Wrotki
Habrotrocha rosa
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	wrotki
Nazwa systematyczna
Rotifera[1]
Cuvier , 1817
Synonimy
Rotatoria

Wrotki (Rotifera) – typ małych, przezroczystych zwierząt bezkręgowych z charakterystycznym wieńcem rzęsek. Zwierzęta te zamieszkują przede wszystkim wody słodkie, ale znane są też formy słonowodne i lądowe, żyjące na wilgotnych mchach i w glebie. W Polsce występują przedstawiciele trzech rodzin: Trochosphaeridae, Birgeidae i Clariaidae.

Wrotki są rozdzielnopłciowe , występuje u nich dymorfizm płciowy . Samce mają uwstecznione narządy wewnętrzne, u większości gatunków przewód nasienny kończy się prąciem. Jajniki mogą być pojedyncze lub parzyste, jajowody otwierają się do kloaki.

Wrotki mają zdolność do rozmnażania się w drodze partenogenezy przez kilka pokoleń.

Wrotki lądowe w warunkach niekorzystnych przechodzą w stan anabiozy lub encystacji .

Budowa

Ciało wrotka podzielone jest na trzy odcinki: głowę , tułów i nogę . Mają najczęściej kształt wydłużony z szerokim przednim końcem, tzw. aparatem wrotnym. Aparat wrotny lub rzęskowy ma postać tarczy z rozmieszczonymi na niej rzęskami. Tylny koniec ciała zwęża się tworząc krótszą lub dłuższą nogę zakończoną dwoma palcami. Ciało pokryte jest cienką kutikulą. Warstwa okrywająca ciało jest na tyle przejrzysta, że widoczne są przez nią narządy wewnętrzne wrotka. Po stronie grzbietowej głowy oraz po bokach tułowia znajdują się brodawki czuciowe zakończone szczecinkami. Otwór gębowy położony jest na tarczy aparatu, otwór odbytowy u nasady nogi. Aparat wrotny składa się z dwóch nieciągłych pasm rzęsek schodzących do zagłębienia otworu gębowego oraz kilku rzędów membranelli położonych bliżej strony grzbietowej.

Bezpośrednio pod cienką hypodermą znajduje się jama ciała wypełniona płynem, w której położone są wszystkie narządy wewnętrzne oraz pęczki mięśni. Mięśnie wrotka utworzone są przeważnie przez pojedyncze wielkie komórki.

Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym leżącym na brzusznej stronie aparatu wrotnego. Tuż za otworem znajduje się silnie umięśniona gardziel (mastaks). W gardzieli widoczny jest wyraźnie aparat zastawkowy, składający się z trzech chitynowych zębów. Wszystkie części aparatu żującego podłączone są ze sobą i z gardzielą licznymi mięśniami. Gardziel przechodzi w krótki, urzęsiony przełyk , łączący się z dużym, również urzęsionym żołądkiem . Do przedniej części żołądka otwiera się jeden gruczoł zwany gruczołem trzustkowo-wątrobowym. Krótkie urzęsione jelito uchodzi do szerokiej kloaki, otwierającej się odbytem u nasady nogi.

Układ wydalniczy składa się z dwóch rurkowatych protonefrydiów leżących po bokach przewodu pokarmowego. Rurki te na wysokości żołądka skręcają się w pętlę i uchodzą do pęcherza moczowego. Pęcherz otwiera się do kloaki. Żeński układ rozrodczy składa się z jajnika i żółtka, połączonych ze sobą, leżących po brzusznej stronie żołądka. Na tle jelita widoczny jest krótki jajowód uchodzący do kloaki .

Samce są znacznie mniejsze i prościej zbudowane od samic. U wielu gatunków samce nie zostały dotychczas odkryte, występują one bowiem tylko co pewien okres i to bardzo nieliczne.

Klasyfikacja biologiczna

Tradycyjnie wrotki zaliczane były (w randze gromady lub podtypu) do typu obleńców (Nemathelminthes). Aktualnie zazwyczaj traktowane są jako osobny typ, w którym wyróżniono dwie gromady:

Gromada Eurotatoria (parafiletyczna)

Podgromada Bdelloidea

Podgromada Monogononta

Gromada Pararotatoria

Rząd Seisonacea

Czasem wyróżnia się też formy kuliste Sphaeroida, ale gromada ta zawiera tylko jeden gatunek – trochosferę.

Molekularne dane wskazują, że Rotifera jest grupą polifiletyczną. Podgrupę wrotków bowiem tworzą kolcogłowy (Acanthocephala). Razem z kolcogłowami wrotki tworzą grupę monofiletyczną ( klad ), zwany na przykład "Syndermata".

Jedna z nowszych hipotez zakłada wspólne pochodzenie wrotków, kolcogłowów i szczękogębych . Zwierzęta te tworzą klad Gnathifera^[2].

Przypisy

Bibliografia