Krzyżowcy z XI-XIII wieku

Zdobycie Jerozolimy podczas I wyprawy krzyżowej (1099 r.) - ilustracja ze średniowiecznego manuskryptu

Zamek krzyżowców w Zatoce Akaba , Egipt

Mapa ukazująca bliski wschód pomiędzy pierwszą a drugą krucjatą

Wyprawy krzyżowe – łączna nazwa wszystkich krucjat prowadzonych od XI do XIII w. w celu odbicia, a następnie obrony miejsc związanych z religią chrześcijańską w Palestynie . Uczestników wypraw krzyżowych nazywa się zbiorczo krzyżowcami.

Przyczyny wypraw krzyżowych

• odpowiedź i reakcja na agresywną politykę prowadzoną przez władców muzułmańskich^[1] :
• odbicie (a dopiero potem obrona) Jerozolimy , Świętego Grobu Pańskiego i Ziemi Świętej z rąk niewiernych
• głoszenie religii chrześcijańskiej
• obrona pogranicza Bizancjum
• przeludnienie Europy, brak ziemi, liczne rycerstwo bez ziemi i zajęcia
• dążenia miast włoskich do rozszerzenia szlaków handlowych
• opanowanie Ziemi Świętej przez Turków - prośba cesarza bizantyjskiego o pomoc
• rywalizacja papiestwa z cesarstwem - w 1095 r. papież Urban II wezwał do krucjat, obiecując zbawienie, korzyści materialne^[], wolność dla chłopów^[].

Interesy krzyżowców :

• przeludnienie Europy a także ciągłe konflikty między władcami europejskimi (brak ziem do podziału)^[2],
• chęć wzbogacenia się biednego rycerstwa ^[3],
• możliwość odpuszczenia wszelkich grzechów, lecz również uzyskania błogosławieństwa za udział w krucjacie ^[4]

7 wypraw krzyżowych

• I wyprawa krzyżowa , prowadzona w latach 1096 - 1099 , głównie siłami rycerzy lotaryńskich (w Bizancjum i na Bliskim Wschodzie nazywanych "Frankami") oraz normańskich i prowansalskich – zakończona powstaniem Królestwa Jerozolimskiego .
• II wyprawa krzyżowa , prowadzona w latach 1147 - 1149 , siłami króla Francji Ludwika VII i rzymsko-niemieckiego cesarza Konrada III , zakończona całkowitą porażką.
• III wyprawa krzyżowa prowadzona w latach 1189 - 1192 , siłami rzymsko-niemieckiego cesarza Fryderyka I Barbarossy , króla Francji Filipa II Augusta oraz króla Anglii Ryszarda Lwie Serce , która prowadziła trzyletnie oblężenie Akki , zakończone jej zdobyciem i podpisaniem ugody z sułtanem Saladynem .
• IV wyprawa krzyżowa , prowadzona w latach 1202 - 1204 mieszanymi siłami Wenecji oraz rycerstwa francuskiego i niemieckiego, która na skutek manipulacji doży weneckiego Henryka Dandolo , zamiast pomóc obleganej Akce, zaatakowała Bizancjum , doprowadzając do powstania w Konstantynopolu i najbliższych jego okolicach efemerycznego państewka nazywanego Cesarstwem Łacińskim .
• V wyprawa krzyżowa , prowadzona w latach 1217 - 1221 siłami króla Węgier Andrzeja II Arpadowicza , księcia Antiochii Boemunda IV Jednookiego oraz króla Cypru Hugo I Cypryjskiego , która skończyła się całkowitym fiaskiem.
• wyprawa krzyżowa prowadzona w latach 1228 - 1229 , siłami rzymsko-niemieckiego cesarza Fryderyka II ,
• VI wyprawa krzyżowa , podjęta w latach 1248 - 1254 przez króla Francji Ludwika IX na wieść o zdobyciu Jerozolimy przez Chorezmijczyków w 1244 r. Zakończyła się klęską.
• VII wyprawa krzyżowa , również podjęta przez Ludwika IX (w 1270 ), który tym razem lądował w Tunisie , stolicy Tunezji, licząc na pomoc tamtejszego sułtana. Oczekiwania jego się jednak nie spełniły, a sam król padł ofiarą epidemii dżumy . Po śmierci króla jego armia powróciła do Europy.

Niektórzy historycy za VI wyprawę uważają krucjatę cesarza Fryderyka II w latach 1228 - 1229 , nie miała ona jednak charakteru ekspedycji zbrojnej, a była swego rodzaju misją dyplomatyczną, w wyniku której na drodze rokowań udało się odzyskać krzyżowcom Jerozolimę z korytarzem łączącym ją z wybrzeżem, Betlejem i Nazaret, a więc uzyskali więcej niż w niejednej prawdziwej krucjacie. W przypadku uznania tej misji za wyprawę krzyżową numeracja ostatnich dwóch krucjat się zmienia (z VI na VII i z VII na VIII).

Oprócz tego oficjalnym wyprawom krzyżowym towarzyszyły też tzw. wyprawy ludowe, w których uczestniczyły tłumy przypadkowych cywilów i wszystkie z nich zakończyły się masakrami tych ludzi. Zalicza się do nich:

• I wyprawa ludowa 1096 , poprzedzająca I wyprawę krzyżową, prowadzona przez kaznodzieję Piotra z Amiens , która dokonała kilku masowych rzezi ludności żydowskiej w Nadrenii i na szlaku swoich przemarszów, po czym została zmasakrowana przez oddziały sułtana Ar Rumu, pod Niceą (Nikeją, Nikają) , niedaleko Konstantynopola .
• II wyprawa ludowa 1147 – towarzysząca II wyprawie krzyżowej, podzieliła losy tej ostatniej.
• Krucjata dziecięca 1212 – prowadzona przez grupę francuskich i włoskich kaznodziejów ludowych. Zgromadziła ona kilkadziesiąt tysięcy dzieci, które zostały załadowane na okręty weneckie i genueńskie. Większość dzieci zginęła z głodu na okrętach, reszta została wysadzona na Cyprze lub sprzedana w niewolę muzułmanom.

Skutki wypraw krzyżowych

Na temat znaczenia i skutków wypraw krzyżowych naukowcy wciąż toczą zażarte dyskusje. W każdym razie wśród potencjalnych skutków wymieniane są:

• śmierć dziesiątek tysięcy ludzi,
• powstanie zakonów rycerskich na Ziemi Świętej (tj. templariusze , joannici i Krzyżacy ),
• czasowy upadek autorytetu papiestwa przyczyna schizmy zachodniej ,
• powiększenie majątku Kościoła ,
• rozwój handlu lewantyńskiego ,
• rozwój miast włoskich (szczególnie Wenecji i Genui ),
• upadek wielu miast, pól, winnic, lasów,
• rozwój żeglugi morskiej,
• nasilenie się fanatyzmu religijnego i silniejsza niechęć do pogan i innowierców (np. w niektórych częściach Europy do Żydów ),
• pogłębienie wrogości między chrześcijaństwem , a islamem ,
• osłabienie Cesarstwa Bizantyjskiego ,
• umocnienie królów francuskich ,
• rozkwit ruchu pielgrzymkowego.

Przypisy

Bibliografia

• Angold M. , Czwarta Krucjata, Bellona, Warszawa 2006.
• Biziuk P., Hattin 1187, Bellona, Warszawa 2004.
• Dupuy R.E. i T.N., Historia wojskowości. Starożytność – średniowiecze, Bellona, Warszawa 1999.
• Konstam A., Wyprawy krzyżowe, Świat Książki, Warszawa 2005.
• Leśniewski S., Jerozolima 1099, Bellona, Warszawa, 1995.
• Madden T., The New Concise History of the Crusades, Rowman and Littlefield, Lanham 2005.
• Madden T. et Al., The Fourth Crusade: The Conquest of Constantinople, University of Pennsylvania Press, Philadelphia 1997.
• Manteuffel T. , Historia Powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 2002.
• Michałek A., Wyprawy krzyżowe. Armie ludów tureckich, Bellona, Warszawa 2001.
• Michałek A., Wyprawy krzyżowe. Normanowie, Bellona, Warszawa 2002.
• Pernoud R. , Kobieta w czasach wypraw krzyżowych, Atext, Gdańsk 1996.
• Runciman S. , Dzieje wypraw krzyżowych, Warszawa 1987.
• Składankowie M. i B., Wyprawy krzyżowe, KiW, Warszawa 1968.

Zobacz też

• Hrabstwo Edessy
• Hrabstwo Trypolisu
• Księstwo Antiochii
• Królestwo Jerozolimskie
• Królestwo Cypru
• Żuawi papiescy

Linki zewnętrzne

• Krzyżowcy w Ziemi Świętej
• Średniowieczny Kościół Polski Polska wobec krucjat