Wrzos
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad astrowych
Rząd :	wrzosowce
Rodzina :	wrzosowate
Rodzaj :	wrzos
Gatunek :	wrzos zwycvzajny
Nazwa systematyczna
Calluna vulgaris ( L. ) Hull Brit. fl. ed. 2, 1:114. 1808
Synonimy
Erica vulgaris L.[2]

Wrzos zwyczajny, wrzos pospolity (Calluna vulgaris ( L. ) Hull) – jedyny gatunek ( monotypowy ) rośliny wieloletniej z rodzaju wrzos (Calluna Salisb.) należącego do rodziny wrzosowatych (Ericaceae Juss.).

Rozmieszczenie geograficzne

Jest szeroko rozprzestrzeniony. Rodzimy obszar jego występowania obejmuje całą Europę , część Azji ( Turcja , Syberia ) oraz północną Afrykę ( Maroko , Azory , Madera )^[2]. Jako gatunek zawleczony lub uciekinier z uprawy rozprzestrzenił się także w Australii, Nowej Zelandii oraz Ameryce Północnej^[2]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze.

Morfologia

Pokrój

Krzewinka zimozielona, wysoka na 20-80 cm, o gałązkach rozesłanych na ziemi;

Liście

Zimozielone, drobne, kształtu igiełkowatego, ułożone naprzeciwlegle.

Kwiaty

Obupłciowe, drobne, dzwonkowate, różowoliliowe, czterokrotne, zebrane w jednostronnych wielokwiatowych gronach szczytowych. Poszczególne kwiaty otoczone są zielonym, 4-listkowym kieliszkiem .

Owoce

Pękająca 4 komorami torebka zawierająca liczne, bardzo drobne nasiona .

Biologia

Rozwój

Bylina , chamefit . Kwitnie od sierpnia do października. Korzenie wrzosu są w symbiozie ze strzępkami grzybni . Grzybnia dostarcza roślinie wodę z solami mineralnymi, w zamian pobierając od niej substancje organiczne^[3]. (por. mikoryza ).

Siedlisko

Bory sosnowe , polany, zręby leśne. Czasem tworzy duże skupiska, tzw. wrzosowiska . Roślina wybitnie kwasolubna . Porasta suche lasy i torfowiska . W Polsce występuje do wysokości 2000 m. Zimnotrwała krzewinka strefy umiarkowanej i chłodnej.

Fitosocjologia

W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Calluno-Ulicetalia, Ass. Calluno-Sarothamnetum^[4].

Znaczenie dla zwierząt

Kwiaty wrzosu odwiedza 8 gatunków pszczolinek , lepiarkowate , porobnice, smukliki i wiele gatunków trzmieli i motyli. Liście zjadają gąsienice 27 gatunków motyli, a także zwińcowate i tasznikowate ^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna wg APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)

Należy do plemienia Ericeae, podrodziny Ericoideae, rodziny wrzosowatych Ericaceae, która wraz z siostrzaną rodziną Cyrillaceae należą do rzędu wrzosowców , grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)^[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Ericanae Takht., rząd wrzosowce (Ericales Dumort.), podrząd Ericineae Burnett, rodzina wrzosowate (Ericaceae Juss.), plemię Calluneae Klotzsch., rodzaj wrzos (Calluna Salisb.)^[6].

Zastosowanie

• Roślina lecznicza :
  • Surowiec zielarski  : ziele (Herba Calunae), kwiaty (Flos Callunae). Surowiec zawiera garbniki , flawonoidy , kwercytynę i mirycetynę, arbutynę , olejki eteryczne , kwasy organiczne, sole mineralne z dużą zawartością krzemionki .
  • Działanie : przeciwzapalne, moczopędne, przeciwreumatyczne^[7] i uspokajające. Stosuje się je przy schorzeniach dróg moczowych, chorobach nerek i przewodu pokarmowego^[8] oraz pomocniczo przy chorobach reumatycznych , chorobach wątroby i bezsenności ^[7].
  • Zbiór i suszenie : w początkach kwitnienia, pod koniec sierpnia^[7], ścina się górne części rozkwitających gałązek, a następnie suszy w miejscach przewiewnych i zacienionych. Same kwiaty suszy sie w cienkich warstwach na powietrzu lub w suszarniach w temperaturze około 40 stopni.
• Roślina miododajna : Miód wrzosowy należy do najlepszych miodów kwiatowych, ma konsystencję galaretowatą i jest trudny do odwirowania z plastrów. Znalazł zastosowanie głównie w leczeniu schorzeń prostaty . W stanie płynnym ma zabarwienie czerwonobrunatne i konsystencje galaretowatą. Ma też silny aromat i charakterystyczny ostry słodko-gorzki smak . Z jednego hektara wrzosowiska pszczoły mogą zebrać nawet 200 kg miodu^[3].
• Roślina ozdobna . Odmiany ozdobne stosuje się w urządzaniu terenów zielonych. Szczególnie nadaje się na obrzeża rabat, do ogrodów skalnych. Jest też doskonałą rośliną okrywową .

Uprawa

W Polsce jest całkowicie odporny na mróz ( strefy mrozoodporności 4-9)^[9]. Wymaga gleby kwaśnej, ale mało żyznej i żwirowej^[9]. W czasie wilgotnego i ciepłego lata jego korzenie mogą gnić. Po przekwitnieniu ścina się całe kwiatostany.

Przypisy