Wyspy Kurylskie (
jap.
クリル列島 - Kuriru Rettō albo 千島列島 - Chishima Rettō: Archipelag Tysiąca Wysp,
ros.
Курильские острова) −
archipelag
wysp wulkanicznych
na
Oceanie Spokojnym
. Położony między japońską wyspą
Hokkaido
a półwyspem
Kamczatka
. Składa się z ponad 30 większych i wielu mniejszych wysp. Ogólna powierzchnia 15,6 tys. km². Wchodzą w skład
obwodu sachalińskiego
Federacji Rosyjskiej
, południowa część archipelagu jest przedmiotem sporu prawnego pomiędzy
Japonią
a
Rosją
. Rosja proponowała w
1956
i
2004
roku oddanie Japonii dwóch z czterech spornych wysp, jednak Japonia nie przyjęła oferty[1].
Archipelag składa się z dwu równoległych łańcuchów wysp: Dużego Łańcucha Kurylskiego (Большая Курильская гряда) o długości 1200 km i Małego Łańcucha Kurylskiego (Малая Курильская гряда) o długości 120 km. Wyspy oddzielone są od siebie Cieśninami Kurylskimi, których jest łącznie 26. Najważniejsze z nich to:
- Pierwsza Cieśnina Kurylska
- Czwarta Cieśnina Kurylska
- Cieśnina Siewiergina
- Cieśnina Kruzenszterna
- Cieśnina Diany
- Cieśnina Bussol
- Cieśnina Urup
- Cieśnina Friza
- Cieśnina Katarzyny
-
Cieśnina Kunaszyrska
Głębokie cieśniny Kruzenszterna i Bussol dzielą Duży Łańcuch na 3 grupy wysp:
- północną (wyspy
Szumszu
, Atłasowa (Ałaid),
Paramuszyr
, Szyrynki, Makanruszy, Awoś, Oniekotan, Charimkotan, Czyrinkotan, Ekarma, Szyaszkotan)
- środkową (wyspy Rajkoke,
Matua
, Rasszua, Kwitoj, Simuszyr)
- południową (wyspy Brountona, Czarni Bracia,
Urup
,
Iturup
,
Kunaszyr
)
Każda wyspa jest
wulkanem
bądź jego częścią. W Dużym Łańcuchu jest ponad 160 wulkanów.
Powierzchnia wysp jest górzysta. Średnia wysokość 500-1000 m n.p.m. Najwyższy góra Ałaid – 2339 m n.p.m. Równiny tylko na wyspie Szumszu i płaskich wyspach Małego Łańcucha.
Klimat umiarkowany morski. Średnia temperatura lutego -6 °C. Temperatury spadają nawet do -25 °C. Średnia temperatura sierpnia 10 °C na północy archipelagu i 17 °C na południu. Średnie roczne opady 1000 mm, z czego 25% w zimie. Na klimat wysp duży wpływ wywiera zimny prąd morski
Oja Siwo
.
Na większych wyspach jest dużo drobnych rzek i strumieni. Wiele z nich ma silnie zmineralizowane wody. Występuje również mnóstwo małych jezior, niektóre w kraterach wulkanów. Małe wysepki są bezwodne. Gleby głównie wulkaniczne. Występują niewielkie złoża rudy ołowiu, rtęci, złota i miedzi,
renu
.
Zanotowano występowanie 992 gatunków
roślin naczyniowych
w tym 43 gatunki drzew. 26 gatunków
endemitów
.
Największe miasta:
Kurylsk
i
Siewierokurylsk
.
Historia
Kuryle pozostawały we władaniu Japonii już w
epoce Edo
, 360 lat temu.
Pierwsze wzmianki o Wyspach Kurylskich, w źródłach rosyjskich pochodzą z
1697
roku od rosyjskiego podróżnika
W. W. Atłasowa
, który słyszał o nich od ludności
Kamczatki
. Pierwszym europejskim odkrywcą i badaczem Wysp Kurylskich był potomek polskiego
zesłańca
Jan Kozyrewski
. Dotarł on jedynie na dwie wyspy położone najbliżej Kamczatki: Szumszu i Paramuszyr, jednak dokładny wywiad przeprowadzony wśród tutejszych Ajnów, a także wśród japońskich żeglarzy, których burza zagnała w te północne rejony pozwoliły mu na wyrobienie sobie wyobrażenia o całym archipelagu. W
1719
r. car
Piotr I
wysłał na Kamczatkę ekspedycję pod dowództwem Iwana Jewreinowa i Fiodora Łużyna, która dotarła aż do wyspy Simuszyr.
Pod koniec XVIII w. jeden z gubernatorów rozciągnął rosyjską zwierzchność na wyspy, jednak caryca
Katarzyna II
nie potwierdziła tego formalnie. Skorzystali na tym Japończycy, którzy wkrótce zajęli wyspy Iturup i Kunaszyr i w
1799
r. osadzili tu swoje załogi wojskowe. Rosyjsko-japoński układ z
1855
roku przyznawał wszystkie wyspy leżące na północ od Iturup Rosji. W
1875
roku Rosja odstąpiła Japonii pozostałą część Wysp Kurylskich w zamian za pełną władzę nad
Sachalinem
, którego połowę utraciła w roku
1905
w wyniku wojny
rosyjsko-japońskiej
.
W lutym
1945
roku na
konferencji jałtańskiej
przywódcy koalicji antyhitlerowskiej zaplanowali, że ZSRR zaatakuje Japonię, pomagając w ten sposób Amerykanom; atak miał objąć także Wyspy Kurylskie.
W sierpniu 1945 roku ZSRR, wywiązując się z umowy zawartej na
konferencji poczdamskiej
, zaatakował siły japońskie w
Mandżurii
, na
Sachalinie
i Kurylach, zajmując do 5 września (a więc 3 dni po podpisaniu przez Japonię aktu bezwarunkowej kapitulacji) cały archipelag. W okresie wojny wyspy były zamieszkałe przez ok. 17 tys. obywateli Japonii; ci, którym nie udało się uciec przez wkroczeniem
Armii Czerwonej
, zostali wywiezieni na roboty przymusowe na
Syberię
i do
Azji Środkowej
[2]. Na Konferencji w San Francisco w
1951
roku Japonia zrzekła się swych praw do Wysp Kurylskich. Dokument ten, zdaniem strony japońskiej, nie dotyczył jednak wysp
Iturup
,
Kunaszyr
, Szikotan ani Habomai (jap.:
Etorofu
, Kunashiri, Shikotan, Habomai). Spór wynika z rozbieżności w interpretacji pojęcia "Kuryle" oraz traktatów podpisanych w przeszłości. Japonia uważa, że powyższe cztery wyspy nie należą do archipelagu.
Traktat pokojowy z San Francisco, podpisany przez Japonię z 49 państwami 8 września 1951 [w tym z USA, ale bez ZSRR] nie zawiera takiego zastrzeżenia i nie różnicuje w żadnym miejscu tych wysp, choć już od 6 lat były one włączone do ZSRR. Traktat stwierdza:
Japonia zrzeka się wszelkich praw tytułów i roszczeń do Wysp Kurylskich, oraz do tej części wyspy Sachalin i wysp przyległych do niej, nad którymi Japonia nabyła suwerenność wskutek Traktatu z Portsmouth z 5 września 1905 roku. (Rozdział II Terytoria, art. 2, punkt C)
– oryg.: Chapter II. Territory, Article 2, (c) Japan renounces all right, title and claim to the Kurile Islands, and to that portion of Sakhalin and the islands adjacent to it over which Japan acquired sovereignty as a consequence of the Treaty of Portsmouth of September 5, 1905[3].
W
2005
roku
Parlament Europejski
uchwalił oficjalną rezolucję, w której zarekomendował zwrot Japonii spornych terytoriów[4].
w
2006
roku prezydent Rosji
Władimir Putin
zadeklarował chęć przekazania Japonii wyspy Szikotan (225 km²) i wyspy Habomai (łącznie ok. 6% spornego terytorium); japoński premier
Junichiro Koizumi
odrzucił tę ofertę, domagając się przekazania wszystkich czterech wysp[2]. Jest to największy problem w stosunkach rosyjsko-japońskich, który sprawił, że
Rosja
i
Japonia
do dziś nie podpisały traktatu pokojowego.
W lipcu
2009
przyjęta została jednogłośnie uchwała japońskiej Izby Reprezentantów stwierdzająca o podjęciu wszelkich kroków na rzecz szybkiego zwrotu wysp będących integralną częścią Japonii.
Prezydent Rosji
Dmitrij Miedwiediew
podczas spotkania z japońskim premierem
Taro Aso
w trakcie obrad szczytu Grupy Ośmiu w Akwili we Włoszech oświadczył: "Decyzja podjęta przez parlament Japonii odnośnie uznania rosyjskich Południowych Wysp Kurylskich za „rdzenne tereny japońskie” nie sprzyja rozwojowi dialogu dwustronnego."
1 listopada
2010
r. Dmitrij Miedwiediew odwiedził Wyspy Kurylskie. Prezydencki samolot wylądował na wyspie
Kunaszyr
w drodze powrotnej Miedwiediewa do Moskwy z Wietnamu. Uczynił to zaledwie na dwa tygodnie przed wyjazdem do Japonii na szczyt
APEC
[5]. W wyniku tej wizyty Japonia czasowo odwołała swojego ambasadora z
Moskwy
[6].
Literatura
- Madeyski Paweł: Dymiąca girlanda, w: "Poznaj Świat" nr 4 (101), Rok IX, kwiecień 1961, s. 7 - 10;
Przypisy
Linki zewnętrzne
