Witamina E (
ATC
:
A 11 HA 03
, ) – grupa
organicznych
związków chemicznych
, w skład której wchodzą tokoferole i tokotrienole. Ich wspólną cechą jest dwupierścieniowy szkielet 6-chromanolu oraz łańcuch boczny zbudowany z 3 jednostek
izoprenowych
. Stosowana jako
dodatek do żywności
o numerze E306 (ponadto syntetyczne tokoferole noszą numery E307-309).
Zaliczana jest do
witamin
rozpuszczalnych w tłuszczach, jest głównym
przeciwutleniaczem
występującym w komórkach. Dla człowieka najistotniejszą rolę pełni α-tokoferol[2].
Formy chemiczne
Witamina E występuje w postaci ośmiu kongenerów, czterech tokoferoli o nasyconym łańcuchu bocznym i czterech analogicznych tokotrienoli posiadających w łańcuchu bocznym 3
wiązania podwójne
. W obu grupach wyróżnia się 4 formy: α, β, γ i δ, różniące się liczbą podstawników
metylowych
na pierścieniu
fenylowym
. Każda z 8 form witaminy E wykazuje nieco inną
aktywność biologiczną
[3].
|
Budowa chemiczna ośmiu form witaminy E |
Rola w organizmie
Tokoferol jest głównym
antyoksydantem
który chroni komórki przed
utleniaczami
. Bierze udział w dostarczaniu składników odżywczych do komórek. Wzmacnia ścianę
naczyń krwionośnych
oraz chroni
czerwone krwinki
przed przedwczesnym rozpadem. Wykorzystywana jest też do leczenia męskiej
bezpłodności
, zaburzeń mięśniowych,
miażdżycy
oraz chorób serca. Dym
tytoniowy
sprzyja degradacji witaminy E. Zapotrzebowanie człowieka wynosi 8-13 mg na dobę.
Skutki niedoboru
Witamina E występuje powszechnie, praktycznie nie spotykamy się z jej niedoborem. Jednakże
awitaminoza
może powodować: rozdrażnienie, osłabienie zdolności koncentracji, zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych, rogowacenie i wczesne starzenie się skóry, gorsze gojenie się ran, pogorszenie wzroku, niedokrwistość, bezpłodność, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Skutki nadmiaru
Hiperwitaminoza
witaminy E jest niemalże niemożliwa[]. W przypadku spożywania codziennie przez dłuższy okres dawki większej niż 1000 mg mogą wystąpić następujące objawy: zmęczenie, bóle głowy, osłabienie mięśni, zaburzenia widzenia[]. W świetle opublikowanych w
2007
w
Journal of the American Medical Association
, wyników badań polegających na na przeglądnięciu baz danych (do badania włączono 68
randomizowanych
badań, obejmujących 232 606 osób) stosowanie witaminy E (podobnie jak
witaminy A
,
beta-karotenu
) może zwiększać śmiertelność wśród osób je stosujących[4].
Stosowanie wyższych niż zalecane dawek witaminy E w czasie ciąży może być szkodliwe dla płodu. Wysokie dawki tej witaminy, według klasyfikacji FDA ryzyka stosowania leków w czasie ciąży, należą do kategorii C. Oznacza to, że w badaniach na zwierzętach wykazano działanie niepożądane na płód, jednak jej wpływ na ciążę człowieka nie jest potwierdzony w badaniach klinicznych.
Znaczenie w chorobach serca
Suplementacja witaminy E nie zapobiega zawałowi mięśnia sercowego. Jak dotąd przeprowadzono tylko jedno badanie na ten temat, wykonane w
latach 90. XX w.
, które dowiodło, że tylko u osób po zawale mięśnia sercowego podawanie bardzo dużych dawek witaminy E powoduje istotne zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia ponownego zawału. Wszystkie pozostałe badania dowodzą, że żaden z antyoksydantów, w tym i witamina E podawana jako suplement ludziom zdrowym jak i tym po zawale nie powoduje redukcji prawdopodobieństwa ponownego przebycia choroby wieńcowej[5].
Źródła występowania
Występuje w
olejach roślinnych
(sojowym, kukurydzianych, słonecznikowym, z orzecha włoskiego), migdałach,
margarynie
, jajach, marchewkach, orzechach włoskich i ziemnych, kiełkach pszenicy, mące pełnoziarnistej, mleku, brukselce i innych zielonolistnych warzywach.
Przypisy
- ↑
α-Tokoferol – podsumowanie
(
ang.
). PubChem Public Chemical Database.
- ↑ Rigotti A. Absorption, transport, and tissue delivery of vitamin E. „Mol. Aspects Med.”. 28 (5-6), ss. 423–436 (2007).
doi:10.1016/j.mam.2007.01.002
.
PMID 17320165
(
ang.
).
- ↑ Burton, G. W., Ingold, K. U.. Autoxidation of biological molecules. 1. Antioxidant activity of vitamin E and related chain-breaking phenolic antioxidants in vitro. „
J. Am. Chem. Soc.
”. 103, ss. 6472-6477 (1981).
doi:10.1021/ja00411a035
.
- ↑ Bjelakovic G, Nikolova D, Gluud LL, Simonetti RG, Gluud C. (2007); "Mortality in randomized trials of antioxidant supplements for primary and secondary prevention: systematic review and meta-analysis.", JAMA, 297 (8), 842-857.
PMID 17327526
- ↑ Sesso, H.D., et al (2008). "Vitamins E and C in the Prevention of Cardiovascular Disease in Men: The Physicians' Health Study II Randomized Controlled Trial". JAMA 300 (18): 2123-2133. DOI:
10.1001/jama.2008.600
.