Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Wojny markomańskie

Wojny markomańskie

Wojny markomańskie 166 - 182
Wojny Rzymian z Germanami

Pomnik Marka Aureliusza w Rzymie
Data 166 - 182 n.e.
MiejsceGermania, Panonnia, Dacja
Wynikzwycięstwo Rzymian
Terytorium Germania
Strony konfliktu
Rzymianie
Markomanowie, Kwadowie, Naryskowie

Jazygowie

Dowódcy
Marek AureliuszBallomar, Areogesus, Zantikus
Siły
15-18 legionównieznane
Straty
nieznanewysokie
Wojny Rzymian z Germanami

Vesontio - Aduatuca - Cibrica - Fryzja - Germania (I) - Germania (II) - Germania (III) - Germania (IV) - Las Teutoburski - Germania (V) - Germania (VI) - Długie Mosty - Idistaviso - wał angrywarski - Fryzja (II) - Germania (VII) - Germania (VIII) - Germania (IX) - Germania (X) - Castra Vetera - Vada - Bonn - Germania (XI) - Germania (XII) - Wojny markomańskie - Germania (XIII) - Germania (XIV) - Germania (XV) - Mediolan - Augusta Vindelicorum - Jezioro Garda - Piacenza - Fano - Pawia - Germania (XVI) - Lingones - Vindonissa - Germania (XVII) - Jezioro Bodeńskie - Reims - Brotomagum - Argentoratum - Germania (XVIII) - Germania (XIX) - Skarponna - Châlons sur Marne - Solicinium - Germania (XX) - Germania (XXI) - Argentovaria

Wojny markomańskie – seria konfliktów zbrojnych pomiędzy Cesarstwem rzymskim a plemionami germańskimi w strefie limes środkowo- dunajskiego w latach 166 - 182 .

Przebieg konfliktu:

Spis treści

Przyczyny wybuchu konfliktu

W I w. n.e. w strefie limes reńskiego oraz górno- i środkowodunajskiego rozwijał się system państw klientalnych (uzależnionych od Rzymu politycznie lub gospodarczo): najważniejszym z nich było markomańskie państwo Marboda , państwo Kwadów (na wsch. i pd.-wsch. od Markomanów), na zach. od Markomanów znajdowali się Hermundurowie , także silnie uzależnieni od państwa rzymskiego.

  • Działania w roku 170 n.e.

Rzymianie wybierali wodzów/królów danych plemion, uzależnili je również gospodarczo – przejęcie kontroli nad podstawowymi szlakami i miejscami handlowymi (targowymi) w strefie przylimesowej. Podobna sytuacja na limesie reńskim – pokojowe podporządkowanie sobie plemion, np. Chaukowie , Chattowie i Batawowie dostarczali posiłków wojskowych (tak jak Markomanowie i Kwadowie).

II w. n.e. – system państw buforowych (oddzielenie od plemion z głębi Barbaricum): – plemiona sarmackich Jazygów (dorzecze Cisy , Panonia i Dacja ) – plemię Roksolanów (na pn. od granic Mezji – Niz. Wołoska) Rzym, poprzez wzbogacanie tych plemion, np. Markomanów i Kwadów, wzmacniał ich pozycję w świecie barbarzyńskim w I i w I poł. II w. Polityka ta okazała się jednak dla niego zgubna w II poł. II w. za Antonina Piusa i jego następcy, Marka Aureliusza (objął rządy w 161 r., w bardzo trudnym momencie – początek konfliktu z Persami ), który konsolidował siły na wschodzie (przeniósł większość legionów znad Renu i Dunaju na wschód). Hermundurowie, Markomanowie i Kwadowie zorientowali się w sytuacji, ale legaci zdołali odwlec konflikt o jakieś 6 lat. W 166 roku Marek Aureliusz powrócił do Rzymu po pokonaniu Partów . W drodze powrotnej jego armia została zdziesiątkowana przez epidemię tyfusu (?), która dotarła również do zachodnich prowincji cesarstwa. Koniec 166 /początek 167 roku – pierwszy atak barbarzyńców ( Longobardów i Obiów) w strefie środkowego Dunaju, u ujścia Wagu i Hronu. Longobardowie pochodzili znad dolnej Łaby (lewy brzeg) i wzdłuż tej rzeki zawędrowali do Kotliny Czeskiej , a następnie nad środkowy Dunaj. Prawdopodobnie musieli uzyskać zgodę władców swebskich na przemarsz przez te tereny (tzw. koalicja plemion swebskich).


  • Działania w latach 171-175 n.e.


Wyróżnia się dwa etapy wojen:

  • lata 167-171 – etap pierwszy – inicjatywa po stronie barbarzyńców ataki na Noricum i Panonię
  • lata 171-180 – etap drugi – kontrofensywa wojsk cesarskich, przeniesienie działań wojennych na północ, na obszary Markomanów i Kwadów

Pierwszy etap wojen (167-171)

Etap ten rozpoczął się atakiem Longobardów i Obiów, którzy doszli w okolice Vindobony ( Wiednia ), atak szybko odparto – Markomanowie poprosili o pokój. Oznaczało to, że to oni musieli stać za tym atakiem.

  • 167-168 r. – ponowna mobilizacja armii rzymskiej. Marek Aureliusz był zdesperowany – werbował do armii niewolników , barbarzyńców i gladiatorów . Żeby sfinansować nową kampanie, sięgał do skarbu cesarskiego i skarbców świątynnych.
  • 168 r. – Markomanowie i Wiktofalowie ( Wandalowie , których pierwotne siedziby lokuje się na części obszaru ziem polskich, na terenach zajmowanych przez kulturę przeworską we WOR) żądali zgody na otrzymanie statusu federatów i osiedlenie się w Panonii, cesarz odmówił – na chwilę zapanował spokój.
  • 170 r. – jedno z największych uderzeń na Panonię i Noricum – Markomanowie i Kwadowie przekroczyli limes na wysokości Carnuntum i skierowali się: Kwadowie do Panonii Inferior (Dolnej), Markomanowie na pogranicze Panonii Górnej i Noricum – na obszarze Noricum pokonali 20 tys. Rzymian i udali się w kierunku Alp Julijskich , bezskutecznie oblegali Akwileę, a następnie dotarli do Opiterium w północnych Włoszech .
  • 171 r. zawrócili na północ – przy próbie przeprawy przez Dunaj zostali pokonani przez wojska cesarskie, które odebrały im łupy wojenne.

Był to najbardziej niszczycielski najazd w historii tych wojen. W źródłach archeologicznych, na większości osiedli rzymskich z Noricum i Panonii, widoczne są warstwy spalenizny, a w dorzeczu Drawy i Sawy pojawiła się wtedy duża ilość skarbów. Tezauryzacja potwierdza zatem pośrednio owe wydarzenia.

  • 170 r. plemiona sarmackich Jazygów uderzyły od zachodu na Dację
  • 170 r. Kostobokowie (wolni Dakowie , którzy wyparci przez Hasdingów pojawili się w rejonie dolnego Dunaju, a w I w. w dorzeczu Cisy) spustoszyli Mezję, Trację i dotarli aż do Grecji .

W tak trudnej sytuacji Marek Aureliusz przeniósł swoja siedzibę z Sirium do Carnuntum (bezpośrednio nad Dunaj), skąd kierował ofensywą Rzymian, początek drugiego etapu.


  • Działania w latach 178-179 n.e.


Drugi etap wojen (171-180)

Współdziałanie ze sobą Markomanów, Kwadów i Jazygów. Pierwszy ruch Marka Aureliusza zmusza Kwadów do zawarcia pokoju, na mocy którego mieli oni:

  • wydać rzymskich jeńców
  • dostarczać bydła i koni
  • nie odwiedzać przylimesowych rzymskich miejsc targowych.

172 rok – pierwsza duża wyprawa przeciw Markomanom – Rzymianie weszli na tereny na północ od limesu (na Morawy) i odnieśliby niemal całkowity sukces, gdyby nie zdrada Kwadów, którzy przyjęli do siebie uciekinierów markomańskich. Cesarz zawrócił nad Dunaj i rozpoczął ofensywę przeciw Kwadom, która została zakończona pokojem w 173 roku. Podczas tej wyprawy Rzymianie podbili i uzależnili od siebie Kotynów (kojarzonych z kulturą puchowską), którzy jednak już rok później wypędzili wysłanników rzymskich. W efekcie zostali osiedleni w Panonii jako federaci.

173 rok – kolejny bunt Kwadów. Wypędzili nadanego przez Rzym króla Furtiusa i na jego miejsce powołali Ariogezusa – konflikt zakończony kolejnym pokojem:

  • Aureliusz zażądał powstania na terenie Kwadów, wzdłuż Dunaju, strefy buforowej (niezamieszkanej) o szerokości 15 km
  • Zakazał Kwadom wstępu w obręb rzymskich miejsc targowych w strefie przylimesowej (charakterystyczny warunek dla później zawieranych pokojów)

173- 174 rok – konflikt z Jazygami na obszarze Panonii (usiłowali wtargnąć do Dolnej Panonii) – kontrakcja Rzymian i wmieszanie się Kwadów – trudny moment dla cesarstwa. Ponowne zawarcie pokoju, tym razem bardziej korzystnego dla Kwadów:

  • Rzym uznał Ariogezusa
  • zezwolił na wolny handel w strefie przylimesowej.

Rzymianie nie zawarli pokoju z Sarmatami. Dopiero po pokonaniu króla sarmackiego w 175 rok został zawarty pokój na warunkach korzystnych dla Rzymu:

  • utworzenie przestrzeni buforowej przez Sarmatów
  • dostarczanie posiłków wojskowych (8 tys. jeźdźców)

177 rok – początek tzw. Expedicio Germanica secundo prowadzona przez Marka Aureliusza i współcesarza Kommodusa :

  • zima 179 /180 rok – najważniejszy moment wyprawy – na polecenie Marka Aureliusza wszystkie przełęcze karpackie , głównie w Dolinie Wagu, zostały obsadzone (ok. 40 tys. Rzymian wzięło udział w tej akcji); uniemożliwienie Kwadom przesiedlenia się na tereny Semnonów (nad środkową Łabę). Marek Aureliusz chciał tu założyć dwie nowe prowincje – Makomanię i Sarmację.

  • Działania w latach 180-182 n.e.


180 r. – zmarł Marek Aureliusz. Po sześciu miesiącach walk Kommodus zawarł pokój z Jazygami, Markomanami i Kwadami. Podstawowe żądania:

  • utworzenie niezamieszkanej strefy buforowej szerokości 7,5 km
  • zwrot jeńców i uciekinierów rzymskich terytorium barbarzyńskiego
  • dostarczanie posiłków wojskowych
  • Kwadowie (zaostrzone warunki) – obowiązek gromadzenia się tylko w obecności oficera rzymskiego.

Kommodus zaprzepaścił osiągnięcia ojca, oddał barbarzyńcom zdobyte tereny i wycofał legiony za Dunaj.

Koniec wojen markomańskich nie oznaczał końca konfliktów w tej strefie limes – nowe konflikty wybuchły już w latach 90. i później.

Ślady archeologiczne

Odbicie archeologiczne wojen markomańskich na terenie Barbaricum:

Śladów takich nie znano praktycznie do lat 60. – program badań obozów rzymskich nad środkowym Dunajem i przyczółków na pn. od Dunaju

Lata 90. – archeologia lotnicza – lokalizacja dużej ilości rzymskich obozów marszowych w dorzeczu Morawy (nad Tają i Dyją), związana najprawdopodobniej z okresem wojen markomańskich

koncentracja obozów marszowych na Morawach (nad Dyją i Morawą):

  • okolice miejscowości Přibice (w samych Přibicach znajdują się 2 obozy)
  • Ivaň – wał o charakterze odcinkowym

Obozy marszowe obecne są również w dorzeczu Hronu i Wagu – najdalej na pn. wysunięty znajduje się w okolicach Ołomuńca (60 km od polskich granic)

Pd. Morawy i pd.-zach. Słowacja – pewna ilość niewątpliwie rzymskich budowli z cegły (kryte dachówką) – nie miały one militarnego charakteru, rodzaj stacji rzymskich, np. Mušov nad Dyją:

  • pozostałości rzymskiego założenia (stacji) z I w. n.e., z czasów Oktawiana Augusta (m.in. prostokątny obiekt z absydą – podobny do tych z obozowisk znad rzeki Lippe)
  • pozbawione jest umocnień
  • prawdopodobnie są to pozostałości faktorii handlowej lub siedziby germańskich władców zbudowanej na wzór rzymski
  • niewątpliwie jest to rzymska inwestycja – na cegłach widnieją stemple legionowe

Mušov – oprócz stacji z czasów Oktawiana Augusta, znajduje się tu obóz marszowy i stacja rzymska funkcjonująca od Trajana do Marka Aureliusza – funkcjonuje ona do początku wojen markomańskich (jej kres nastąpił przed lub na początku wojen):

  • Kompleks budowli murowanych z cegły pochodzącej z warsztatów wojskowych (stemple na cegłach), więc jest to przedsięwzięcie militarne – nie poświadcza tego brak fortyfikacji
  • Znaleziono jednak fragmenty uzbrojenia – fragment pancerza łuskowego i trzewik pochwy

Bezpośrednio za strefą przylimesową znajdowały się obozy z przyczółkami mostowymi, np. Brigetio (założony za Domicjana) z przyczółkiem na pn. od Dunaju, u ujścia Wagu w Iža (założony w okresie wojen markomańskich) – dwie fazy budowlane:

  • najstarsza – obóz z drewniano-ziemnymi fortyfikacjami i v-kształtnym rowem – jego ślady pod młodszą fortyfikacją
  • młodsza – po wojnach markomańskich – powstał kasztel z kamiennymi fortyfikacjami o powierzchni 170x170 m; mur dwumetrowej grubości z dwudziestoma wieżami; trwał przez cały III i większość IV w. (może nawet do pocz. V w.) mimo przełamania limes przez barbarzyńców, dezorganizacji Panonii i wkroczenia Hunów

Obozy marszowe z okresu wojen markomańskich:

  • regularne, prostokątne założenia
  • posiadają v-kształtny rów – sucha fosę
  • wejście bramne z charakterystycznym elementem fosy
  • krótko użytkowane – prawie brak materiałów archeologicznych

Obecność Rzymian na pn. od Dunaju poświadcza inskrypcja na skale z Trenczyna nad Wagiem (Leugaricio) – brak śladów obozu. Na przełomie 179 i 180 r. zimowało tu 885 żołnierzy legionu pomocniczego, który uniemożliwiał przesiedlanie się Kwadów

Budowle rzymskie, które nie są pozostałościami założeń militarnych:

  • Stupava – na miejscu osady germańskiej z I w. założono w pocz. III w. kompleks murów i budowli z kamienia importowanego o charakterze cywilnym. Założenie funkcjonowało do II poł. III w., datowane mobiliami i tebulami (dachówkami).
  • Ziferpatz (pd.-zach. Słowacja, także obszar na pn. od Dunaju) – kompleks cywilny z cegły pochodzącej częściowo z warsztatów legionowych – jeden z najpiękniejszych przykładów budowli późnoantycznej z IV w. (powstaje w I ćw. IV w. – użytkowany do końca III ćw. IV w.)

Obecność Rzymian na pn. od Dunaju w okresie wojen markomańskich potwierdzają głównie krótkotrwałe obozy marszowe i murowane staje rzymskie powstające w różnych okresach i spełniające różne funkcje (handlowe?, siedziby namiestników?)


Literatura

  • Anthony R. Birley: Mark Aurel. Kaiser und Philosoph. 2. durchges. u. erw. Aufl., München 1977
  • H. Friesinger / J. Tejral / A. Stuppner (Hrsg.): Markomannenkriege – Ursache und Wirkungen. Brno 1994.
  • W. G. Kerr: A Chronological Study of the Marcomannic Wars of Marcus Aurelius. Princeton 1995.
  • Péter Kovács: Marcus Aurelius' Rain Miracle and the Marcomannic Wars. Brill Academic Publishers, Leiden 2009. (Mnemosyne Supplements 308).
  • G. Langmann: Die Markomannenkriege 166/167 bis 180. Militärhistor. Schriftenreihe 43. Wien 1981.
  • Falko v. Saldern, Studien zur Politik des Commodus, Rahden/Westfalen 2003, 76-89.
  • G. Schindler-Horstkotte: Der „Markomannenkrieg“ Mark Aurels und die kaiserliche Reichsprägung. Diss. Köln 1982/1985.


Inne hasła zawierające informacje o "Wojny markomańskie":

Pęcice ...

II wiek ...

Mieszko II Lambert ...

Adwentyzm ...

Linz ...

I wiek ...

Brno ...

Uznam ...

Wiktor Sukiennicki ...

Tadeusz Kognowicki ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Wojny markomańskie":

218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 1) ...

008c. Grecja (plansza 12) ...

218a Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 11) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie