Wettynowie (Wettinowie, niem. Wettiner) –
dynastia
niemiecka wywodząca się z dzisiejszej
Saksonii-Anhaltu
. Panowała w
Miśni
,
Saksonii
i księstwach
Turyngii
. Jej przedstawiciele zasiadali także na tronie w Warszawie (elektorowie
August II Mocny
,
August III Sas
jako
Królowie Polski i Wielcy Książęta Litwy
oraz król Saksonii
Fryderyk August I
jako
książę warszawski
). Boczną linią dynastii jest rodzina Koburgów (Coburg), panująca w
Wielkiej Brytanii
(od
1917
r. pod nazwiskiem Windsor),
Belgii
,
Bułgarii
i
Portugalii
(pod nazwiskiem poprzedniej dynastii –
Bragança
).
Początki dynastii
Protoplastą rodu był żyjący w
XI wieku
Thimo, hrabia
Wettinu
. Jego syn Konrad I Wielki w
1123
r. został
margrabią Miśni
.
Henryk III Dostojny
(prawnuk Konrada, zm.
1288
) przejął w
1249
r. tytuł landgrafa
Turyngii
. Prawie dwieście lat później w
1423
r.
Fryderyk IV Kłótnik
został
księciem saskim
na
Wittenberdze
, a zarazem
elektorem Rzeszy Niemieckiej
.
W
XV wieku
ród podzielił się na dwie linie. Ich założycielami byli dwaj wnukowie Fryderyka I:
Ernest
i
Albrecht Odważny
, którzy podzielili między siebie Saksonię. Tytuł elektora był do
1547
roku dziedziczony w linii ernestyńskiej. Później został im odebrany i przekazany młodszej linii albertyńskiej.
Linia ernestyńska
W następnych stuleciach linia uległa licznym podziałom. W ten sposób powstały osobne księstwa, m.in.:
Sachsen-Weimar
, Sachsen-
Eisenach
(linia tam rządząca wygasła w
1741
roku),
Sachsen-Coburg-Altenburg
(wygasła w
1825
roku),
Sachsen-Coburg-Saalfeld
. Najbardziej znana jest linia Sachsen-Coburg-Gotha, znana powszechnie pod nazwą Koburgów. Do roku
1918
książęta ernestyńscy władali w księstwach:
Sachsen-Weimar
,
Sachsen-Altenburg
,
Sachsen-Coburg-Gotha
i
Sachsen-Meiningen und Hildburghausen
i
Sachsen-Hildburghausen
.
Koburgowie-Windsor
Książę
Leopold von Sachsen-Coburg-Gotha
, młodszy brat księcia
Coburga
Ernesta I
, został w
1830
roku wybrany
królem Belgów
. Jego praprawnuk,
Albert II
jest obecnie panującym (szóstym) w Brukseli.
Bratanek Leopolda I, Albert (młodszy syn Ernesta I) w
1840
r. ożenił się z królową brytyjską
Wiktorią
. Ich wnuk
Jerzy V
w czasie I wojny światowej zmienił nazwisko rodziny na Windsor. Obecnie panująca
Elżbieta II
jest wnuczką
Jerzego V
. Jej dzieci z małżeństwa z księciem Edynburga
Filipem
, formalnie noszą nazwisko Windsor-Mountbatten i faktycznie są przedstawicielami dynastii
Glücksburgów
, młodszej linii
Oldenburgów
(książę Filip pochodzi z greckiej linii tej dynastii).
Inny bratanek Leopolda belgijskiego,
Ferdynand
w
1836
r. ożenił się z królową Portugalii
Maria II da Gloria
z dynastii
Bragança
. Ich potomkowie utrzymali nazwisko Bragança i panowali do
1910
r. Ostatni król z tej linii
Manuel II
zmarł bezpotomnie w
1932
r.
Bratanek Ferdynanda portugalskiego, także o imieniu
Ferdynand
, został w
1887
roku wybrany księciem Bułgarii. W
1908
roku przyjął tytuł króla (w Bułgarii używano tytułu car). Linia ta panowała do
1946
roku, kiedy to rodzina cara
Symeona II
(miał wówczas zaledwie dziewięć lat) została zmuszona przez komunistów do opuszczenia kraju.
Symeon II
powrócił do kraju po obaleniu rządów komunistów. Od
2001
do
2005
roku był
premierem rządu bułgarskiego
.
Linia albertyńska
W
1498
roku młodszy syn Alberta,
Fryderyk
został wybrany na
wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego
. Jego bratanek
Maurycy
w
1547
roku przejął tytuł elektora saskiego.
W
1697
roku elektor
Fryderyk August I
został wybrany w elekcji mniejszościowej
władcą Rzeczypospolitej
. Przyjął imię Augusta II i do historii przeszedł z przydomkiem Mocny. Jego syn
Fryderyk August II
po śmierci ojca w
1733
roku także został wybrany władcą Polski i Litwy w elekcji mniejszościowej. Przyjął imię Augusta III. Unia Saksonii z Rzeczpospolitą trwała do
1763
r.
Konstytucja 3 Maja
gwarantowała dziedziczenie przez przedstawicieli dynastii saskiej tronu polskiego. Rozbiory i upadek Rzeczypospolitej przekreśliły te plany.
Podczas wojen napoleońskich elektor
Fryderyk August I
II przyjął w
1806
roku tytuł
króla Saksonii
. W następnym roku z nadania Napoleona został
księciem warszawskim
(panował nad Wisłą do
1815
r.). Tron w Saksonii Wettynowie utracili w
1918
roku. Obecnie pretendentem do tronu jest tytularny margrabia Miśni
Maria Emanuel I
(ur.
1926
). Jest
bezdzietny
, w
1999
r. adoptował swego siostrzeńca Aleksandra ks. Saksonii-Gessaphe, który w przyszłości ma przejąć funkcję szefa linii albertyńskiej, na co się nie zgadzają inni potomkowie dynastii.
Królowie Saksonii
# | Imię | | Urodzony | Zmarł | Czas rządów | Rodzice |
---|
1 |
Fryderyk August I
elektor Saksonii | | 23 grudnia 1750 Drezno | 5 maja 1827 Drezno | 1795-1827 | Fryderyk Krystian Wettin (1722-1763) Maria Antonina Wittelsbach (1724-1780), c. Karola Alberta, elektora bawarskiego |
2 |
Antoni Klemens Wettyn
król Saksonii | | 27 grudnia 1755
| 6 czerwca 1836 Pillnitz | 1827-1836 | Fryderyk Krystian Wettin (1722-1763) Maria Antonina Wittelsbach (1724-1780), c. Karola Alberta, elektora bawarskiego |
3 |
Fryderyk August II Wettyn
król Saksonii | | 18 maja 1797 Drezno | 9 sierpnia 1854 Brennbichel - Karrösten | 1836-1854 | Maksymilian Wettin Karolina Burbon, c. Ferdynanda, księcia Parmy |
4 |
Jan Wettyn
król Saksonii | | 12 grudnia 1801 Drezno | 29 października 1873 Drezno | 1854-1873 | Maksymilian Wettin Karolina Burbon, c. Ferdynanda, księcia Parmy |
5 |
Albert I Wettyn
król Saksonii | | 23 kwietnia 1828 Drezno | 19 czerwca 1902 Sibyllenort | 1873-1902 | Jan Wettyn Amelia Augusta Wittelsbach, c. Maksymiliana Jóefa, księcia Bawarii |
6 |
Jerzy I Wettyn
król Saksonii | | 8 sierpnia 1832 Drezno | 15 października 1904 Pillnitz | 1902-1904 | Jan Wettyn Amelia Augusta Wittelsbach, c. Maksymiliana Jóefa, księcia Bawarii |
Głowa rodu Wettynów
# | Imię | | Urodzony | Zmarł | Czas rządów | Rodzice |
---|
7 |
Fryderyk August III Wettyn
król Saksonii | | 25 maja 1865 Drezno | 18 lutego 1932 Sibyllenort | 1904-1932 | Jerzy I Wettyn Maria Anna, c. Miguela I, króla Portugalii |
8 |
Fryderyk Krystian II Wettyn
margrabia Miśni | | 31 grudnia 1893 Drezno | 9 sierpnia 1968 Samedan | 1932-1968 | Fryderyk August III Luiza, c. Ferdynanda IV, wielkiego księcia Toskanii |
9 |
Maria Emanuel Wettyn
margrabia Miśni | | 31 stycznia 1926 Prüfenig |
| 1968- | Fryderyk Krystian II Elżbieta Helena, c. Alberta, księcia Thurn und Taxis |
Genealogia
- uproszczona genealogia panujących z dynastii Wettynów:
 |
Drzewo genealogiczne Wettynów |
Drzewo genealogiczne Wettynów
Wybrana literatura
- Jacek Staszewski, August II Mocny, Wrocław Warszawa Kraków (Ossolineum) 1998.
- Jacek Staszewski, August III Sas, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk Łódź (Ossolineum) 1989.
- Jacek Staszewski, Wettynowie, w: Dynastie Europy, Wrocław Warszawa Kraków (Ossolineum) 2003.
- Jacek Staszewski, Wettynowie, Olsztyn (Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Ketrzyńskiego) 2005
Zobacz też
Linki zewnętrzne