Wnioskowanie jest to jedna z najbardziej podstawowych odmian rozumowania obok sprawdzania , dowodzenia i wyjaśniania .

Wnioskować - za Kazimierzem Ajdukiewiczem - znaczy tyle co na podstawie uprzednio uznanych zdań (sądów) dochodzić do uznania nowego (dotąd nie uznawanego) zdania (sądu), lub wzmacniać pewność z jaką nowe zdanie uznajemy. Zdania uznawane, na podstawie których dochodzimy do uznania lub wzmocnienia pewności nowego zdania nazywane są przesłankami , zaś zdanie na ich podstawie uznane nazywany jest wnioskiem (konkluzją). Pomiędzy przesłankami a konkluzją nie musi zachodzić jakiś szczególny stosunek, a zwłaszcza jedno z nich nie musi być racją dla drugiego – wnioskowanie może być: (a) pewne albo prawdopodobne; (b) poprawne albo niepoprawne.

Można mówić o jego następujących odmianach:

1. o wnioskowaniu inferencyjnym , w którym oderwać można wniosek od przesłanek, jako o:
   1. dedukcyjnym, które przybiera postaci:
      1. wnioskowania z przesłanek ogólnych o wniosku szczegółowym (przykład: Wszyscy ludzie są śmiertelni, Sokrates jest człowiekiem, Sokrates jest śmiertelny)
      2. wnioskowania, w którym przesłanka jest racją dla wniosku, gdzie oderwać można wniosek od przesłanek (przykład: Jeśli będzie padało to pójdę do kina, pada, idę do kina);
   2. o wnioskowaniu indukcyjnym (enumeracyjnym lub eliminacyjnym) jako o wnioskowaniu ze szczegółu o ogóle (schemat: przedmiot x 1 posiada własność p, przedmiot x 2 posiada własność p, przedmiot x 3 posiada własność p, ..., przedmiot x n posiada własność p, a zatem każde x jest p.
   3. wnioskowaniu redukcyjnym jako o wnioskowaniu ze szczegółu o szczególe - tzw. wnioskowanie przez analogię ((schemat: przedmiot x 1 posiada własność p, przedmiot x 2 posiada własność p, przedmiot x 3 posiada własność p, ..., przedmiot x n posiada własność p, a zatem przedmiot x n+1 też będzie miał własność p.)
   4. o wnioskowaniu redukcyjnym jako o wnioskowaniu z następstwa o racji; (przykład: Skoro jest mokro na jezdni i chodniku to pewnie padał deszcz)
2. o wnioskowaniu nieinferencyjnym, w którym nie stwierdza się związku pomiędzy przesłankami a konkluzją (przykład: Jeśli dziś jest wtorek, to życie jest piękne).

Logika formalna

W logice formalnej rozważa się teorie , będące zbiorami zdań logicznych . Wprowadza się następnie reguły wnioskowania . Reguły są zapisywane za pomocą symbolu , oznaczającego, iż jeśli do jakiejkolwiek teorii należą zdania , to należy do niej także Y. Przykładem może tutaj być reguła modus ponens :. Jeśli zdanie B daje się wywnioskować z pewnych zdań teorii T, zapisujemy to .

Literatura

• Kazimierz Ajdukiewicz, Klasyfikacja rozumowań, w: Język i poznanie, t. 2.