflora, Tulipa dasystemon, Tulipa praestans . Niektóre odmiany jednopędowe mają skłonność do tzw. staśmień, czyli do tworzenia pędów rozgałęzionych. Najczęściej są one skutkiem zbyt wysokich temperatur w ciągu lata . Łodyga miewa od 7 do 75 cm.
Liście
Bezogonkowe, szerokie – jajowate lub eliptyczne, albo równowąskie – lancetowate. U niektórych gatunków i odmian na blaszkach liściowych między nerwami występują ciemnopurpurowe smugi lub rysunek w postaci przerywanych, nieregularnych prostokątów. U większości gatunków jednak są szarozielone i pokryte woskowym nalotem. Liczba liści wynosi zazwyczaj 3 – 5, przy czym dolny jest zawsze największy. Niekiedy poniżej kwiatu wyrastają dodatkowe małe liście, co jest niepożądane, zwłaszcza u odmian ogrodowych, gdyż bezlistna część łodygi jest wtedy skrócona. Liście wyrastają przeważnie z cebuli, choć u pewnych gatunków i odmian wyrastają naprzemianlegle , a ich wielkość zmniejsza się wraz z wysokością pędu.
Owoce
Trójdzielne i trójkomorowe torebki , w których może znajdować się ponad 100 nasion . Jeżeli ich zbiór nastąpi w fazie odpowiedniej dojrzałości to łatwo kiełkują i dają początek nowym roślinom. Jednak tulipany rozmnaża się generatywnie wyłącznie w celach hodowlanych, ponieważ odmiany ogrodowe nie powtarzają cech rośliny matecznej. Dlatego w produkcji ogrodniczej tulipany rozmnaża się tylko wegetatywnie – przez cebulki przybyszowe.
Część podziemna
Jednoroczna cebula o jajowatym kształcie. Obwód cebul u niektórych gatunków może wynosić od 3 – 4 cm, a u odmian uprawnych może dochodzić nawet do 16 cm. Cebula jest zmodyfikowanym, skróconym pędem podziemnym, składającym się z piętki i kilku mięsistych, białych łusek, które są otoczone suchą łuską okrywającą. U niektórych gatunków łuska ta jest wewnątrz owłosiona, co ma chronić cebulę przed działaniem wysokich temperatur i utratą wody.
Kwiat
Okwiat nie zróżnicowany na kielich i koronę . Składa się on z trzech wewnętrznych i trzech zewnętrznych listków okwiatu. Długość listków waha się od 1,5 do nawet kilkunastu cm. Listki są zwykle od strony wewnętrznej błyszczące, a na zewnątrz matowe. Mogą one być jednobarwne lub z rysunkiem. Często u podstawy listki mają inaczej zabarwioną plamę, inaczej zabarwione mogą też być ich brzegi, a także zewnętrzna strona (szczególnie trzech zewnętrznych listków). U odmian ogrodowych o kwiatach pojedynczych pojawiają się czasem dodatkowe listki, zwykle częściowo zielone.
Bardzo dekoracyjne są duże pręciki otaczające okazały słupek . Jest ich 6 i podobnie jak listki są one ułożone w dwóch okółkach. Na wydłużonej i trójdzielnej zalążni słupka znajduje się trójdzielne, zaokrąglone znamię, nie występuje natomiast szyjka słupka lub jest ona bardzo krótka.
Skala barw kwiatów jest bardzo bogata, są kwiaty białe, żółte, różowe, czerwone i fioletowe w najrozmaitszych odcieniach tych barw, nie ma tylko tulipanów o czysto niebieskim i czarnym okwiecie. Niektóre odmiany są wielobarwne. Niektóre kwiaty lub ich części są u niektórych odmian tulipana prawie czarne. Wynika to z tego, że w czarnych miejscach następuje mieszanie się dwóch barwników , jeden z nich absorbuje część docierających promieni świetlnych, a drugi wychwytuje pozostałe promienie, obydwa barwniki nawzajem się uzupełniają.
Kwiaty mogą być pojedyncze lub pełne, a ich kształt może się zmieniać – od kubkowatych, miseczkowatych i kielichowatych do złożonych form o skręconych lub zaokrąglonych listkach okwiatu

Biologia

  • U tulipana zachodzi zjawisko termonastii . Proces ten zachodzi, gdy jest jeszcze dość chłodno i tylko bezpośrednie nasłonecznienie podnosi dość znacznie temperaturę organu. Kwiaty te w podwyższonej temperaturze otwierają się, a przy niskiej zamykają. Ma to kluczowe znaczenie w procesie zapylania , w słońcu i cieple istnieje największe prawdopodobieństwo zapylenia przez owady . Mechanizm tych ruchów polega na szybszym wzroście listków okwiatu po stronie górnej (wewnętrznej) w temperaturze wyższej co powoduje rozchylenie się kwiatu. Gdy temperatura jest niska, szybciej rośnie dolna strona listków i kwiat się stula. Ruchy te mogą być wykonywane wielokrotnie. Listki okwiatu wydłużają się u tulipana o ok. 7% podczas jednego ruchu termonastycznego, tak, że w ciągu okresu kwitnienia całkowity przyrost listków może sięgać nawet 100%.
  • Zaobserwowano, iż kwiaty tulipanów otwierają się, gdy temperatura wzrasta powyżej 15 °C, a zamykają się gdy spada poniżej 13 °C. Niektóre kwiaty są bardzo wrażliwe na zmiany temperatury, u tulipana dostrzegalna reakcja zachodzi przy różnicy temperatur wynoszącej 0,5 °C.
  • Pyłek u tulipana odznacza się dużą żywotnością – zachowuje zdolność kiełkowania przez okres do 100 dni.

Systematyka

Pozycja systematyczna wg Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)

Klad okrytonasienne , klad jednoliścienne (monocots), rząd liliowce (Liliales), rodzina liliowate (Liliaceae), plemię Tulipeae[1].

Pozycja w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd liliowce (Liliales Perleb), podrząd Liliineae Rchb., rodzina liliowate (Liliaceae Juss.), podrodzina Tulipoideae Kostel., plemię Tulipeae Duby., rodzaj tulipan (Tulipa L.)[4].

Gatunki (wybór)

Nazwy naukowe wg[3], nazwy polskie wg[5]

  • tulipan armeński (Tulipa armena Boiss.)
  • tulipan Auchera (Tulipa humilis Herb.)
  • tulipan Batalina (Tulipa linifolia Regel forma chrysantha (Boiss.) Raamsd.)
  • tulipan dostojny (Tulipa praestans Hoog)
  • tulipan dziki (Tulipa sylvestrisL.)
  • tulipan Eichlera (Tulipa undulatifolia Boiss.)
  • tulipan Fostera (Tulipa fosteriana W. Irving)
  • tulipan Greiga (Tulipa greigii Regel)
  • tulipan górski (Tulipa montana Lindl.)
  • tulipan Hagera (Tulipa orphanidea Boiss. ex Heldr.)
  • tulipan irański (Tulipa urumiensis Stapf)
  • tulipan Kaufmanna (Tulipa kaufmanniana Regel)
  • tulipan Klusjusza (Tulipa clusiana DC.)
  • tulipan lnolistny (Tulipa linifolia Regel)
  • tulipan ogrodowy (Tulipa gesneriana L.)
  • tulipan pachnący (Tulipa suaveolens Roth)
  • tulipan późny (Tulipa tarda Stapf.)
  • tulipan skalny (Tulipa saxatilis)
  • tulipan Sprengera (Tulipa sprengeri Baker)
  • tulipan turkiestański (Tulipa turkestanica Regel)
  • tulipan wielobarwny (Tulipa biflora Pall.)
Klasyfikacja ogrodnicza

Od dawna ogrodnicy by uzyskać nowe odmiany krzyżowali różne gatunki tulipanów. Dzisiaj nie sposób już ustalić pochodzenia tych odmian. W rzeczywistości większość uprawianych tulipanów jest mieszańcami i kultywarami i określa się je wspólną nazwą tulipan ogrodowy[6]. Uprawiane tulipany ogrodnicy dzielą na 15 grup[7]:

  1. tulipany pojedyncze wczesne
  2. tulipany pełne wczesne
  3. tulipany Triumph
  4. tulipany mieszańce Darwina
  5. tulipany Crispa
  6. tulipany Viridiflora
  7. tulipany liliokształtne
  8. tulipany pojedyncze późne
  9. tulipany Rembrandta
  10. tulipany papuzie
  11. tulipany pełne późne
  12. tulipany Kaufmana (pochodzą od T. kaufmanniana)
  13. tulipany Fostera (pochodzą od Tulipa fosteriana)
  14. tulipany Greiga (pochodzą od T. greigii)
  15. pozostałe gatunki botaniczne

Zastosowanie

Jest najczęściej uprawianą rośliną ozdobną na świecie[8]. Uprawia się go głównie w gruncie i pod osłonami (szklarnie, tunele foliowe). Nadaje się na rabaty, na obwódki i na kwiat cięty (nie jest zbyt trwały). Najlepsze efekty daje uprawianie go w większych grupach.

Uprawa

  • Wymagania. Tulipan nie ma specjalnych wymagań co do gleby, najlepiej jednak rośnie na próchnicznej glebie o odczynie obojętnym, lekko kwaśnym lub lekko zasadowym[6]. Stanowisko powinno być słoneczne.
  • Sposób uprawy. Cebule wysadza się do ziemi jesienią, małe na głębokość 6–10 cm, duże na głębokość 11–15 cm[6]. Powinny być przed sadzeniem zaprawione przez moczenie w odpowiednich preparatach grzybobójczych. Nawozi się już jesienią po zasadzeniu cebul, potem wiosną przed kwitnieniem. W czasie upałów należy je podlewać. Przekwitłe kwiaty usuwa się, ale liście i łodygę należy pozostawić aż do zaschnięcia.
  • Rozmnażanie. Głównie przez cebule przybyszowe wytwarzane na macierzystej cebuli. Rozmnażanie przez nasiona możliwe jest tylko u gatunków botanicznych, uprawiane kultywary z reguły nie zachowują bowiem cech rośliny macierzystej[8].
  • Choroby i szkodniki[9].
    • fuzarioza objawiająca się żółknięciem liści i więdnięciem rośliny. Jedyny skuteczny sposób zaradzenia to zapobieganie: sadzenie tylko zdrowych cebul i zaprawianie ich przed sadzeniem.
    • inne choroby grzybowe ( szara pleśń , penicilloza). Zwalcza się je wielokrotnym opryskiwaniem odpowiednimi środkami grzybobójczymi
    • liczna grupa chorób wirusowych objawiająca się nekrotycznymi i chlorotycznymi zmianami na liściach, żółknięciem liści. Brak skutecznego sposobu leczenia. Rośliny należy zniszczyć.
    • niszczyk zjadliwy – drobny nicień żerujący w glebie na cebulach. Objawy: liście skręcają się i są żółtozielone, kwiaty zielone i zniekształcone, cebule miękkie i gąbczaste. Szkodnik kwarantannowy, zwalczanie praktycznie niemożliwe, cebule należy zniszczyć
    • nornik zwyczajny i mysz zaroślowa wyjadające cebule. Należy je przed posadzeniem zaprawiać, potem zwalczać te gryzonie

Ciekawostki

Przypisy

  1. 1,0 1,1 Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website ( ang. ). 2001–. [dostęp 2009-06-08].
  2. Index Nominum Genericorum . [dostęp 2009-03-22].
  3. 3,0 3,1 Germplasm Resources Information Network (GRIN) . [dostęp 2010-01-10].
  4. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Tulipa ( ang. ). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-03-22].
  5. TABAZA . [dostęp 2010-01-11].
  6. 6,0 6,1 6,2 Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. . 
  7. Podział tulipanów, grupy . [dostęp 2009-04-09].
  8. 8,0 8,1 8,2 zbiorowe: A-Z encyklopedia. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. . 
  9. zbiorowe: Program ochrony roslin ozdobnych na lata 2003-2005. Syngenda Seeds. . 
  10. Źródło: Podręcznik Przyroda klasa 6 wydawnictwo: WSiP
  11. Ten tulipan to "Maria Kaczyńska" – Najważniejsze informacje – Informacje – portal TVN24.pl – 24.04.2008

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Tulipan":

1986 godzin na dobę i 46 godzin w tygodniu. 22 lutego – premiera serialu Tulipan . 26 lutego – Wojciech Żukrowski został prezesem ZLP . 13 marca – reaktywowano Bractwo ...

Maria Kaczyńska ...

Olsztyn i wykonawców różnych nurtów i gatunków, m.in: Afromental , Vader , Big Day , Czerwony Tulipan , Pro Musica Antiqua , Pro Musica , PRO FORMA , Olsztyński Chór Kameralny COLLEGIUM ...

Politechnika Warszawska Mikrus, wydział IChIP), Batorego ( Stodoła ), Wawelskiej i Placu Narutowicza (DS Akademik, DS Tulipan, DS Pineska, DS Bratniak i DS Muszelka).Na terenie Politechniki Warszawskiej działają ...

Haarlem ...

Francuski kalendarz rewolucyjny ...

Kwietnik (ogród) ...

Słupek ...

Kwiat ...

Tulipan TulipanTulipan ogrodowy Tulipan ogrodowy Systematyka Domena : eukarionty Królestwo : rośliny Klad : rośliny naczyniowe Klad : rośliny nasienne Klasa : okrytonasienne Klad : jednoliścienne Rząd : liliowce Rodzina : liliowate Rodzaj :Tulipan Nazwa systematyczna Tulipa L. Sp. Pl. 305. 1753 Kwiat TulipanaMorfologia ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Tulipan":

128. Ruchy roślin i ich przyczyny (plansza 14) otwiera się w warunkach podwyższonej temperatury i tylko niektóre z nich (np. Tulipan) zamykają się ponownie, gdy temperatura się obniży. Kwiat otwiera się w ...

032. Najważniejsze formacje roślinne i ich związek z czynnikami strefowymi i astrefowymi (plansza 20) głównie: kostrzewa, ostnice oraz turzyce. Prócz traw na terenie stepów występuje: hiacynt, Tulipan, cebula, czosnek, miłek wiosenny oraz zawilec. W Ameryce Północnej stepy określane ...

005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 21) e height=380 width=770 > Okrytozalążkowe jednoliścienne Tulipan ogrodowy Większość gatunków jednoliściennych (ok. 60 tys.) należy do liliowych (Liliidae). ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie