Unitarianizm, obok luteranizmu , kalwinizmu i anglikanizmu , był jednym z głównych nurtów reformacji . Jego nazwa pochodzi od łacińskich słów "unus", czyli jeden i "unitas", czyli jedność.

Jednym z pierwszych jego głosicieli był hiszpański lekarz i teolog Miguel Servet , który pod naciskiem Jana Kalwina został przez władze Genewy skazany na karę śmierci i spłonął na stosie. Do Polski unitarianizm dotarł na początku lat 60. XVI wieku . W latach 1562 - 1563 wyznający go bracia polscy , stworzyli własny zbór, tzw. zbór reformowany mniejszy, który był owocem rozłamu w małopolskim kalwinizmie . Ośrodkiem działania braci polskich, wśród których najbardziej znani byli Piotr z Goniądza , Grzegorz Paweł z Brzezin czy Szymon Budny . Odrzucali oni panujące powszechnie porządki feudalne i sami uprawiali ziemię. Sprzeciwiali się również służbie wojskowej, a na znak pacyfizmu nosili drewniane miecze.

W drodze ewolucji poglądów, do których przyczynił się reformator i myśliciel religijny Faustyn Socyn , dotychczasowe silne wpływy anabaptyzmu powoli wypierały elementy racjonalistyczne . Od jego nazwiska polski unitarianizm określany był często socynianizmem i pod taką nazwą znany był poza granicami. Socyn w swoich pracach twierdził, wbrew tradycji chrześcijańskiej, że grzech pierworodny obecnie nie istnieje, gdyż obciążył tylko Adama . Uznał więc, że chrzest jest sprawą drugorzędną i można go przyjąć lub nie. Człowiek ma wolną wolę , a zatem Bóg nie ma przedwiedzy, czyli nie zna przyszłych ludzkich uczynków.

Zdaniem Socyna do zbawienia potrzebna jest wiara w niewielką ilość tzw. prawd koniecznych, które nie mogą być sprzeczne z zasadami rozumu (tak jak nie jest sprzeczne objawienie ). Jeśli więc w doktrynie religijnej znajdą się dogmaty sprzeczne z rozumem to znaczy, że doktryna jest w tych punktach nieprawdziwa. Socyn głosił człowieczeństwo Jezusa , który został wybrany przez Boga do realizacji jego celów; zaprzeczał dogmatowi Trójcy Świętej oraz karom wiecznym: piekłu , potępieniu czy mękom, które jego zdaniem są tylko przenośniami. Warto także dodać, że socynianie byli jedną z najbardziej znienawidzonych " herezji ", i to nawet w krajach tradycyjnie tak tolerancyjnych jak Polska czy Siedmiogród . Przykładowo jedynym wyznaniem, które nie wzięło udziału w konfederacji warszawskiej w 1573 roku, (którą to można określić jako wewnętrzny pokój pomiędzy wszystkimi wyznaniami-podpisał ją nawet jeden biskup katolicki), byli właśnie bracia polscy. Ostatecznym skutkiem było wygnanie arian z Polski w 1658 roku. Osiedlili się oni w Holandii , gdzie rozwinęli szeroko swoją działalność naukową i religijną, publikując m.in. Bibliotheca Fratrum Polonorum . Bracia polscy cieszą się obecnie coraz większą popularnością wśród historyków, pojawia się coraz więcej prac na ich temat, także monograficznych.

Zobacz też

• Kościół Unitariański na Węgrzech

Linki zewnętrzne

• Polscy Unitarianie Uniwersaliści
• Unitarianie – Uniwersaliści w Stanach Zjednoczonych
• Amerykańscy Biblijni Unitarianie
• Chrystadelfianie: Znaczenie podstawowej nauki Chrystadelfian
• Unitarianie.pl
• Społeczność Unitarian Uniwersalistów
• unitarianie poszukujący wspólnego języka z islamem i gnozą
• Stowarzyszenie Szlak Braci Polskich