Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Fantasy

Fantasy

Fantasygatunek literacki lub filmowy używający magicznych i innych nadprzyrodzonych form, motywów, jako pierwszorzędnego składnika fabuły, myśli przewodniej, czasu, miejsca akcji, postaci i okoliczności zdarzeń. Fantasy jest na ogół odróżniane od science fiction oraz od horroru , przy założeniu, że względnie nie wchodzi w tematykę naukową (w sensie SF) lub tematykę grozy (ang. macabre). Jednak gatunki te w znacznym stopniu przenikają się. Wszystkie trzy mieszczą się w pojęciu fantastyki (ang. speculative fiction).

W kulturze popularnej gatunek fantasy zdominowany jest przez odmianę mediewistyczną , zwłaszcza od czasu ogólnoświatowego sukcesu utworu Władca Pierścieni i innych związanych z tematyką Śródziemia dzieł J.R.R. Tolkiena . W szerszym znaczeniu, fantasy obejmuje prace wielu pisarzy, artystów, filmowców, muzyków, począwszy od starożytnych mitów i legend, aż po wiele ostatnich tytułów, znanych obecnie szerokiej publiczności.

Spis treści

Historia

Istotne źródło fantastyki to bajki i legendy, np. o tym jak Dobrynia Nikitycz uratował Zabawę (Zapawę) Putiatównę (Putiatycznę), bratanicę kniazia Władymira, przed smokiem Zmiejem Goryniczem.

Pierwiastki mityczne i inne, które określiły fantasy i jej liczne podgatunki, były częścią niektórych największych i najbardziej sławnych dzieł literatury takich jak Epos o Gilgameszu i innych najdawniejszych zapisów znanych ludzkości.

Od Odysei po Beowulfa , od Mahabharaty do Księgi tysiąca i jednej nocy , od Ramajany do Podróży na Zachód , i od Legend arturiańskich i średniowiecznych romansów po poemat epicki Boska Komedia — fantastyczne opowieści o odważnym bohaterze i bohaterce (heroina (literatura)), o strasznych, śmiercionośnych smokach i tajemniczych światach, inspirowały wielu słuchaczy i autorów. W tym sensie historia fantastyki i historii literatury są nierozerwalnie związane.

W przypadku wielu dzieł nie jest jasne, czy ich autorzy wierzyli w cuda które opisują, takie jak na przykład zaczarowany ogród z Dekameronu .

Istnieje wiele dzieł, gdzie granica pomiędzy fantastyką a innymi gatunkami jest zatarta, a pytanie czy autorzy wierzyli w możliwość istnienia opisywanych cudów w utworach takich, jak Sen nocy letniej czy Pan Gawen i Zielony Rycerz , sprawia, że trudno rozróżnić, gdzie i kiedy fantastyka w nowoczesnym sensie ma swój początek[1].

W 1841 ukazało się The King of the Golden River Johna Ruskina . Historia nowoczesnej fantasy mówi, że jest ono inspirowane przez dzieła George MacDonalda — szkockiego autora powieści takich jak: Królewna i Goblin (w innym tłumaczeniu: Księżniczka i koboldy) czy Phantastes ( 1858 ), utworów powszechnie uważanych za pierwsze powieści gatunku fantasy dla dorosłych[]. MacDonald miał duży wpływ zarówno na J. R. R. Tolkiena , jak i na C. S. Lewisa . Innym istotnym autorem w tym gatunku był William Morris , znany angielski poeta, który napisał kilka powieści u schyłku stulecia, między innymi The Well at the World's End.

Mimo, że Na skrzydłach Północnej Wichury MacDonalda ( 1871 ) miało duży wpływ na przyszłość, i mimo że był wówczas popularny, literatura tego typu nie była szeroko znana lub ceniona aż do końca stulecia. Edward Plunkett , znany jako Lord Dunsany , sprawił, że ten gatunek stał się popularny zarówno w postaci powieści jak i opowiadania. Wielu znanych "mainstreamowych" współcześnie autorów również zaczęło pisać w tym gatunku – np. H. Rider Haggard , Rudyard Kipling czy Edgar Rice Burroughs . Ci właśnie, obok Abrahama Merritta, stworzyli to, co znane jest jako podgatunek "zaginionego świata", który był najbardziej popularny na początku XX wieku. W tym samym czasie ukazały się również utwory dla dzieci, takie jak Piotruś Pan Jamesa Matthew Barrie czy Czarnoksiężnik z Krainy Oz Lymana Franka Bauma .

Fantastyka dla dzieci była uważana za łatwiej akceptowalną niż fantastyka dla dorosłych, co powodowało, że pisarze chcący pisać fantastykę musieli ubrać swoje dzieło w postać książki dla dzieci[2]. Wiele wczesnych prac Nathaniela Hawthorne'a znajdowało się na granicy fantastyki, ale książka A Wonder-Book for Girls and Boys, przeznaczona dzieciom, to fantasy[3]. Na przestrzeni lat, te i inne znane książki, takie jak Alicja w krainie czarów ( 1865 ) spowodowały, że nawet dużo późniejszy Władca pierścieni , był uznawany za literaturę dla dzieci[].

W 1923 w USA powstał pierwszy magazyn poświęcony fantasy pt. Weird Tales . W ślad za nim pojawiło się wiele podobnych wydawnictw, np. The Magazine of Fantasy and Science Fiction . Ten właśnie magazyn był w tamtym czasie bardzo popularny i przybliżył fantasy ale także i fantastykę naukową szerszej publiczności w USA i Wielkiej Brytanii. Wówczas już, te dwa gatunki zaczęły być kojarzone ze sobą.

W latach pięćdziesiątych XX w. szeroką popularność zdobył gatunek sword & sorcery , wraz z popularnością książki Roberta E. Howarda Conan Barbarzyńca , a także opowiadań Fritza Leibera pt. Przygody Fafryda i Szarego Kocura[4]. Było to przed nadejściem high fantasy i przed nadejściem największej popularności prac Tolkiena: Hobbit (pierwsze wydanie w 1937) i Władca pierścieni (1954). Popularność w późnych latach 60. pozwoliła fantasy w pełni wkroczyć do głównego nurtu kulturowego[5]. Kilka innych serii, takich jak Opowieści z Narni Clive'a Staplesa Lewisa czy Ziemiomorze Ursuli K. Le Guin utwierdziło pozycję gatunku.

W późniejszym czasie popularność fantasy utrzymywała się, by jeszcze wzrosnąć w XXI wieku, czego dowodem jest bestsellerowy status prac J. K. Rowling , czy ogromna popularność filmów, takich jak ekranizacja Władcy pierścieni autorstwa Petera Jacksona .

Cechy gatunku

Najbardziej charakterystyczne cechy gatunku to motywy fantastyczne umieszczone w wewnętrznie spójnym miejscu akcji, przedmioty i postacie[6]. W takiej strukturze, jakiekolwiek umiejscowienie motywu fantastycznego jest możliwe: może być ukryty wewnątrz, lub przenikać do świata z wyglądu realnego (zwykłego). Postacie mogą zostać wciągnięte do świata z takimi właśnie elementami, lub wszystko może występować w świecie całkowicie fantastycznym, gdzie tego typu składniki są częścią świata[7].

W danym utworze, jego elementy nie tylko muszą przestrzegać zasad, lub być ułożone według nich[8], ale uwarunkowane przez akcję muszą również posiadać ograniczenia, dając zarówno bohaterom pozytywnym jak i negatywnym powody do walki[8]. Motywy magiczne muszą być obarczone kosztem, a zarazem obdarzone wartością, by opowieść zachowała swoją wewnętrzną konstrukcję[8].

Amerykańska fantasy, począwszy od opowiadań wybranych przez Johna W. Campbella dla magazynu Unknown, często charakteryzuje się wewnętrzną logiką. Wydarzenia przedstawione są nierealistyczne, ale posłuszne prawom magii, oraz posiadają tło i postacie wewnętrznie spójne[9].

Utwory tego nurtu są najczęściej umiejscowione w fikcyjnym świecie, w którym poza zwykłymi prawami fizyki i biologii działa też magia oraz inne nadnaturalne moce. Do świata przedstawionego należy przeważnie rozległy zestaw rekwizytów swobodnie zaczerpniętych ze średniowiecza i starożytności , rzadziej z okresu renesansu lub epoki wczesnoprzemysłowej. Te dwie ostatnie epoki częściej obecne są w stylach " dark fantasy ", "steam fantasy" i "science fantasy". Charakterystyczne jest także występowanie obok gatunku ludzkiego gatunków istot mitycznych lub baśniowych , takich jak: elfy , krasnoludy , trolle , gobliny , smoki , wiedźmy , fauny , koboldy , gargulce , centaury , jednorożce , driady. Zazwyczaj psychologia postaci, ich motywacje i zachowania są przedstawione realistycznie — dotyczy to także postaci o pochodzeniu mitycznym lub baśniowym. Świat w książkach fantasy jest fikcyjny, mitologiczny lub baśniowy, czasem mniej lub bardziej umowny, ale potraktowany przez autora jak świat historyczny, który kiedyś istniał, podobnie jak kronika. Niezwykła moc oddziaływania tego gatunku istnieje poprzez uprawdopodobnienie postaci i precyzję opisu ich świata.

W fantasy unika się sformułowań takich jak "dawno temu” lub "w odległym kraju". Są one typowe dla bajek i baśni tradycyjnych, a fantasy jest przeciwieństwem nieokreśloności i braku precyzji, bo one nie wystarczają odbiorcy "współczesnych baśni". Niejednokrotnie wśród magicznego i heroicznego świata ukryte są aluzje do współczesności i jej realnych problemów. Te "współczesne baśnie" są gatunkiem nastawionym, zaprogramowanym na dylematy moralne oraz na kontestację różnych przejawów i zjawisk realnej współczesności. Ich często występującą cechą jest swoiste proekologiczne nastawienie i dowartościowywanie myślenia irracjonalnego , instynktownego oraz świata uczuć i religijności przeciwnego zaawansowanej technologii i stechnicyzowaniu życia. Mówi się nawet, że w tym gatunku, tak bardzo eskapistycznym , mniej ważne jest to, "o czym on jest", a bardziej to, "o czym on nie jest". Czego używania i opisywania unika, tego istnieniu się sprzeciwia.

Fantasy to opowieści, które czerpią z mitologii różnych ludów. Imiona starożytnych bóstw i bohaterów przewijają się w wielu utworach. Najczęściej autorzy inspirują się mitami : skandynawskimi , celtyckimi , greckimi , rzymskimi , egipskimi , prekolumbijskimi, anglosaskimi, słowiańskimi , jak również judeochrześcijańskimi czy bliskowschodnimi. Również legenda arturiańska jest jedną z najważniejszych podstaw i źródeł tego gatunku. Utwory odtwarzają starożytny świat tych mitologii, nadając imionom znanych postaci mitycznych ( Baldur , Artur , Odys , Thor , Morgana , Merlin ) współczesny i bardziej ludzki wymiar. Ale nie do końca odtwarzają, równie często przetwarzają, przerysowują, parodiują ( Terry Pratchett , Andrzej Sapkowski ) i wyśmiewają. Znajdziemy w nich cały przekrój gatunków literackich, nastrojów i idei, od przypowieści religijnej, baśni chrześcijańskiej, przez romans heroiczny, epos , dramat obyczajowy, fantazję polityczną, aż do horroru , love story, powieści psychologicznej , komedii , parodii , a nawet manifestów religii neopogańskich .

Zaczątki fantasy widać było już w drugiej połowie XIX wieku, u końca epoki romantyzmu , lecz jej złoty wiek przypada na lata 60. i 70. XX wieku, podczas gdy złoty wiek jej "starszej siostry" – fantastyki naukowej – przypada na lata 50. i 60. .

Podgatunki

Fantasy posiada wiele podgatunków, ważniejsze z nich to:

Podgrupy owe nie oznaczają większych różnic w samej treści, czy w ideach propagowanych przez autorów, lecz raczej w stylu pisania, źródłach inspiracji oraz w ogólnym „nastroju” dominującym w utworach, na przykład mrocznym, baśniowym, heroicznym, pseudohistorycznym, dziejów alternatywnych, postapokaliptycznym, czy religijnym. Utwory, które można opisać tą ogólną nazwą, są dość rozmaite i adresowane do czytelników w różnym wieku, od dzieci, przez młodzież, do dorosłych. Większość klasycznych dzieł tego gatunku przeznaczona jest raczej dla dorosłych czytelników. Stąd fantasy niekiedy nazywana jest też, dość obrazowo, ale w dużym uproszczeniu, "baśnią dla dorosłych".

Niektóre z utworów fantasy trudno jednoznacznie sklasyfikować, sporna bywa też w ogóle przynależność do tego nurtu: przykładem może być cykl Kroniki Amberu Rogera Zelaznego , autora, który deklarował się jako piszący wyłącznie fantastykę naukową.

Twórcy powiązani z fantasy

Literatura fantasy posiada długą kolekcję okołogatunkowych działań, w których udział biorą autorzy oraz ich fani. Powstają więc kluby, gry fabularne (przy czym wiele utworów fantasy jest pisanych na potrzeby gier fabularnych i osadzonych w konkretnych światach), dramaty sceniczne, poezje, opowiadania, komiksy oraz tzw. fanfiction , filmy fabularne , gadżety, grafika komputerowa, malarstwo fantasy oraz muzyka inspirowana tą twórczością – są to najczęściej gatunki muzyki popularnej, głównie folk , heavy metal , rock , metal symfoniczny gotyk oraz muzyka poważna i etniczna . Muzyka inspirowana twórczością fantastyczną zwana jest niekiedy muzyką fantastyczną lub muzyką tolkienowską.

Film fantasy

Charakteryzuje się elementami baśniowymi, nawiązaniami do mitów, legend, podań ludowych czy baśni/bajek. Dużą rolę w kreowaniu fantastycznego świata w tych filmach odgrywają efekty specjalne.

Przypisy

  1. Brian Attebery, The Fantasy Tradition in American Literature, p 14,
  2. C.S. Lewis, "On Juvenile Tastes", p 41, Of Other Worlds: Essays and Stories,
  3. Brian Attebery, The Fantasy Tradition in American Literature, p 62,
  4. L. Sprague de Camp , Literary Swordsmen and Sorcerers: The Makers of Heroic Fantasy, p 135
  5. Jane Yolen, "Introduction" p vii-viii After the King: Stories in Honor of J.R.R. Tolkien, ed, Martin H. Greenberg,
  6. John Grant and John Clute, The Encyclopedia of Fantasy, "Fantasy", p 338
  7. Jane Langton, "The Weak Place in the Cloth" p163-180, Fantasists on Fantasy, ed. Robert H. Boyer and Kenneth J. Zahorski,
  8. 8,0 8,1 8,2 Brian Attebery, The Fantasy Tradition in American Literature, p 143,
  9. Diana Waggoner, The Hills of Faraway: A Guide to Fantasy, p 10, 0-689-10846-X

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Fantasy":

1972 stycznia – Giuseppe Favalli , włoski piłkarz 13 stycznia – Miroslav Žamboch , czeski pisarz Fantasy i science fiction 27 stycznia – Mirjam Ott , szwajcarska curlerka, srebrna medalistka ...

Nowa Anglia ...

Romeo i Julia (film 1996) Luhrmann , Craig Pearcenominacja w kategorii Najlepsze zdjęcia – Donald McAlpineAkademia Science Fiction, Fantasy i Horroru – Saturn 1997 nominacja w kategorii Najlepsze kostiumy – Kym ...

1979 piosenkarka 22 grudnia – Eleonora Lo Bianco , włoska siatkarka 23 grudnia Szczepan Twardoch , polski pisarz Fantasy Jaqueline Bracamontes , meksykańska aktorka i modelka 26 grudnia – Dmitrij Wasiljew , rosyjski skoczek ...

1980 ...

1976 ...

1965 ...

Filharmonia Narodowa Phantasy Star Universe . Najnowszym dziełem Filharmonii jest nagranie muzyki do gry Final Fantasy XIII firmy Square-Enix . CiekawostkaWśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku filharmonii znalazły ...

1966 prezenter telewizyjny 1 kwietnia - Konrad T. Lewandowski , polski pisarz fantastyki naukowej i Fantasy 4 kwietnia - Mike Starr , amerykański pierwszy gitarzysta basowy grunge'owego zespołu Alice ...

Neil Gaiman ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Fantasy":

232 Kultura i nauka w latach 1945 ? 2003 (plansza 12) literatury przeszły Folwark zwierzęcy i Rok 1984 George'a Orwella. Za twórce kierunku Fantasy uważa się Johna R. R. Tolkiena. Rozwijała się również literatura science ...

047. Kilonia (plansza 17) gastronomiczne. Im Dezember 2004 hat die Kreuzfähre MS Color Fantasy den Betrieb zwischen Kiel und Oslo aufgenommen. Sie verbindet in ihr ...

114. Wesołe miasteczka (plansza 14) ca. 20 km von der Stadt Verona entfernt. Mittelpunkt ist das Kinderland "Fantasy Kingdom". Hier befinden sich zahlreiche Spielmöglichkeiten und Rundfahrten. Gardaland jest największym wesołym ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie