Wolontariat (
łac.
voluntarius - dobrowolny) to dobrowolna, bezpłatna, świadoma
praca
na rzecz innych lub całego społeczeństwa, wykraczająca poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie.
Wolontariusz to osoba pracująca na zasadzie wolontariatu. Innym określeniem jest
ochotnik
(choć ten wyraz ma też inne znaczenia). Według Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wolontariuszem jest ten, kto dobrowolnie i świadomie oraz bez wynagrodzenia angażuje się w pracę na rzecz osób, organizacji pozarządowych, a także rozmaitych instytucji działających w różnych obszarach społecznych.
- Określenie bezpłatna nie oznacza bezinteresowna, lecz bez wynagrodzenia materialnego. W rzeczywistości wolontariusz uzyskuje liczne korzyści niematerialne: satysfakcję, spełnienie swoich motywacji (poczucie sensu, uznanie ze strony innych, podwyższenie
samooceny
itd.), zyskuje nowych przyjaciół i znajomych, zdobywa wiedzę, doświadczenie i nowe umiejętności, a w zw. z tym i lepszą pozycję na rynku pracy.
- Określenie wykraczająca poza związki rodzinno-koleżeńsko-przyjacielskie oznacza, że nie każda praca na rzecz innych jest wolontariatem. Np. pomoc własnej babci wolontariatem nie jest, natomiast pomoc starszej osobie w pobliskim domu starców - jest.
Charakterystyka
Wolontariat jest zapewne tak stary, jak sama ludzkość. Na początku nie miał ram instytucjonalnych, z czasem zaistniał w organizacjach kościelnych, samopomocowych, a wreszcie pozarządowych.
Zasadniczym pojęciem związanym z wolontariatem jest
motywacja
. Aby dana praca wolontaryjna była pomyślna, zazwyczaj konieczne jest, aby zarówno wolontariusz, jak i organizacja z nim współpracująca były świadome motywacji wolontariusza.
Najczęstsze motywacje wolontariuszy:
- chęć zrobienia czegoś dobrego, pożytecznego;
- potrzeba kontaktu z ludźmi lub nawiązania nowych znajomości;
- chęć bycia potrzebnym;
- chęć spłacenia dobra, które kiedyś od kogoś się otrzymało;
- chęć zdobycia nowych umiejętności oraz doświadczeń zawodowych i życiowych;
- pobudki religijne.
Rok
2001
został uznany przez
ONZ
Międzynarodowym Rokiem Wolontariatu.
Dzień Wolontariusza -
5 grudnia
Wolontariat w Polsce
Wolontariat w
Polsce
powojennej ograniczał się do Związku Harcerstwa Polskiego oraz ruchów czy organizacji kościelnych, jednak od
1990
r. zaczął rozwijać się w licznie powstających od tego roku
organizacjach pozarządowych
. Szacuje się, że obecnie około dwóch milionów Polaków jest lub bywa wolontariuszami.
Mimo to wolontariat jest w Polsce zjawiskiem znacznie mniej powszechnym, niż w krajach zachodnich. Wynika to zapewne z trzech przyczyn:
- brak tradycji wolontariatu, przekazywanej z pokolenia na pokolenie (przerwa spowodowana okresem PRL);
- dążenie do podniesienia standardu życia, które powoduje, że najpierw zaspokaja się własne potrzeby (np. samodzielne mieszkanie), a dopiero w drugiej kolejności potrzeby społeczne;
- relatywnie niska świadomość możliwości działania społecznego w organizacjach pozarządowych.
Do tej pory wolontariat w zasadzie nie istnieje w polskim prawie. Stwarza to duże praktyczne bariery dla rozwoju tej formy pracy. W czerwcu 2003 r. weszła w życie
Ustawa
o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.
W Polsce istnieje sieć Centrów Wolontariatu, które oprócz promocji tej idei zajmują się:
- pośrednictwem ofert pomiędzy organizacjami, a osobami chcącymi zostać wolontariuszami;
- przygotowywaniem obydwu tych grup do współpracy.
Często spotykana jest jeszcze opinia, że wolontariuszem mogą być tzw. społecznicy, ludzie "stworzeni" do pomagania innym. Organizacje pozarządowe na podstawie własnych doświadczeń we współpracy z wolontariuszami wyraźnie sprzeciwiają się takiemu stanowisku i przekonują, że wolontariuszem może zostać każdy, bez względu na wiek, płeć, poziom zamożności, zawód, wykształcenie, doświadczenie itd. Niezbędne są za to takie cechy jak odpowiedzialność i uczciwość.
Uwagi na temat nazewnictwa
- Nie należy mylić wolontariatu z
woluntaryzmem
(kierunkiem filozoficznym).
- Określenia społecznik i
altruista
nie są synonimami wolontariusza, gdyż to pierwsze sugeruje konieczność posiadania specjalnych predyspozycji, pozwalających zostać wolontariuszem, a to drugie sugeruje całkowitą bezinteresowność.
- Potoczne określanie mianem wolontariatu pracy za niską płacę nie jest prawdziwe.
- Termin praca społeczna jest w zasadzie tożsamy z wolontariatem, lecz ze względu na złe skojarzenia z czasów
PRL
nie jest obecnie używany. Negatywne skojarzenia wynikają z tego, że praca społeczna zazwyczaj nie była dobrowolna i często była bezsensowna lub jej cel nie był akceptowany przez wykonujących pracę.
Przykłady
Wiele ogromnych przedsięwzięć społecznych odbywa się na zasadzie wolontariatu. W Polsce najłatwiej zauważyć wolontariuszy
Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy
i
Polskiego Czerwonego Krzyża
. Ale wolontariat to nie tylko działanie na rzecz bliźnich. To także np. opieka nad zabytkami. Przykładem są tutaj wolontariusze
Fundacji Polskich Kolei Wąskotorowych
.
Wolontariuszka edytująca Wikipedię
Inne przykładowe organizacje i projekty oparte na wolontariacie:
a ze świata komputerowego np.:
Linki zewnętrzne
Polskie
Zagraniczne
