Vorarlberg
Herb Herb Vorarlbergu Flaga Vorarlbergu
ISO 3166-2	AT-8
Stolica	Bregencja
Gubernator	Herbert Sausgruber
Powierzchnia	2601 km²
Populacja  - liczba ludności  - gęstość	372 791 143 os./km²
Położenie na mapie Austrii Położenie na mapie Austrii

Vorarlberg w podziale na powiaty

Vorarlberg ( łac. Cisarulana, pol. dawniej Przedarulania) – najbardziej wysunięty na zachód kraj związkowy Austrii . Jako jedyny land austriacki należy (w części) do zlewiska Morza Północnego .

Geografia

Vorarlberg ma zwarty kształt, a jej granice są w większości oparte na rzeźbie terenu. Na północy land graniczy z Niemcami , na wschodzie z innym krajem związkowym Austrii - z Tyrolem , na południu ze Szwajcarią , na zachodzie - z Liechtensteinem i znów ze Szwajcarią.

Vorarlberg jest krajem górskim, w całości leży na obszarze Alp , a dokładniej - Alp Wschodnich . Północna granica landu biegnie przez Alpy Bawarskie . Na południe od nich leży pagórkowata wyżyna Lasu Bregenckiego . Południowa część kraju leży w Wysokich Alpach Wapiennych, których kulminację stanowi grupa górska Rätikon w Alpach Retyckich . W południowo-wschodnim zakątku kraju znajdują się pasma zaliczane do Alp Środkowych - Silvretta i Verwall .

Pod kątem fizykogeograficznym Vorarlberg dzieli się na trzy strefy krajobrazowe: nizinę nadreńską, Las Bregencki i Wysokie Alpy. Nizina nadreńska biegnie wzdłuż zachodniej granicy landu (i zarazem państwa), czyli wzdłuż granicznego Renu do Jeziora Bodeńskiego . W tym regionie skupia się osadnictwo (3/4 ludności), przemysł i rolnictwo. Las Bregencki zajmuje północną połowę kraju. Jest to kraina lasów i hal, rozproszonych wiosek, hodowli i mleczarstwa. Wysokie Alpy zajmują południowe i wschodnie obrzeże kraju. Stanowią, oczywiście, atrakcję turystyczną, natomiast gospodarczo użytkowane są tylko doliny. Największą z nich jest dolina rzeki Ill , biegnąca wzdłuż północnych stoków gór Rätikon, w której skupia się osadnictwo tego obszaru. Dolina ta w dolnym biegu Ill nosi nazwę Walgau, w górnym - Montafon. W okolicy miasta Bludenz z doliny tej odgałęzia się atrakcyjna turystycznie dolina Klostertal.

Podział administracyjny

• 4 powiaty:
  • Bregencja - siedziba: Bregencja , 863,33 km², 122 886 mieszkańców, 40 gmin, w tym miasto Bregencja - stolica landu,
  • Dornbirn - siedziba: Dornbirn , 172,37 km², 75 901 mieszkańców, 3 gminy, w tym miasta Dornbirn i Hohenems ,
  • Feldkirch - siedziba: Feldkirch , 278,26 km², 93 600 mieszkańców, 24 gminy, w tym miasto Feldkirch ,
  • Bludenz - siedziba: Bludenz , 1287,52 km², 60 471 mieszkańców, 29 gmin, w tym miasto Bludenz

- łącznie 96 gmin.

Ludność

Do zamieszkania nadaje się tylko około 30% terenów Vorarlbergu - reszta to tereny wysokogórskie. Osadnictwo koncentruje się w dolinach Renu i Ill oraz w ujściu Renu do Jeziora Bodeńskiego - w tym pasie leżą wszystkie miasta, tworzące w praktyce jedną aglomerację. Wielu mieszkańców przygranicznych rejonów kraju pracuje za granicą - w Niemczech albo w Szwajcarii.

Ludność Vorarlbergu jest czysto niemiecka. Osadnictwo niemieckie doprowadziło również do germanizacji Retoromanów , mieszkających dawniej w południowej części kraju (w dolinie Montafon). Lokalną specyfiką jest to, że dialekt używany w Vorarlbergu należy do grupy dialektów alemańskich , a nie bawarsko-austriackich, jak w całej pozostałej Austrii.

Gospodarka

W gospodarce Vorarlbergu dominuje turystyka - obiektem zainteresowania są Wysokie Alpy. Ruch turystyczny skupia się więc we wschodniej części kraju - największym ośrodkiem jest gmina Mittelberg nad granicą z Niemcami. Ze względu na peryferyjne położenie kraju w stosunku do reszty Austrii dominują turyści zagraniczni, przede wszystkim Niemcy. Vorarlberg jest jednak również regionem przemysłowym. Największy udział w produkcji ma przemysł odzieżowy i włókienniczy. Działa sporo elektrowni wodnych, produkujących energię na miejscowe potrzeby i na eksport. Rolnictwo, ze względu na ukształtowanie terenu, ma znaczenie marginalne i polega głównie na hodowli bydła. Specjalnością kraju jest wyrób serów.

Vorarlberg, podobnie jak Tyrol, jest krajem tranzytowym dla ruchu pasażerskiego i towarowego między północą a południem Europy. Tranzytowa linia kolejowa i autostrada biegną doliną Renu na odcinku od Feldkirch do Bregencji. Tą samą trasą biegnie rurociąg Central Europe Line z Genui do Ingolstadt . Paradoksalnie, ze względu na barierę w postaci pasma Arlberg na granicy z Tyrolem, Vorarlberg jest znacznie trudniej dostępna od strony pozostałej części Austrii, niż od strony Niemiec i Szwajcarii.

Historia

Historyczny herb Vorarlbergu

W starożytności tereny obecnego Vorarlbergu zamieszkiwała ludność celtycka i iliryjska . Na przełomie er tereny te opanowali Rzymianie , który włączyli je do prowincji Recja (Raetia). Dzisiejsza Bregencja, ówczesne Brigantium, była jednym z ważniejszych miast tej prowincji. Od II wieku datowały się najazdy plemion germańskich , które w początkach średniowiecza przeobraziły się w masową wędrówkę ludów. Na terenie Vorarlbergu najtrwalsze okazało się osadnictwo alemańskie .

Jako część Alemanii tereny dzisiejszego Vorarlbergu weszły w skład państwa frankijskiego, a następnie - zachodniofrankijskiego. Potem stanowiły część Rzeszy Niemieckiej, rozdzieloną na liczne drobne włości feudalne pod rządami różnych rodów hrabiowskich. W okresie między połową XIV wieku a początkiem XVI wieku tereny Vorarlbergu zostały stopniowo opanowane przez Habsburgów , wchodząc w skład tak zwanej Austrii Przedniej. Kilka pozostałych hrabstw przeszło w ręce Habsburgów w XVIII wieku, ostatnie - w 1804 .

Pod władzą Habsburgów ziemie Vorarlbergu od XVII wieku stanowiły odrębne landwójtostwo, podlegające zarządowi dóbr w Tyrolu (z siedzibą w Innsbrucku ), jedynie w latach 1752 - 1782 podlegało zarządowi Zachodniej Austrii z siedzibą we Fryburgu Bryzgowijskim .

W 1805 napoleońska Francja wymusiła przyłączenie Vorarlbergu wraz z Tyrolem do Królestwa Bawarii . W granice Austrii oba kraje wróciły po kongresie wiedeńskim w 1815 . Od tego czasu kraj, już jako oddzielna jednostka polityczno-administracyjna ( kraj koronny ), wchodził w skład Cesarstwa Austrii (od 1867 - cesarskiej części Austro-Węgier , Przedlitawii ).

Po rozpadzie monarchii habsburskiej Vorarlberg ogłosił niepodległość jako Republika Vorarlbergu, jednak ruch secesjonistyczny został zdławiony przez sprzymierzonych. W 1919 miało miejsce referendum na temat przyłączenia Vorarlbergu jako kantonu do Szwajcarii, w którym 80% głosów padło za tym rozwiązaniem. Jednak wskutek sprzeciwu mocarstw i samej Szwajcarii kraj pozostał w Republice Austrii jako jeden z jej krajów związkowych. Podczas okupacji hitlerowskiej kraj połączono z Tyrolem w Reichsgau Tirol-Vorarlberg. Po II wojnie światowej kraj znalazł się w strefie okupacyjnej Francji.