Wije
Wij drewniak
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	Tracheata (tchawkodyszne)
Gromada	Myriapoda (wije)
Nazwa systematyczna
Myriapoda
Latreille , 1802
Podgromada
Symphyla ( drobnonogi ) Diplopoda ( dwuparce ) Pauropoda ( skąponogi ) Chilopoda ( pareczniki )

Wije (Myriapoda) - podtyp stawonogów charakteryzujących się obecnością wyraźnie wyróżnionej głowy i wydłużonego tułowia o wielu segmentach (od 10 do 180, chociaż nazwa "Myriapoda" znaczy "dziesięciotysiąconogie"). Na segmentach posiada parzyste odnóża lokomocyjne, czasem zróżnicowane w zależności od położenia segmentu. Ostatni segment - telson - jest pozbawiony odnóży.

Budowa wijów

Najbardziej widoczna cecha tchawkodyszców to specyficzny układ służący do oddychania. Zwierzęta te oddychają za pośrednictwem systemu chitynowych rureczek, tzw. tchawek , który rozprowadza tlen atmosferyczny do najodleglejszych zakamarków ciała. Rureczki są niekiedy wzmocnione od środka chitynową spiralą. Tchawki tworzą rozmaite pęczki i rozgałęzienia - najdrobniejsze z nich dochodzą nawet do pojedynczych komórek ciała. Te najmniejsze tchawki to kapilary tchawkowe albo inaczej naczynia włosowate . Ciało tchawkodyszowców jest poprzebijane otworkami zwanymi przetchlinkami , przez które odbywa się wymiana gazów ze środowiskiem zewnętrznym. To właśnie przez te dziurki tlen przedostaje się do wnętrza ciała wijów. U niektórych wijów układ tchawkowy łączy się z mięśniami . Ich skurcze wraz z ruchami ciała pompują powietrze do jego wnętrza. Układ oddechowy u poszczególnych grup jest niejednakowo rozwinięty, niekiedy osiąga wysoki stopień specjalizacji. Jednakże Myriapoda nie mają go wcale i oddychają tylko powierzchnią ciała, co ułatwia im najprawdopodobniej obecność silnie rozwiniętego ciała tłuszczowego.

Ponieważ układ krwionośny tych zwierząt został odciążony od funkcji oddechowej, jest słabo rozwinięty, nawet w porównaniu z układem krwionośnym pierścienic (Annelida), stojących na niższym szczeblu drabiny ewolucyjnej . Składa się z rurkowatego serca podzielonego na wiele odcinków. Z serca odchodzi aorta , która rozgałęzia się, a jej odnogi biegną do głowy i okolicy brzusznej. Serce jest przyczepione do ścian ciała specjalnymi mięśniami skrzydlatymi. Najdrobniejsze gatunki nie mają układu krwionośnego.

Z kolei w przewodzie pokarmowym wijów można wyróżnić trzy części: jelito przednie, z otwierającymi się do niego gruczołami ślinowymi, jelito środkowe oraz tylne, do którego często uchodzą gruczoły odbytowe. Narządy wydalnicze występują w postaci jednej albo dwóch par cewek Malpighiego . Prymitywny układ nerwowy składa się z parzystego zwoju nadprzełykowego, obrączki okołoprzełykowej oraz parzystego łańcucha zwojów brzusznych.

Parzyste lub nieparzyste gonady wijów leżą nad przewodem pokarmowym lub pod nim i mogą uchodzić z przodu lub tyłu tułowia. Wije to zwierzęta rozdzielnopłciowe , jajorodne , najczęściej przechodzą rozwój prosty . U niektórych gatunków postacie młodociane mają mniej nóg niż dorosłe i uzupełniają je podczas linienia. Na przykład wylęgające się z jaj przetacznikowate, inaczej skutigery (Scutigeridae), mają niepełną liczbę segmentów, których przybywa w miarę kolejnych linień.

Systematyka

Filogeneza (Kluge, 2000)

Jeden z wielu podziałów systematycznych świata zwierzęcego zakłada, że wije w randze gromady dzielą się na dwie podgromady: przodopłciowe i tyłopłciowe, w zależności od położenia otworów płciowych. Obecnie, choć dyskusje na temat zasadności różnych podziałów są w toku, to przy założeniu, że wije są taksonem w randze podtypu, należy wyróżnić 4 gromady wijów:

• pareczniki (Chilopoda)
• drobnonogi (Symphyla)
• skąponogi (Pauropoda)
• dwuparce (Diplopoda)

Wije (Myriapoda) uwazane są za sztuczną, polifiletyczna grupę. Jednocześnie trudno ustalić pokrewieństwo między parecznikami (Chilopoda), dwuparcami (Diplopoda) i skąponogami (Pauropoda) i drobnonogami (Symphyla). Prowizorycznym rozwiązaniem było m.in. wyróżnienie dwóch podgromad: przodopłciowe (Progoneata z dwuparcami – Diplopora, skąponogami – Pauropoda i drobnonogami – Symphyla) i tyłopciowych (Opisthogoneata z parecznikami - Chilopoda)^[1].

Uważa się, że „Myriapioda” to co najmniej trzy linie rozwojowe: Chilopoda posiadające szczękonóża , Dignatha (o dwóch parach narządów gębowych – Diplopoda i Pauropoda ) i Trignatha (o trzech parach narządów gębowych ( Symphyla oraz Insecta ). Wobec różnorodnych wątpliwości dawnych „wijów” często nie rozpatruje się ich jako jednej gromady ale jako 4 samodzielne gromady o bliżej nie wyjaśnionym pokrewieństwie filogenetycznym.

Przypisy

Linki zewnętrzne

www.myriapoda.org