Tyrol Południowy albo Górna Adyga (niem. Südtirol, wł. Alto Adige) - historyczna część
Tyrolu
położona na południe od głównej grani Alp.
Tyrol Południowy jest zamieszkany przez ludność
tyrolską
,
włoską
i
ladyńską
. Najważniejszym miastem, a zarazem stolica prowincji jest
Bolzano
(niem. Bozen).
Do
1919
Tyrol Południowy stanowił część
austriackiego
kraju koronnego Tyrol w
monarchii habsburskiej
. Z mocy
traktatu pokojowego
w
Saint-Germain
został wcielony do
Włoch
wraz z Trydentem jako region
Trydent-Górna Adyga
.
Po dojściu
Mussoliniego
do władzy we Włoszech nastąpiła przymusowa italianizacja niemieckojęzycznej części Tyrolu Południowego, powodując głęboki konflikt polityczny i narodowościowy. Zabroniono używania języka niemieckiego, zmieniano oryginalne nazwy miejscowości i obiektów topograficznych na włoskie, rozwiązano administracyjnie niemieckojęzyczne organizacje kulturalne i zagarnięto ich majątek. Dochodziło nawet do ustalanych drogą administracyjną zmian oryginalnych nazwisk rodowitych mieszkańców na włoskie. Czynny opór rdzennej ludności spowodował surowe represje władz.
Problem statusu niemieckojęzycznej ludności Tyrolu Południowego stał się przyczyną długotrwałego konfliktu austriacko-włoskiego. Zatwierdzony w
1972
"Statut Autonomiczny Prowincji Bozen", zwany
Pakietem
, gwarantujący równouprawnienie języków niemieckiego i włoskiego w całej prowincji, dwujęzyczność napisów w miejscach publicznych, nauczanie w szkołach w języku niemieckim, tworzenie niemieckojęzycznych organizacji kuturalnych, rozwiązał w znacznym stopniu narodowościowe i polityczne problemy Południowego Tyrolu.
Obecnie ze względu na duży ruch turystyczny Tyrol Południowy jest jedną z najbogatszych części Włoch. Wraz z z
prowincją Trydent
(ze stolicą w mieście
Trydent
) tworzy region
Trydent-Górna Adyga
(niem. Trentino-Südtirol, wł. Trentino-Alto Adige).
Zobacz też
Linki zewnętrzne
O Tyrolu Południowych
