Karol Lipiński

Karol Józef Lipiński (ur. 30 października 1790 w Radzyniu Podlaskim na Lubelszczyźnie , zm. 16 grudnia 1861 w Urłowie ) - polski skrzypek, kompozytor i pedagog.

Od wczesnego dzieciństwa zdradzał wybitne zdolności muzyczne. Gry na skrzypcach uczył się od piątego roku życia - początkowo od ojca Feliksa ( 1765 - 1847 ) (kapelmistrza orkiestry w majątku Potockich w Radzyniu Podlaskim koło Lublina ).

Po przeniesieniu się Lipińskich w 1799 roku do Lwowa grał w orkiestrze prowadzonej przez ojca w domu Adama Starzeńskiego oraz w zespołach kameralnych. Pod koniec 1809 r. Lipiński został zaangażowany na stanowisko koncertmistrza orkiestry teatru niemieckiego we Lwowie ( Obowiązujący do 1842 roku przywilej teatralny obejmował tylko teatr niemiecki - polscy aktorzy działali wyłącznie na podstawie nie zawsze formalnych umów z przedsiębiorcami austriackimi). Po dwóch latach pracy w orkiestrze został jej kapelmistrzem. We Lwowie mieszkał przez 40 lat do 1839 r., pracując jako dyrygent, a potem dyrektor orkiestry. We Lwowie powstała zdecydowana większość jego kompozycji, m.in. symfonie, trzy koncerty skrzypcowe, kaprysy, polonezy.

Około 1810 roku powstały pierwsze autorskie utwory Lipińskiego: 3 symfonie Es-dur , B-dur , Uwertura D-dur . W 1812 roku odbył podróż do Warszawy , aby zapoznać się z pracą teatru operowego .

W roku 1814 wyjechał do Wiednia , aby poznać sławnego wówczas niemieckiego skrzypka-wirtuoza Ludwika Spohra. Po tym spotkaniu postanowił obrać karierę koncertującego skrzypka, zaś po powrocie do Lwowa porzucił pracę w teatrze i zajął się doskonaleniem gry na skrzypcach . Równocześnie tworzy i zajmuje się działalnością pedagogiczną.

Pod koniec października 1817 r. udaje się na koncerty do Włoch . Spotkał się z Paganinim w 1818 r. (wspólnie koncertowali dwukrotnie 17 kwietnia i 24 maja 1818 r.).

W latach 1819 - 1824 koncertował w Kijowie , Krakowie , Poznaniu , Berlinie , Lipsku i Wrocławiu , Wilnie , Krzemieńcu i Kamieńcu Podolskim . W tym czasie powstały liczne jego utwory.

W 1823 r. koncertował w Kijowie wspólnie z Marią Szymanowską . Występował w Warszawie w grudniu 1827 i na początku 1828 r. dając sześć koncertów w Teatrze Narodowym , po których otrzymał nominację na pierwszego skrzypka Dworu Królewsko-Polskiego.

W 1829 r. podczas uroczystości koronacyjnych Mikołaja I , na które przybył również Paganini obaj artyści koncertowali wywołując w prasie warszawskiej gorącą polemikę na temat wyższości ich gry. Lipiński po powrocie z Warszawy zaniechał koncertowania i poświęcił się pracy kompozytorskiej. W 1834 r. rozpoczął występy z nowym repertuarem w Warszawie i Poznaniu, w 1835 roku udał się na półtoraroczną podróż artystyczna na Zachód. W Lipsku sprawował stanowisko koncertmistrza w słynnej orkiestrze Gewandhaus . Stamtąd udał się do Paryża. Koncertował niewiele z powodu długiej naprawy uszkodzonych skrzypiec. Z Paryża przeniósł się z koncertami do Anglii ( Londyn , Manchester ).

W latach 1837 - 1839 poczynił starania o stanowisko koncertmistrza kapeli króla saskiego w Dreźnie , które otrzymał w 1839 r. Niemal do ostatnich dni swego życia działalność jego związana była z tym miastem.

Współpracował z R. Wagnerem , przyjaźnił się z R. Schumannem . W Dreźnie powstały jego ostatnie utwory.Tutaj też rozwinął swoją działalność pedagogiczną kształcąc wielu skrzypków i opiekując się młodymi talentami ( H. Wieniawski ). Paganini zapytany, kto według niego jest najlepszym skrzypkiem na świecie odpowiedział: "Nie wiem kto jest najlepszy, ale Lipiński ma na pewno drugie miejsce".

Zmarł z powodu astmy .

Twórczość

Spośród mało dziś znanych kompozycji Lipińskiego największe uznanie zdobył sobie II Koncert skrzypcowy D-dur op. 21, zwany czasem "Wojskowym". Oprócz niego był on twórcą czterech innych koncertów skrzypcowych (z których jeden nie zachował się), kaprysów i innych utworów wirtuozowskich, głównie na skrzypce z akompaniamentem ( polonezów , rond , etiud , wariacji ); oprócz tego - także trzech wczesnych symfonii .

Dzieła (wybór)

• Wariacje na tematy z opery " Kopciuszek " Rossiniego op. 10
• Rondo alla polacca op. 13
• I Koncert skrzypcowy fis-moll op. 14
• II Koncert skrzypcowy D-dur (Concerto militaire; Wojskowy) op. 21
• Variations de Bravoure op. 22
• Fantazja i wariacje na tematy z opery " Lunatyczka " Belliniego op. 23
• Fantazja na motywach opery " Krakowiacy i Górale " Stefaniego op. 33
• III Koncert skrzypcowy e-moll op.24
• IV Koncert skrzypcowy A-dur op.32

Linki zewnętrzne

Strona poświęcona Karolowi Lipińskiemu (także spis utworów oraz dyskografia)

Dyskografia (wybór)

• I Koncert skrzypcowy fis-moll op. 14, Rondo alla polacca op. 13, Variations de Bravoure op. 22 (2001, CPO 999 912-2) - Albrecht Breuninger - skrzypce, Polska Orkiestra Radiowa , Wojciech Rajski - dyrygent
• II Koncert skrzypcowy D-dur op. 21, III Koncert skrzypcowy e-moll op.24, IV Koncert skrzypcowy A-dur op.32 (CPO 999 787-2) - Albrecht Breuninger, Polska Orkiestra Radiowa, Wojciech Rajski - dyrygent
• Symfonia B-dur op. 2 nr 3, Uwertura D-dur, II Koncert skrzypcowy (2003, DUX 0432) - Dominika Falger, Filharmonia Lubelska, Piotr Wijatkowski - dyrygent ( [1] )
• Trio A-dur op. 12, Polonezy op. 9 (Selene Records 2005, CD-s 0501.72) - Konstanty Andrzej Kulka skrzypce, Andrzej Gębski skrzypce, Grzegorz Chmielewski altówka, Andrzej Wróbel wiolonczela ( [2] )
• Fantazja na motywach opery Krakowiacy i Górale Stefaniego op. 33, Fantazja i wariacje na tematy z opery Lunatyczka Belliniego op. 23, Kaprys D-dur op. 29 nr 3, Impromptu op. 34 nr 1, Trio g-moll op. 8 (Selene Records 1998, CD-s 9808.44) - Konstanty Andrzej Kulka skrzypce solo, Aurelia Liwanowska skrzypce, Andrzej Wróbel, wiolonczela