Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Władysław I Łokietek

Władysław I Łokietek

Władysław I Łokietek
Z Bożej łaski król Polski, ziemi krakowskiej, sandomierskiej, łęczyckiej, sieradzkiej i Kujaw, pan i dziedzic Pomorza
Książę a następnie król Polski
Okres panowaniaod 1 września 1306
do 2 marca 1333
Poprzednik Wacław III Czeski
Następca Kazimierz III Wielki
Dane biograficzne
Dynastia Piastowie
Urodzonymiędzy 3 marca 1260 a 19 stycznia 1261
Zmarł 2 marca 1333 w Krakowie
Ojciec Kazimierz I kujawski
Matka Eufrozyna opolska
Żona

Jadwiga Bolesławówna

Dzieci

Kunegunda , Stefan, Władysław, Elżbieta , Kazimierz III Wielki , Jadwiga

Władysław I Łokietek, grafika Aleksandra Lessera
Władysław Łokietek (fragment rzeźby nagrobnej Łokietka z katedry wawelskiej)
Pieczęć kujawska Władysława Łokietka
Ucieczka Władysława Łokietka z Krakowa w czasie zdobywania miasta przez Henryka Probusa

Władysław[1] I Łokietek (ur. między 3 marca 1260 a 19 stycznia 1261[2], zm. 2 marca 1333, Kraków ) – książę na Kujawach Brzeskich i Dobrzyniu 1267-1275 (pod opieką matki), udzielne rządy razem z braćmi 1275-1288, książę brzeski i sieradzki 1288-1300, książę sandomierski 1289-1292, 1292-1300 lennik Wacława II , regent w księstwie dobrzyńskim 1293-1295, książę łęczycki 1294-1300, książę wielkopolski i pomorski 1296-1300, na wygnaniu w latach 1300-1304, od 1304 w Wiślicy , od 1305 ponownie w Sandomierzu, Sieradzu, Łęczycy i Brześciu, od 1306 w Krakowie i zwierzchnictwo nad księstwami: inowrocławskim i dobrzyńskim , 1306-1308/1309 na Pomorzu, od 1314 w Wielkopolsce, od 1320 król Polski, od 1327 zamiana Sieradza i Łęczycy na Inowrocław i Dobrzyń, w 1329 utrata ziemi dobrzyńskiej, w 1332 utrata Kujaw.

Spis treści

Tytuł królewski

Wladislaus, Dei gracia, Rex Polonie, nec non Terrarum Cracovie, Sandomirie, Lancicie, Cuyavie, Siradieque Dominus et Heres.

Tłumaczenie: Władysław z Bożej łaski król Polski , pan i dziedzic ziemi krakowskiej , sandomierskiej , łęczyckiej , Kujaw i ziemi sieradzkiej .

Filiacja i przydomek

Władysław Łokietek był trzecim pod względem starszeństwa synem Kazimierza I kujawskiego , a najstarszym z jego trzeciego małżeństwa z Eufrozyną , księżniczką opolską. Imię otrzymał po swoim wuju, bracie matki, księciu opolskim Władysławie . Podobnie jak większość Piastów w tym okresie używał również formy zdrobniałej imienia (Włodek)[] obok formy uroczystej (Włodzisław). Już we współczesnych źródłach występuje z przydomkiem Łokietek (w źródłach obcych w formie niezdrobniałej:Łokieć). Genezę tego przydomka, jako wynikającego z niskiego wzrostu Władysława, tłumaczy jednak dopiero w XV wieku Jan Długosz [3].

Wywód rodowodowy

4. Konrad I mazowiecki
zm. 31 sierpnia 1247
   
  2. Kazimierz I kujawski
zm. 14 grudnia 1267
5. Agafia Światosławówna
zm. 2 czerwca (?) po 1247
    
   1. Władysław I Łokietek
zm. 2 marca 1333
6. Kazimierz I opolski
zm. 13 maja w 1229 lub w 1230
  
  3. Eufrozyna opolska
zm. 4 listopada w latach 1292 - 1294
  
7. Wiola opolska
zm. 7 września 1251
   
 

Władysław księciem na Kujawach i w ziemi łęczyckiej (1267-1288)

W 1267 roku po śmierci ojca wraz z młodszym rodzeństwem znalazł się pod opieką matki sprawującej regencję w ich imieniu na obszarach, które im przypadły, tj. na Kujawach Brzeskich oraz w ziemi łęczyckiej i dobrzyńskiej. W tym okresie Władysław przebywał na dworze książęcym w Krakowie u swojego bliskiego krewnego Bolesława V Wstydliwego . Samodzielne rządy nad dzielnicą objął w 1275 . Początkowo władzę sprawował w tzw. niedziale , tj. wspólnie ze swoimi młodszymi braćmi Kazimierzem II i Siemowitem , by w 1287 lub 1288 w wyniku podziału zostać księciem brzeskim i objąć w 1288 po swoim bracie przyrodnim Leszku Czarnym władzę w księstwie sieradzkim.

Z okresu sprzed 1288 zachowało się niewiele śladów działalności Władysława. W 1273 brał udział w arbitrażu Bolesława Pobożnego mającym pogodzić go i jego matkę Eufrozynę z Krzyżakami . Natomiast w październiku 1277 tereny, będące we władaniu młodych Kazimierzowiców zostały najechane przez Litwinów , którzy po uprowadzeniu jeńców i zagarnięciu łupów bez przeszkód powrócili na Litwę . Była to cena jaką musieli zapłacić synowie Eufrozyny za bycie protegowanymi Bolesława Wstydliwego, będącego w tym czasie w przeciwnym obozie politycznym (proczeskim) niż książę mazowiecki Konrad II , przez którego ziemie został przepuszczony najazd litewski. Dwa lata później, w 1279, według Latopisu hipackiego Łokietek miał być jednym z pretendentów do następstwa w Małopolsce po śmierci Bolesława Wstydliwego[4].

Po objęciu przez Leszka Czarnego władzy w Krakowie i Sandomierzu Łokietek wraz z młodszymi braćmi uznał zwierzchnictwo tego pierwszego, co zaowocowało m.in. przyjęciem jednego herbu przez wszystkich synów Kazimierza kujawskiego: pół-lwa, pół-orła[5], a w późniejszych czasach występował zawsze jako sojusznik swojego starszego brata. W tym okresie, tj. w 1280 Władysław wspomógł zbrojnie sojusznika Leszka – księcia mazowieckiego Bolesława II w walce z bratem tego ostatniego, Konradem II, a wyprawa zdobyła gród Jazdów . Możliwe też, że w lutym 1284 na spotkaniu Leszka Czarnego i Przemysła II , księcia wielkopolskiego w Sieradzu[6] omawiane było małżeństwo Władysława z siostrą stryjeczną Przemysła – Jadwigą , która w ramach posagu wniosłaby Zagople[7]. W roku następnym, w sierpniu , Władysław był obecny, wraz z Przemysłem II i Siemomysłem kujawskim przy finalizacji reformy klasztoru sulejowskiego , tj. przy obejmowaniu przez mnichów wąchockich zabudowań klasztornych. Być może przy tej okazji doszło do ostatecznego rozwiązania kwestii Zagopla, które miało przypaść Łokietkowi[8]. Po tym wydarzeniu Łokietek znowu pojawił się na Mazowszu, gdzie wspomagał, zapewne z ramienia Leszka Czarnego[9], Bolesława II w walce z Konradem II odbijając niedługo po 15 sierpnia 1286 z rąk tego ostatniego stołeczny Płock . W odwecie za te działania Konrad II ponownie przepuścił wojska litewskie, które w 1287 zdobyły Dobrzyń .

Śmierć Leszka Czarnego i walka o panowanie nad Krakowem (1288-1289)

30 września 1288 zmarł książę krakowski i sieradzki Leszek Czarny, przekazując władzę w księstwie sieradzkim najstarszemu bratu przyrodniemu, Władysławowi Łokietkowi. Od tego momentu był on księciem w Brześciu i w Sieradzu . Śmierć Leszka spowodowała początek walk o panowanie w stołecznym Krakowie, w początkowej fazie których głównymi kandydatami do rządów w księstwie krakowskim byli książę mazowiecki Bolesław II oraz książę wrocławski Henryk IV Probus . Łokietek postanowił wesprzeć w tej walce tego pierwszego. Henryk IV Probus korzystając z poparcia niemieckiego patrycjatu i części możnych pod koniec 1288 opanował stołeczne miasto. Bolesław II z pomocą posiłków kujawskich Władysława, jego brata Kazimierza II Łęczyckiego i być może wojsk Przemysła II [10] jednak nie rezygnował i 26 lutego 1289 zaatakował pod Siewierzem wracające na Śląsk oddziały koalicjantów Probusa: Henryka III Głogowczyka , Bolka opolskiego i Przemka ścinawskiego . Rozegrana na polach niedaleko Siewierza krwawa bitwa (zginął w niej Przemko ścinawski) zakończyła się świetnym zwycięstwem oddziałów mazowiecko-kujawskich[11].

Władysław księciem w Sandomierzu i wojna z Wacławem II (1289-1292)

Po bitwie pod Siewierzem z nieznanych powodów Bolesław II zrezygnował z ubiegania się o Małopolskę co spowodowało, że to Władysław Łokietek zaczął się tytułować księciem Krakowa i Sandomierza. Zajęcie stolicy Małopolski (bez Wawelu) pomimo początkowych zwycięstw w bitwach pod Skałą i Święcicami , nie było trwałe i rychło Łokietek musiał uchodzić z miasta, które zostało zdobyty przez Probusa, i z którego wydostał się tylko dzięki pomocy franciszkanów . W drugiej połowie 1289 zdołał książę kujawski umocnić swoje panowanie w księstwie sandomierskim[12].

Śmierć 23 czerwca 1290 księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa i objęcie tronu krakowskiego przez Przemysła II spowodowało ugruntowanie podziału na dwa księstwa: krakowskie i sandomierskie. Nie wiadomo jak dokładnie układały się stosunki między księciem wielkopolskim a Łokietkiem, chociaż bardzo prawdopodobne jest, że były przyjazne, a tym samym spowodowało to, że podział odbył się bezkrwawo albo na podstawie oddolnej decyzji możnych albo w wyniku ugody pomiędzy tymi książętami[13]. Niewykluczone jednak, że stosunki te mogły być, co również jest możliwe, chłodne, a może wręcz nawet wrogie[14]. Przemysł II wprawdzie bez problemów opanował gród wawelski , lecz od początku zmagał się ze znaczną opozycją wewnętrzną (której część popierała Łokietka, a część czeskiego monarchę Wacława II ) i już w połowie września 1290 opuścił Kraków udając się do Wielkopolski[15]. Wówczas to, w celu dalszego zwiększenia swego ówczesnego znaczenia Władysław wydał swoją bratanicę Fenennę za mąż za króla węgierskiego z dynastii Arpadów Andrzeja III , co stało się jesienią 1290 .

Przemysł II zrzekł się ostatecznie władzy nad Krakowem w połowie stycznia roku następnego, tj. w 1291 , a księstwo krakowskie objął w swoje posiadania Wacław II.[16] Władysław w przeciwieństwie do swojego wielkopolskiego kuzyna postanowił walczyć o Małopolskę, korzystając z pomocy węgierskiej udzielonej mu przez Andrzeja III. W 1292 oddziały czeskie dzięki liczebnej przewadze i posiłkom książąt śląskich i margrabiego brandenburskiego najpierw wyparły Łokietka z Sandomierza, by we wrześniu tegoż samego roku oblec go w umocnionym Sieradzu. Wkrótce oblężenie zakończyło się sukcesem, a Władysław wraz z bratem Kazimierzem II znaleźli się w niewoli. 9 października 1292 została podpisana ugoda, na mocy której Władysław Łokietek wraz ze swoim bratem zostali zmuszeni zrzeczenia się pretensji do Małopolski i złożenia hołdu lennego czeskiemu władcy, w zamian za co mogli pozostać przy swoich kujawskich dzierżawach[17].

Współpraca z Przemysłem II (1293-1296)

Polska za Władysława Łokietka w latach 1275 - 1300

Niedawne niepowodzenia i zagrożenie ze strony Wacława II skłoniły w styczniu 1293 Przemysła II i Władysława, dotychczasowych konkurentów do tronu krakowskiego, do spotkania w Kaliszu w celu wypracowania strategii likwidacji rządów czeskich. Do pogodzenia przeciwników doszło na skutek zabiegów arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Świnki (przy tej okazji arcybiskup otrzymał obietnicę dużych dochodów z żup solnych po zdobyciu Małopolski). Tajna umowa zawarta 6 stycznia 1293 zobowiązała książąt (w układzie uczestniczył również Kazimierz II łęczycki ) do wzajemnego wspierania się w wysiłkach zmierzających do odzyskania Krakowa[18]. Zawarto też wtedy zapewne układ o przeżycie , który miał gwarantować wzajemne dziedziczenie w razie odzyskania Krakowa. Przy okazji tego zjazdu doszło również do zawarcia małżeństwa Władysława Łokietka z córką Bolesława Pobożnego , stryja Przemysła II, Jadwigą [19]..

Plany zatwierdzone w Kaliszu, trzeba było zrewidować już w 1294 , kiedy w walce z Litwinami zginął książę łęczycki Kazimierz II[20], a jego księstwo zostało połączone z dzierżawami Łokietka. 26 czerwca 1295 sprzymierzeniec księcia kujawskiego Przemysł II koronował się za zgodą papieża na króla Polski. Nie znamy reakcji na ten fakt Władysława Łokietka. Z koronacji nowo kreowany król cieszył się jednak tylko siedem miesięcy, gdyż już 8 lutego 1296 Przemysł II zginął zamordowany z inspiracji margrabiów brandenburskich.

Ślub z Jadwigą, córką księcia wielkopolskiego Bolesława Pobożnego

Jeszcze za życia Przemysła II doszło do zawarcia małżeństwa pomiędzy Łokietkiem a Jadwigą , córką Bolesława Pobożnego . Co do dokładniejszego określenia momentu, w którym doszło do ślubu istnieją wśród historyków trzy główne koncepcje. Pierwsza, najstarsza zakłada, że do małżeństwa doszło jeszcze za życia ojca Jadwigi, a więc najpóźniej w 1279 , ewentualnie w 1282 [21] Według drugiej, mającej obecnie najwięcej zwolenników, ślub miał miejsce ok. 1290 (prawdopodobnie przy okazji zjazdu kaliskiego w styczniu 1293 r.), a być może w 1279 doszło jedynie do zaręczyn (matrimonium de futuro)[22] Trzecia wreszcie koncepcja umiejscawia datę małżeństwa dokładnie na dzień 23 kwietnia 1289 [23].

Władysław Łokietek na skałach w Ojcowie , obraz Wojciecha Gersona

Władysław Łokietek księciem wielkopolskim i pomorskim

Dla możnych wielkopolskich i pomorskich stało się oczywiste, że na tron po Przemyśle II zasługuje jego najbliższy sojusznik – książę kujawski Władysław. Nie bez znaczenia był też fakt znanej niechęci Łokietka do Niemców, uznawanych powszechnie za sprawców zbrodni rogozińskiej . Wprawdzie istniał jeszcze inny testament wielkopolskiego Piasta , napisany ok. 1290 , uznający spadkobiercą Henryka III Głogowczyka , ale głos możnych był tutaj decydujący. Był to jednak dopiero początek kłopotów, gdyż zdobycie dziedzictwa po Przemyśle II nie przyszło zbyt łatwo. Do Wielkopolski wtargnęły oddziały brandenburskie, które niemal bez oporu zajęły część dzielnicy przylegającej do tzw. Nowej Marchii (m.in. Santok i Drezdenko ), oraz głogowskie Henryka III; na Pomorzu próbował zdobyć władzę bratanek Łokietka, Leszek inowrocławski . Ostatecznie do wojny nie doszło, gdyż książę kujawski zaakceptował zabory brandenburskie, a z bratankiem doszedł do porozumienia. Trudniejsza sprawa była z Głogowczykiem – żadnej ze stron jednak nie zależało na krwawych walkach. Do układu doszło dnia 10 marca 1296 w Krzywiniu , gdzie Władysław zgodził się oddać Głogowczykowi ziemie po rzekę Obrę oraz ustanowić następcą (w chwili podpisywania układu nie posiadał Łokietek synów), w wypadku swojej bezpotomnej śmierci, najstarszego syna Henryka III – Henryka IV Wiernego , którego książę kujawski przy tej okazji usynowił. Henryk IV Wierny bez względu na narodziny męskich potomków Władysława miał w chwili osiągnięcia pełnoletności otrzymać z jego rąk księstwo poznańskie .

Układ krzywiński nie załatwił wszystkich spornych spraw, zwłaszcza wobec faktu, że wkrótce na świat przyszli męscy dziedzice Łokietka. Rządy w Wielkopolsce nie były udane. W całym kraju rozpanoszyli się bandyci, rosła w siłę opozycja wewnętrzna, na której czele stanął biskup poznański Andrzej Zaremba (istnieją podejrzenia, przez część historyków negowane, że Andrzej rzucił nawet na Łokietka klątwę kościelną). Także arcybiskup Jakub Świnka widząc, że książę kujawski ma problemy ze sprawnym rządzeniem, coraz bardziej oddalał się od swojego wcześniejszego protegowanego. W 1298 pomiędzy opozycją wielkopolską a Henrykiem III Głogowczykiem doszło w Kościanie do zawarcia porozumienia, na mocy którego, w zamian za urzędy w przyszłym odnowionym królestwie opozycja zdecydowała się poprzeć jego kandydaturę na tron Wielkopolski.

Wygnanie z kraju. Podróż do Rzymu

Zagrożenie dla władzy Władysława przyszło jednak z innej strony. Otóż ostatecznie z księciem kujawskim postanowił rozprawić się król czeski (od 1297 ) Wacław II. W 1299 w Klęce doszło do zawarcia umowy, na mocy której Władysław Łokietek zobowiązał się złożyć ponownie hołd lenny, w zamian za co miał otrzymać 400 grzywien oraz ośmioletnie dochody z kopalń w Olkuszu . Warunków umowy kłęckiej Łokietek nie dotrzymał, wobec czego Wacław II zorganizował w lipcu 1299 wyprawę zbrojną, w wyniku której książę musiał ratować się ucieczką z kraju.

Nie wiadomo, gdzie Władysław Łokietek dokładnie przebywał w latach 1300 - 1304 . Według tradycji miał udać się do Rzymu , gdzie brał udział w obchodach wielkiego jubileuszu roku 1300 zorganizowanego przez papieża Bonifacego VIII . Prawdopodobnym miejscem pobytu jest również Ruś Halicka i Węgry (w tym przypadku najpewniej Słowacja , czyli główny rejon działania opozycji skierowanej przeciw synowi Wacława II – Wacławowi III ), z którymi to krajami Władysław zachował przyjazne stosunki. W tym czasie małżonka Łokietka Jadwiga wraz z dziećmi przebywała w kujawskim Radziejowie w przebraniu zwykłej mieszczki.

Odzyskanie Małopolski, Kujaw i Pomorza Gdańskiego

Pieczęć książęca Władysława Łokietka

Do kraju Łokietek powrócił w 1304 , osiadł w Sandomierzu, dzięki pomocy węgierskiego magnata Abby Amadeja. Jeszcze w tym samym roku udało mu się opanować gród w Wiślicy i Lelowie . Sukces niezłomnego księcia z pewnością okazałby się krótkotrwały, gdyby nie splot sprzyjających okoliczności. 21 czerwca 1305 niespodziewanie zmarł król czeski i polski Wacław II, przekazując swoje dziedzictwo jedynemu synowi Wacławowi III. Zaistniałą sytuację wykorzystał doskonale Władysław Łokietek, opanowując do końca roku księstwo sandomierskie, sieradzko-łęczyckie i Kujawy Brzeskie. Upadające rządy czeskie próbował ratować Wacław III, organizując wyprawę przeciwko Władysławowi. Także tym razem Łokietkowi sprzyjało szczęście – 4 sierpnia 1306 Wacław III zginął zamordowany skrytobójczo w Ołomuńcu na Morawach , a Czechy pozbawione monarchy znalazły się w wirze wojny domowej.

Śmierć ostatniego Przemyślidy na tronie czeskim sprawiła, że w Krakowie odbył się wiec rycerstwa, który zaowocował oficjalnym zaproszeniem Łokietka do objęcia władzy. Uroczysty wjazd do stolicy Małopolski nastąpił 1 września 1306 i został połączony z wydaniem przywileju dla miasta oraz dla dotychczasowego czołowego zwolennika rządów czeskich biskupa krakowskiego Jana Muskaty .

Kolejnym celem Łokietka było dziedzictwo po Przemyśle II – Wielkopolska i Pomorze Gdańskie. Tutaj akcja zjednoczeniowa napotkała jednak spore trudności. W Wielkopolsce udało się zająć wyłącznie graniczące z Kujawami miejscowości z Koninem , Kołem i Nakłem na czele, gdyż resztę dzielnicy zajął dawny wróg Łokietka Henryk III Głogowczyk (z wyjątkiem ziemi wieluńskiej zajętej przez księcia opolskiego Bolka I ). Pomorze, choć w wyniku wyprawy pod koniec 1306 zostało podporządkowane władzy Łokietka, lecz kontrola nad tym odległym terytorium z konieczności została przekazana namiestnikom. Do roli tej wyznaczono w rejonie Gdańska możny ród Święców , zaś w Tczewie i Świeciu bratanków Łokietka – Przemysła i Kazimierza III .

Zabór Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków

17 lipca 1307 ród Święców wydał dokument oddający Pomorze margrabiemu brandenburskiemu Waldemarowi , który niezwłocznie wtargnął do dzielnicy. Opór najeźdźcom stawił sędzia pomorski z ramienia Łokietka – Bogusza , który obwarował się na zamku w Gdańsku. Szybko stało się jednak jasne, że własnymi siłami nie jest w stanie poradzić sobie z agresorami. Za radą księcia Dobrzynia Siemowita i aprobatą Łokietka postanowiono sprowadzić na pomoc zakon krzyżacki . Z początku wydawało się, że wszystko idzie dobrze, gdyż rycerze zakonni pod dowództwem komtura chełmińskiego Guntera von Schwarzburga z powodzeniem wyparli z ziemi pomorskiej Brandenburczyków. Wkrótce jednak, odkryli swe prawdziwe oblicze i pod pretekstem niewypłacenia pieniędzy za pomoc, rycerze zakonni rozpoczęli zajmowanie Pomorza na swój własny rachunek. 13 października 1308 Krzyżacy dokonali rzezi wśród polskiej załogi grodu gdańskiego i mieszkających tam mieszczan. W rękach księcia krakowskiego pozostała tylko południowa część dzielnicy. W kwietniu 1309 w Grabiach na Kujawach rozpoczęły się pertraktacje mające na celu oszacowanie kwoty, za którą Krzyżacy gotowi byliby zrezygnować z Pomorza, nie dały jednak one spodziewanego rezultatu. Ostatecznie władza Łokietka nad Pomorzem zakończyła się w lipcu 1309 , wraz z upadkiem Świecia. W celu uprawomocnienia swojego postępowania Krzyżacy wykupili we wrześniu wątpliwe zresztą prawa do dzielnicy od Brandenburczyków. Zabór Pomorza umożliwił wielkiemu mistrzowi ostateczne przeniesienie stolicy z Wenecji do Malborka .

Zmaganie się z opozycją wewnętrzną – Jan Muskata i bunt wójta Alberta

Powodem, dla którego Władysław Łokietek nie mógł zaangażować się bezpośrednio w sprawy pomorskie, była nieustabilizowana sytuacja w Małopolsce. Źródłem niepokojów był dawny stronnik Wacławów czeskich, biskup krakowski Jan Muskata , który wnet po odzyskaniu tronu krakowskiego przez Łokietka zaczął wichrzyć przeciwko niemu, próbując nawiązać kontakty z jego wrogami: księciem opolskim Bolkiem I i głogowskim Henrykiem III. Na pomoc księciu krakowskiemu przyszedł sędziwy arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka , który 14 czerwca 1308 skazał Jana Muskatę na pozbawienie biskupstwa za nadużycia. Korzystając z wyroku, Łokietek uwięził biskupa na pół roku, a następnie zmusił do opuszczenia granic księstwa. Jan Muskata powrócił do Krakowa dopiero w 1317 .

W 1311 Władysław Łokietek przeżył kolejny kryzys swoich rządów. Tym razem niebezpieczeństwo utraty władzy zagroziło stołecznemu Krakowowi, gdzie miejscowy patrycjat, głównie niemieckiego pochodzenia, wypowiedział księciu posłuszeństwo. Powodem tego stanu rzeczy były nadmierne – ich zdaniem – obciążenia podatkowe spowodowane polityką jednoczenia ziem polskich. Na czele buntu stanął wójt Krakowa imieniem Albert , który do miasta wezwał księcia opolskiego Bolesława . Buntownikom z powodzeniem udało się opanować miasto, Wawel jednak został obroniony przez wojska wierne Łokietkowi, co postawiło szanse rebelii pod znakiem zapytania. Niewiele zmieniło sytuację przybycie w kwietniu 1312 księcia opolskiego. Historycy do dzisiaj spierają się, czy Bolko I zjawił się tutaj we własnym imieniu, czy jako być może namiestnik nowego króla czeskiego, używającego również tytułu króla Polski – Jana Luksemburczyka . W każdym razie próby zdobycia grodu wawelskiego nie powiodły się, a wzmocniony posiłkami węgierskimi Władysław zmusił Bolka w czerwcu 1312 do opuszczenia miasta. Wracając do Opola , książę śląski zabrał ze sobą przywódcę buntowników, wójta Alberta, którego z nieznanych przyczyn uwięził. Uśmierzywszy bunt, Władysław Łokietek przystąpił do ukarania rebeliantów. Kary były srogie, głównie gardłowe, również Kraków odczuł sprawiedliwość swojego władcy, tracąc część swoich przywilejów (m.in. dziedziczne wójtostwo).

Zdobycie Wielkopolski

Ustabilizowanie sytuacji w Małopolsce pozwoliło Władysławowi upomnieć się o kolejną dzielnicę – Wielkopolskę. 9 grudnia 1309 zmarł główny konkurent książę głogowski i wielkopolski Henryk III Głogowczyk , zostawiając swoją dzielnicę do podziału między pięciu synów. Plany Głogowczyków nie spodobały się rycerstwu przyzwyczajonego do jedności Wielkopolski. W 1314 w dzielnicy wybuchł bunt inspirowany z pewnością przez Łokietka. Wydarzenia zaskoczyły książąt głogowskich na tyle, że nie zdołali skutecznie powstrzymać rebelii, zaś wysłane oddziały pod dowództwem Janusza z Bibersteinu doznały klęski w bitwie pod Kłeckiem . Jedynym miejscem, które nie uznało władzy księcia krakowskiego był Poznań broniony przez miejscowego wójta Przemka. Do stolicy Wielkopolski Łokietek wkroczył dopiero po kilku miesiącach walk, w sierpniu 1314 . W rękach Głogowczyków, zmuszonych do pogodzenia się ze stratą Wielkopolski, (choć dyplomatycznie wielokrotnie do tej sprawy powracano) pozostała tylko część terytoriów położonych nad rzeką Obrą.

Odzyskanie Wielkopolski umożliwiło Władysławowi uaktywnienie szerszej międzynarodowej polityki. W 1315 Polska zawarła z monarchiami skandynawskimiDanią , Szwecją i Norwegią , oraz Meklemburgią i Pomorzem przymierze skierowane przeciwko Brandenburgii . Wojna wybuchła już rok później – nie przyniosła jednak sukcesu, a tylko zniszczenie pogranicznych terytoriów.

Koronacja królewska i nawiązanie ścisłej współpracy z Węgrami

Pieczęć majestatyczna Władysława Łokietka z 1320

W tym czasie Władysław Łokietek rozpoczął też starania o zgodę papieską na koronację królewską. Politykę księcia krakowskiego w tej mierze aktywnie wspierał również kościół polski z arcybiskupem Borzysławem (następcą zmarłego w 1314 Jakuba Świnki) i biskupem kujawskim Gerwardem na czele. O sprawie koronacji zadecydowano ostatecznie podczas wiecu możnych i rycerstwa odbytego w dniach 20 - 23 czerwca 1318 w Sulejowie , gdzie przygotowano specjalną suplikę z prośbą do papieża. Do Rzymu z dokumentami wysłano biskupa włocławskiego Gerwarda. O pomyślnym załatwieniu zadecydowała z pewnością sprawa zamiany sposobu naliczania świętopietrza na korzystniejszy dla papiestwa. Zgoda została wydana przez papieża Jana XXII 20 sierpnia 1319 (choć nie wprost z uwagi na sprzeciw Luksemburgów ). 20 stycznia 1320 w katedrze wawelskiej arcybiskup gnieźnieński Janisław koronował go na króla Polski. Miejsce koronacji, Kraków zamiast Gniezna, wybrane zostało najprawdopodobniej w wyniku nacisków ze strony kurii papieskiej, pragnącej uniknięcia konfliktu z Janem Luksemburskim , który również rościł sobie prawa do korony[24]. Dokonanie obrzędu koronacji w Krakowie spowodowało jednak kwestionowanie przez Luksemburga jej legalności. W związku z dzierżeniem tytułu króla Polski przez Jana Luksemburskiego, na arenie międzynarodowej Łokietek był uważany za króla Krakowa, nie zaś całego kraju[25].

Rok 1320 był ważny dla polityki Władysława Łokietka również z innych powodów. 14 kwietnia 1320 w Inowrocławiu , a następnie w Brześciu Kujawskim rozpoczął swoje obrady sąd papieski mający rozsądzić sprawę zaboru Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków . Proces ten zakończył się 9 lutego 1321 wyrokiem nakazującym Zakonowi zwrot zagarniętej ziemi oraz wypłatę ogromnego odszkodowania w wysokości 30000 grzywien. Krzyżacy nawet nie myśleli, by się temu wyrokowi podporządkować.

Wreszcie w 1320 nastąpił ślub córki Władysława Elżbiety z królem węgierskim Karolem Robertem , co ułatwiło Polsce nawiązanie stałego sojuszu z już wcześniej wypróbowanymi sojusznikami – Węgrami.

Wyprawa na Ruś i wojna z Brandenburgią

Polska za Władysława Łokietka w latach 1304 - 1333

Trzy lata później sojusz węgiersko-polski miał sprawdzić się na Rusi Halickiej . Zostali zamordowani wówczas dwaj ostatni książęta tej ziemi wywodzący się z dynastii Rurykowiczów . Sojusznicy postanowili wspomóc w opanowaniu tamtejszego tronu najbliższego krewnego zabitych książąt Bolesława Jerzego – syna księcia mazowieckiego Trojdena . Wyprawa wówczas podjęta zwiększyła wpływy polskie na Rusi, co za czasów Kazimierza Wielkiego umożliwiło przejęcie tej dzielnicy.

Kolejnym sojusznikiem króla stał się od 1325 książę litewski Giedymin . Przymierze zostało poparte ślubem zawartym pomiędzy córką władcy Litwy – Aldoną (która na chrzcie przyjęła imię Anna) i następcą Władysława, jego synem Kazimierzem III Wielkim.

W 1326 wybuchła na powrót wojna z Brandenburgią. Król polski, korzystając z posiłków litewskich, wtargnął 10 lutego w granice wrogiego państwa i śmiałym rajdem odzyskał kasztelanię międzyrzecką .

W tym samym roku Władysław Łokietek odzyskał również na księciu niemodlińskim Bolesławie Pierworodnym ziemię wieluńską .

Nieudana próba opanowania Mazowsza

Kolejną wyprawę zbrojną Łokietek zorganizował już w roku następnym. Tym razem celem było podporządkowanie księcia płockiego – Wacława . Wyprawa, pomimo zdobycia i spalenia Płocka , zakończyła się niepowodzeniem, głównie na skutek tego, że do wojny przyłączył się (po stronie Wacława) Zakon, a wkrótce potem Jan Luksemburski. Do większych starć z przeciwnikami wówczas nie doszło, lecz król czeski, korzystając z aktywności militarnej na Śląsku, przyjął w lutym 1327 hołd lenny od książąt górnośląskich w Opawie .

W związku z wybuchem w 1327 wojny polsko-krzyżackiej i związanym z tym zagrożeniem obszarów przygranicznych doszło do wymiany posiadłości pomiędzy królem a jego bratankami. Między 28 maja 1327 a 14 października 1328 Przemysł inowrocławski odstąpił Władysławowi księstwo inowrocławskie wraz z Wyszogrodem i Bydgoszczą w zamian za księstwo sieradzkie. Prawdopodobnie w tym samym czasie, na przełomie 1327 i 1328 także synowie Siemowita dobrzyńskiegoWładysław Garbaty i Bolesław dokonali zamiany księstwa dobrzyńskiego na księstwo łęczyckie[26].

Utrata ziemi dobrzyńskiej

W 1329 doszło do wznowienia wojennych podchodów. Jan Luksemburski, korzystając z pomocy Krzyżaków, zajął ziemię dobrzyńską , którą wkrótce oddał swoim sojusznikom. Kolejnym niepowodzeniem było przymuszenie Wacława Płockiego do złożenia w marcu Luksemburgowi hołdu lennego. Tak więc książę płocki, wzbraniający się dotąd z przyjęciem zwierzchnictwa polskiego monarchy, został zdominowany przez obcego. Krzyżacy, korzystając z faktu, że Kujawy nie były przygotowane do wojny, przekroczyli Wisłę i paląc oraz niszcząc złupili biskupi Włocławek , Raciąż i Przedecz .

Wojna z Krzyżakami o Kujawy. Bitwa pod Płowcami

Łokietek zrywa układy z Krzyżakami, obraz Jana Matejki

W 1330 wznowiono działania wojenne. Krzyżacy z powodzeniem kontynuowali plądrowanie kujawskich i wielkopolskich miast – Radziejowa , Bydgoszczy i Nakła . Tylko dzięki śmiałemu przekroczeniu Wisły i wtargnięciu z pomocą litewską do ziemi chełmińskiej udało się 18 października 1330 zawrzeć siedmiomiesięczny rozejm. Niestety, podczas tej wyprawy sojusz z księciem litewskim został zaprzepaszczony na skutek osobistej kłótni Władysława z Giedyminem.

W 1331 nastąpiła kolejna wyprawa zbrojna Krzyżaków na ziemie polskie. Tym razem zgodnie z planem działania wojsk Zakonu pod dowództwem Dietricha von Altenburga miały być skoordynowane z wyprawą króla czeskiego Jana Luksemburczyka. Do spotkania obu armii miało dojść pod murami Kalisza . W połowie roku oddziały krzyżackie realizujące to przedsięwzięcie wkroczyły do Kujaw i Wielkopolski na rekonesans, zajmując m.in. Pyzdry (pod tą miejscowością doszło do zwycięskiej potyczki z oddziałami polskimi) i Gniezno . Główna wyprawa została zorganizowana we wrześniu 1331 . Celem armii zakonnej był zgodnie z umową Kalisz, po dotarciu tam jednak nie zastali wojsk czeskich. (Jana Luksemburczyka zatrzymał skutecznie opór księcia świdnickiego Bolka II i nieuregulowana sprawa Głogowa po śmierci księcia Przemka .) Nie mogąc zadać Łokietkowi decydującego ciosu, Krzyżacy zdecydowali się na ostateczne opanowanie Kujaw. W nocy z 23 na 24 września doszło do pierwszego większego nierozstrzygniętego starcia starcia pod Koninem . Trzy dni później, rankiem, oddziały polskie liczące około 5000 ludzi i dowodzone osobiście przez Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego napotkały w rejonie Radziejowa tylną straż krzyżacką. Korzystając z zaskoczenia, Polacy rozbili wrogi oddział, biorąc do niewoli dowódcę wyprawy Dietricha von Altenburga. Po południu doszło jednak do kolejnego starcia pod wsią Płowce . Bitwa nie została ostatecznie rozstrzygnięta na skutek wycofania się (ucieczki?) części oddziałów polskich z królewiczem Kazimierzem. Starcie pod Płowcami (choć nierozstrzygnięte, a do tego korzystając z zamieszania, uciekł z niewoli krzyżacki dowódca) miało dla Polaków niezwykle duże znaczenie psychologiczne, gdyż przekonało ich, że rycerze zakonni są do pokonania.

Wkrótce po tych wydarzeniach zostały wszczęte rokowania pokojowe w Inowrocławiu . Jednakże i tym razem nie udało się z Krzyżakami dojść do porozumienia. W 1332 zorganizowali oni wielką wyprawę zbrojną pod dowództwem Ottona von Luterberga. Tym razem siły polskie były za szczupłe, by stawić Krzyżakom opór w otwartym polu. 20 kwietnia , po prawie dwutygodniowym oblężeniu, padła stolica Kujaw – Brześć. Wkrótce w rękach Krzyżaków znalazły się też pozostałe główne grody prowincji – Inowrocław i zniszczone na rozkaz księcia tej ziemi Kazimierza Gniewkowo .

Strata należących do ojca Kujaw była z pewnością dla Władysława bardzo dotkliwa, choć jeszcze w tym samych roku, korzystając ze śmierci Przemka głogowskiego , zajął – będącą dotąd w posiadaniu Głogowczyków – część Wielkopolski za rzeką Obrą , ze Zbąszyniem .

Śmierć Władysława Łokietka, potomstwo

Władysław Łokietek zmarł 2 marca 1333 na Zamku Wawelskim , gdzie też, w Katedrze , został pochowany (być może 12 marca tegoż roku[27]). Z małżeństwa z Jadwigą kaliską [28] pochodziło zapewne sześcioro[29] znanych dzieci:

Opinia o władcy

Nagrobek Władysława Łokietka w Królewskiej Katedrze na Wawelu
Orzeł Władysława Łokietka

Władysława Łokietka trudno jest jednoznacznie ocenić. Z pewnością wytrwale dążył do celu swojego życia – zjednoczenia Polski. Nie przyszło mu to jednak łatwo, a dopomogło szczęście. Nie wiadomo, czy gdyby nie niespodziewane zgony kolejnych władców: Leszka Czarnego, Henryka IV Probusa, Kazimierza II Łęczyckiego, Przemysła II Wielkopolskiego, Wacława II i Wacława III, wreszcie Henryka III Głogowczyka, Władysław nie pozostałby do końca życia księciem malutkiego Brześcia. Można też mieć pretensje do "małego" króla za utratę Pomorza Gdańskiego i zrażenie książąt śląskich swoją zbyt mało skuteczną polityką. Gdyby jednak nie rządy Władysława Łokietka, Polska z pewnością stałaby się częścią składową monarchii Luksemburgów albo już wtedy uległaby rozbiorowi. To za jego niespokojnego panowania Polska po raz pierwszy poważnie starła się z Krzyżakami i nawiązała sojusz z Litwą. Dzięki koronacji na Wawelu król ten stworzył precedens i utrwalił pozycję Polski jako Królestwa. Wreszcie właśnie wtedy rozpoczęła się akcja wewnętrznej unifikacji państwa, zaczęto organizować ogólnopolską kancelarię i administrację oraz skarbowość. Akcję tę z powodzeniem kontynuował jego syn i następca – Kazimierz III Wielki . Gdyby nie zasługi ojca, król ten nie byłby w stanie już u progu panowania zapłacić królom czeskim gigantycznej sumy za rezygnację z praw do korony polskiej ani rozmawiać z największymi europejskimi władcami jak równy z równym, ani zostawić Polski murowanej. Podobnie jak w wypadku Mieszka I i Bolesława Chrobrego – ojciec kryje się w cieniu syna i następcy, niekoniecznie faktycznie lepszego niż on władcy. Władysław Łokietek stał się bohaterem wielu legend i opowieści, szczególnie żywych wśród ludu polskiego w okresie zaborów i niewoli. Do dzisiaj ta niezwykła postać inspiruje kolejne pokolenia Polaków o czym świadczy choćby duża ilość szkół, a nawet jedno ze znanych stowarzyszeń, których jest patronem.

Zobacz też

Przypisy

  1. Ówczesna forma imienia używana również przez księcia to Włodzisław. K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań–Wrocław 2001, s. 116.
  2. O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 2005, s. 340. Podobnie K. Jasiński, op.cit., s. 117-118, choć skłania się on do datowania urodzin tylko na rok 1260, pomijając pierwsze 19 dni stycznia roku następnego.
  3. K. Jasiński, op.cit., s. 116. Badacz ten twierdzi jednak, że interpretacja ta jest godna zaufania.
  4. K. Jasiński, op.cit., s. 124.
  5. P. Żmudzki, Studium podzielonego królestwa. Książę Leszek Czarny, Warszawa 2000, s. 295. Z tym, że o ile starsi bracia wieńczyli godło koroną o tyle Władysław korony zaczął używać dopiero w 1288.
  6. Istnieje właściwie jednomyślność wśród historyków, że do takiego spotkania doszło. Zob. B. Nowacki, Przemysł II. Odnowiciel korony polskiej, s. 122. Odmienne stanowisko zajmuje tylko m.in. B. Nowacki, op.cit., s. 121-123.
  7. Jest to tylko hipoteza. Zob. P. Żmudzki, op.cit., s. 381.
  8. P. Żmudzki, op.cit., s. 416.
  9. P. Żmudzki, op.cit., s. 448.
  10. B. Nowacki, Przemysł II. Odnowiciel korony polskiej, Kraków 2007, s. 158.
  11. Więcej na temat bitwy siewierskie zobacz: Długosz Jan, Roczniki czyli Kroniki Sławnego Królestwa Polskiego , ks. VII, s. 327 (pod rokiem 1290, co jest niewątpliwie pomyłką kronikarza), Nagrobki książąt śląskich w: MPH,t.II, s. 713 i Kronika książąt polskich w: MPH, t.II, s. 536, por. Sławomir Musiał, Bitwa pod Siewierzem i udział w niej Wielkopolan, w: Przemysł II, odnowienie królestwa polskiego pod red. Jadwigi Krzyżaniakowej, Poznań 1997, s. 161 – 166.
  12. Swieżawski Aleksander, Przemysł II Król Polski,Warszawa 2006, s. 131.
  13. B. Nowacki, Przemysł II. Odnowiciel korony polskiej, s. 164, tak też uważa T. Nowakowski, Małopolska elita władzy wobec rywalizacji o tron krakowski w latach 1288-1306, Bydgoszcz 1992, s. 27, oraz T. Jurek, Dziedzic Królestwa Polskiego książę głogowski Henryk (1274-1309), Poznań 1993, s.14.
  14. Tego zdania jest T. Pietras, Krwawy Wilk z pastorałem. Biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Warszawa 2001, s. 38, który twierdzi iż po śmierci Henryka Probusa "rozgorzała walka o Kraków pomiędzy Przemysłem II a Władysławem Łokietkiem". Pośrednie stanowisko zajmuje A. Swieżawski, Przemysł II Król Polski, Warszawa 2006, s. 135 wychodząc z założenia, że do układu pomiędzy Przemysłem a Łokietkiem dojść nie mogło gdyż ten drugi przez cały okres panowania Przemysła II w Krakowie konsekwentnie tytułuje się księciem Krakowa i Sandomierza.
  15. B. Nowacki, Przemysł II. Odnowiciel korony polskiej, s. 171, 174.
  16. Podstawy prawne do panowania Przemyślidy były bardzo słabe (opierały się na zapisie wdowy po Leszku Czarnym Gryfinie , nie do przyjęcia przez polskich książąt), lecz za to poparte solidną siłą militarną, z którą władca Wielkopolski wolał nie ryzykować sporu.
  17. Aleksander Swieżawski, Przemysł Król Polski, Warszawa 2006, s. 148, tak samo: Jan Baszkiewicz, Powstanie zjednoczonego państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954,s. 208-209.
  18. Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kuraś, cz. IV, Wrocław 1969, nr 886, oraz Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. II, nr 692. Dokumenty noszą datę 6 stycznia . O tajności układu świadczy użycie przez książąt tytułu dziedzica Krakowa. Ze względu na Wacława II jawne posługiwanie się tym tytułem groziłoby wojną, zob. Aleksander Swieżawski, Przemysł Król Polski, Warszawa 2006, s. 150.
  19. Włodzimierz Dworzaczek, Genealogia, tablica 3, Oswald Balzer, Genealogia Piastów, Lwów 1895, s. 252, przesuwa zawarcie małżeństwa na okres przed zgonem Bolesława Pobożnego.
  20. Kazimierz Łęczycki zginął 10 czerwca 1294  r. w bitwie pod Trojanowem z Litwinami , zob. Oswald Balzer, Genealogia Piastów, Lwów 1895, s. 342, Por. Aleksander Swieżawski, Przemysł II Król Polski, Warszawa 2006. s.149-150.
  21. Pogląd O. Balzera (1279) wyrażony w jego Genealogii Piastów, s. 440, zmodyfikowany nieznacznie przez J. Bieniaka (1282) w Polska dzielnicowa i zjednoczona, red. A. Gieysztor, Warszawa 1972, s. 218.
  22. Tak m.in. K. Jasiński, op.cit., s. 122-123.
  23. J. Tęgowski, Zabiegi księcia kujawskiego Władysława Łokietka o tron krakowski w latach 1288-1293, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie” 6, 1988, s. 52.
  24. K. Jasiński, op.cit., s. 118.
  25. Szczur S., Historia Polski. Średniowiecze, Warszawa 2002, ss.342-343.
  26. K. Jasiński, op.cit., s. 174, przypis 925.
  27. Możliwa data pogrzebu dedukowana z błędnej daty śmierci Władysława zanotowanej w Kronice Jana z Czarnkowa. Pogrzeb najprawdopodobniej odbył się jeszcze w marcu, a na pewno przed koronacją syna, Kazimierza 25 IV 1333. Por. K. Jasiński, op. cit., s. 121-122.
  28. Była ona jedyną żoną Łokietka. Zob. K. Jasińki, op.cit., s. 122.
  29. Chociaż przyjmuje się powszechnie, że Władysław Łokietek miał trzech synów, to jednak osoba Stefana rodzi pewne niewielkie wątpliwości. Zob. K. Jasiński, op.cit., s. 124
  30. K. Jasiński, op.cit., s. 154.
  31. K. Jasiński, op.cit., s. 163.
  32. Zob. K. Jasińki, op.cit., s. 161-163.

Bibliografia

  • Arnold S., Odrodzenie Królestwa Polskiego w wieku XIV w 600 rocznicę, Zamość 1921.
  • Balzer O. , Genealogia Piastów, 2. wyd., Kraków 2005, .
  • Barciak A., Czechy a ziemie południowej Polski w XIII oraz w początkach XIV wieku. Polityczno-ideologiczne problemy ekspansji czeskiej na ziemie południowej Polski, Katowice 1992.
  • Baszkiewicz J., Polska czasów Łokietka, Warszawa 1968.
  • Baszkiewicz J., Powstanie zjednoczonego państwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954.
  • Bieniak J. , Wielkopolska, Kujawy, ziemie łęczycka i sieradzka wobec problemu zjednoczenia państwowego w latach 1300-1306, "Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu", R. LXXIV, 1969, z. 2.
  • Bieniak J., Zjednoczenie państwa polskiego, [w:] Polska dzielnicowa i zjednoczona, pod red. A. Gieysztora, Warszawa 1972.
  • Dąbrowski J., Z czasów Łokietka. Studia nad stosunkami polsko-węgierskimi w XIV wieku, cz. 1., "Rozprawy Akademii Umiejętności", T. XXXIV, 1916.
  • Długopolski E., Bunt wójta Alberta, "Rocznik Krakowski", T. VII, 1905.
  • Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951.
  • Dowiat J. , Polska państwem średniowiecznej Europy, Warszawa 1968.
  • Gawęda S., Możnowładztwo małopolskie w XIV i w I połowie XV wieku, Kraków 1966.
  • Jasiński K. , Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań–Wrocław 2001, .
  • Jurek T. , Dziedzic Królestwa Polskiego – książę głogowski Henryk (1274-1309), Poznań 1993.
  • Karasiewicz W., Jakób II Świnka, arcybiskup gnieźnieński, Poznań 1948.
  • Łowmiański H. , Początki Polski. Polityczne i społeczne procesy kształtowania się narodu do początku wieku XIV, t. VI, cz. 1.-2, Warszawa 1985.
  • Maciejewski J., Działalność kościelna Gerwarda z Ostrowa, biskupa włocławskiego w latach 1300-1323, Bydgoszcz 1996.
  • Nowacki B., Czeskie roszczenia do korony w Polsce w latach 1290-1335, Poznań 1987.
  • Nowacki B., Przemysł II 1257-1296. Odnowiciel korony polskiej, Poznań 1997.
  • Nowakowski T., Małopolska elita władzy wobec rywalizacji o tron krakowski w latach 1288-1306, Bydgoszcz 1992.
  • Ożóg K., Intelektualiści w służbie Królestwa Polskiego w latach 1306-1382, Kraków 1995.
  • Pietras T., Krwawy wilk z pastorałem". Biskup krakowski Jan zwany Muskatą, Warszawa 2001.
  • Silnicki T., Biskup Nanker, Warszawa 1953.
  • Silnicki T., Gołąb K., Arcybiskup Jakub Świnka i jego epoka, Warszawa 1956.
  • Sroka S., Z dziejów stosunków polsko-węgierskich w późnym średniowieczu, szkice, Kraków 1995.
  • Szczur S. , Historia Polski. Średniowiecze, Warszawa 2002.
  • Włodarski B., Polityka Jana Luksemburczyka wobec Polski za czasów Władysława Łokietka, Lwów 1935.
  • Włodarski B., Polska i Czechy w II połowie XIII i początkach XIV wieku (1250-1306), Lwów 1931.
  • Wyrozumski J. , Kraków do schyłku wieków średnich, [w:] Dzieje Krakowa, pod red. J. Bieniarzówny, J.M. Małeckiego, J. Mitkowskiego, t. 1, Kraków 1992.
  • Zachorowski S., Wiek XIII i panowanie Władysława Łokietka, [w:] Grodecki R., Zachorowski S., Dąbrowski J., Dzieje Polski Średniowiecznej, t. I, Kraków 1926.


Inne hasła zawierające informacje o "Władysław I Łokietek":

Nadciśnienie tętnicze ...

Oddychanie komórkowe ...

Sztuka ...

Władysław Komar ...

1499 ...

Elegia ...

1408 ...

1398 ...

1411 ...

Pokój toruński 1411 ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Władysław I Łokietek":

218b Sprawa polska podczas II wojny światowej (plansza 4) ...

230b Kryzysy ideologiczne, gospodarcze i społeczne w Polsce Ludowej (plansza 4) ...

219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie