Wojsko zaciężne – zawodowe oddziały wojskowe pozostające od końca
XV wieku
na
żołdzie
Rzeczypospolitej
. Formowane w drodze zaciągu przez
rotmistrzów
królewskich, którzy dokonywali zaciągu żołnierzy na podstawie wydanych przez monarchę tzw. listów przypowiednich.
Stan osobowy polskich wojsk zaciężnych zależał od wysokości podatków, uchwalonych na ten cel przez
sejm walny
, toteż powoływano je jedynie na wypadek wojny lub rzeczywistego zagrożenia granic państwa. W
1562
utworzono
wojsko kwarciane
– pierwszą stałą formację wojsk zaciężnych, utrzymywanych przez skarb Rzeczypospoitej. Dowództwo nad wojskami zaciężnymi spoczywało w rękach
hetmanów
.
Od połowy
XVII wieku
ustalano stałą liczbę wojska zaciężnego tzw.
komput
, likwidując przy tym wojska kwarciane, a
kwartę
przeznaczając na utrzymanie artylerii.
Powstało wówczas także tzw. wojsko powiatowe, zaciągane przez
sejmiki ziemskie
, pełniące funkcję obrony terytorialnej. W
1633
wprowadzono podział wojsk zaciężnych na
wojska autoramentu cudzoziemskiego
i
wojska autoramentu narodowego
. Jak dotąd rekrutowały się one spośród mieszkańców Rzeczypospolitej, wprowadzono jedynie odmienne zasady ich organizacji (m.in. cudzoziemskie komendy).
Zobacz też
