Tytulatura Tutanchamona hieroglifami
Nomen – Tut-Anch-Amon Heka Junu Semai (Tut-anch-Aton)
egip. – Żywy-wizerunek-Amona Władca Heliopolis Południowego\Hermontis Żywy-wizerunek-Atona
Prenomen – Neb-cheperu-Re Neb-cheperu-Re Heka-Maat'
egip. – Pan-Przejawów-Re Pan-Przejawów-Re Pan Prawdy''
Imię horusowe – Ka-nechat-tutmesut
egip. – Byk-potężny-wielce-szlachetny-w-narodzeniach
Nebty – Nefer-hepu-se-geregtaui
egip. – Doskonały-w-prawach-przynoszący-pokój-Obu-Krajom
Złoty Horus – Uetdżeschau-sehetep-Neczeru
egip. – Strojny-w-korony-zjednujący-Bogów

Złota maska Tutanchamona

Tutanchamon, pierwotnie Tutanchaton (ur. ok. 1342-39 p.n.e., zm. 1323 p.n.e.) - w latach 1333-1323 p.n.e. faraon XVIII dynastii .

Dość krótkie panowanie Tutanchamona koncentrowało się na odrzuceniu monoteistycznego kultu boga Atona , który wprowadził Echnaton, na rzecz tradycyjnego egipskiego politeizmu .

Rodzice i rodzina

Dzięki badaniom genetycznym przeprowadzonym w Muzeum Narodowym w Kairze w latach 2007-2009, udało się ustalić stopnie pokrewieństwa między członkami rodziny królewskiej. Badania potwierdziły, iż ojcem Tutanchamona był Echnaton ^[1] - ich mumie mają wiele wspólnych, unikalnych cech morfologicznych, a także taką samą grupę krwi. Matką, jak ustalono, była kobieta o nieznanym imieniu, której mumia oznaczona jest numerem katalogowym KV35YL^[2]. Badania DNA wykazały, że ta kobieta była rodzoną siostrą Echnatona, a zatem rodzice Tutanchamona byli pełnym rodzeństwem.

Wcześniej nie było pewne, kim byli rodzice młodego faraona. Pierwotnie uważany był on za syna Amenhotepa III (E.F. Wente, C. Desroches-Noblecourt). Później dominował pogląd, jak się finalnie okazało słuszny, iż ojcem był faraon Echnaton . Na dowód tego wskazywano m.in. blok z Hermopolis przetransportowany z Amarny , który tytułuje Tutanchamona synem króla, z jego ciała.

Nie było również pewności kim była matka. Prof. Martin uważał, że była nią Kija (być może będąca mitannijską księżniczką Taduhepą )^[][3], drugorzędna żona Echnatona. Jej imię nie pojawia się już od około dziewiątego roku panowania powyższego władcy, kiedy urodził się Tutanchamon. Potwierdzałoby to, że zmarła w połogu , jak sądzi G. Martin. Inaczej uważał R. Krauss, wskazując mimo wszystko na Maketaton .

Żoną Tutanchamona była, starsza od niego, przyrodnia siostra Anchesenamon , trzecia córka Amenhotepa IV i Nefertiti . Dwie córki z tego związku urodziły się martwe i zostały pochowane razem z ojcem.

Życiorys

Przejął władzę około roku 1333 p.n.e., po śmierci królowej Anchetcheperure. Miał wtedy ok. 10 lat. Najprawdopodobniej został osadzony na tronie z niemałą pomocą potężnego wówczas na dworze królewskim wezyra Aj . Jako syn Echnatona i jego drugorzędnej małżonki nie miał realnych praw do władzy, dlatego też (w wieku dwunastu lat) musiał poślubić księżniczkę Anchesenaton, swoją przyrodnią siostrę, córkę Echnatona i jego głównej małżonki, królowej Nefertiti . Anchesenamon urodziła mu dwie martwe córki, które pochowano później w jego grobowcu. Początkowo nosił imię Tutanchaton, w 4. roku swojego panowania zmienił je jednak na Tutanchamon i przywrócił tradycyjną religię egipską z kultem boga Amona na czele, wykorzeniając resztki heretyckiej religii stworzonej przez jego ojca. Jego żona Anchesenaton zmieniła imię na Anchesenamon . Zapewne faraon uczynił to pod znaczącym wpływem tebańskich kapłanów Amona i swojego wezyra, Aj , gdyż musiał wtedy być zbyt młodym i niedoświadczonym władcą. Przeniósł także stolicę z Achetaton (dzisiejszego Tell el-Amarna ) do Memfis . Przejawiał bardzo niewielkie zainteresowanie posiadłościami egipskimi w Syrii , Palestynie i Fenicji , gdyż za jego panowania ludy z tych krain zrzuciły zwierzchnictwo Egiptu. Zmarł nagle w 1323 p.n.e.

Zdrowie

Przeprowadzone w Muzeum Narodowym w Kairze badania genetyczne mumii pozwoliły ustalić, że Tutanchamon chorował na malarię , bowiem w jego mumii stwierdzono występowanie pasożytów Plasmodium falciparum wywołujących tę chorobę. Ustalono również, że chorował na zapalenie kości (tzw. choroba Freiberga-Köhlera II )^[4] - krążenie krwi w tkance kostnej było niedostateczne, co osłabiało i niszczyło fragmenty szkieletu. Tę diagnozę potwierdzają wykopaliska. W grobowcu Tutanchamona znajdowała się laska ułatwiająca chodzenie i cały zestaw leków. Badania wykluczyły hipotezę, wedle której młody faraon miał cierpieć na ginekomastię . Zaprzeczyły również, by cierpiał na tzw. zespół Marfana ^[2]. Do dziś nie wiadomo co było przyczyną nagłej śmierci młodego faraona. Możliwe, że zmarł na skutek infekcji rany, która powstała w wyniku wypadku lub na polu bitwy, ale mógł też zostać zamordowany uderzeniem w tył głowy, ponieważ na zdjęciach rentgenowskich wykryto ślad silnego uderzenia w tym miejscu. Jeśli Tutanchamon został zabity, to głównym podejrzanym o dokonanie zabójstwa jest jego następca, wezyr Aj , lub wysoko postawiony generał Horemheb , również późniejszy faraon.

Panowanie

Przedstawienie Tutanchamona podczas składania ofiary i libacji. Świątynia w Luksorze

Tutanchamon zasiadł na tronie w wieku około ośmiu lat. Młody władca potrzebował wsparcia w sprawowaniu władzy. W jego imieniu powołano regentów, którymi zostali Aj i Horemheb . Mieli oni niewątpliwie ogromny wpływ na Tutanchamona i to prawdopodobnie ich zasługą jest program restauracji państwa podjęty przez władcę.

Zanim opuścił Achetaton (dzisiejsza Amarna), rezydował tam przez dwa lata. Zdążył jeszcze zmienić imię własne na Tutanchamon - "żywy obraz Amona". W 3. roku panowania mieszkał już w Memfis , które to sam wybrał z uwagi na możliwość lepszej kontroli sytuacji zagranicznej (głównie w Azji).

Tutanchamon stopniowo realizował politykę przywrócenia starych porządków (z czasów przed założeniem Achetaton). W tym celu wzniósł tzw. stelę restauracyjną w Karnaku .

Za jego czasów wezyrami byli Usermontu i Pentju, arcykapłanem Amona - Parennefer, podskarbim - Majaus, wicekrólem Kusz - Haj.

Tutanchamon, podobnie jak inni władcy XVIII dynastii , najwięcej budowli pozostawił po sobie w Tebach. Dokończył zdobienie kolumnady w świątyni w Luksorze, gdzie w 1989 r. na dziedzińcu odkryto figurę sfinksa z imieniem tego króla. W Karnaku zburzono świątynię Echnatona. Tutanchamon zbudował tam dwie kaplice: dom pana wcieleń, Re, w Tebach oraz dom pana wcieleń, Re, ukochanego przez Amona, który zaprowadził porządek w Tebach^[5]. Nazwa drugiej oddaje ideę restauracji podjętą przez władcę.

Tutanchamon ukończył aleję sfinksów pomiędzy świątynią Amona a świątynią Mut oraz prowadził prace rekonstrukcyjne. W Karnaku pozostawił także stele oraz wiele posągów Amona o rysach młodego władcy^[6]. W Tebach Zachodnich znajdują się dwa, uzurpowane przez Eje i Horemheba , ogromne posągi. Znaleziono także przedmioty Tutanchamona w pałacu Amenhotepa III w Malgata. Na północy król pozostawił po sobie dwa nadproża, w Memfis i Sakkarze , popiersie, bramę i stelę w Gizie . Poświadczony jest także trzeci pochówek Apisa oraz świątynia dom pana postaci Re w Memfis.

Tutanchamon nie zapomniał o Nubii. W Kawa zbudował kaplicę Amonowi. Świątynia, głowa i granitowa grupa świadczą o działalności także w Faras .

Grobowiec

H. Carter bada sarkofag faraona

Tutanchamon został pochowany w Dolinie Królów w Tebach Zachodnich , w grobie KV62 . Zaszczytu odprawienia ceremonii złożenia do grobu królewskiej mumii, w tym także ceremonii "otwarcia ust", dostąpił Aj , który przejął władzę osobiście jako nowy faraon. Istnieje prawdopodobieństwo, że grobowiec Tutanchamona został wyposażony w skarby wyniesione z miejsc pochówku jego ojca i macochy Nefertiti . Złota maska Tutanchamona nosi ślady przeróbek. Także na sarkofagu odkryto ślady ponownego rzeźbienia.

4 listopada 1922 roku angielski archeolog Howard Carter odkrył, w Dolinie Królów , jego zapieczętowany, przebogaty grobowiec .

Niedawno naukowcy odtworzyli jego rysy. Miał zaokrągloną twarz i podbródek oraz pełne policzki.

Rodowód

Zarys genealogii XVIII dynastii

Przypisy

Zobacz też

• Echnaton
• Nefertiti
• Królewski Protokół

Linki zewnętrzne

• Zrekonstruowany wygląd Tutanchamona dzięki trójwymiarowemu modelowi głowy ( ang. )

Poprzednik Semenechkare

Nowe Państwo TebańskieTutanchamon – XVIII dynastia 1333–1323 p.n.e.

Następca Aj