Zabrze
ZabrzeZabrze (
niem.
Hindenburg,
śl.
Zobrze) –
miasto na prawach powiatu
w
województwie śląskim
. Członek
Górnośląskiego Związku Metropolitalnego
.
W latach 1975–1998
miasto należało do
województwa katowickiego
. PołożenieMiasto Zabrze jest położone w południowo-zachodniej
Polsce
, w zachodniej części
województwa śląskiego
i
Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP)
, na
Wyżynie Katowickiej
, nad rzekami
Kłodnicą
i
Bytomką
, w dorzeczu
Odry
. Miasto sąsiaduje z miastami
Bytom
,
Gliwice
i
Ruda Śląska
oraz powiatem
gliwickim
i
tarnogórskim
. Podział administracyjny
Dzielnice i osiedla22 września 2003 Rada Miejska zadecydowała o nowym podziale administracyjnym miasta. Zabrze zostało podzielone na 13
dzielnic
i 4
osiedla
, które stanowią jednostki pomocnicze miasta. Dzielnice DemografiaWg danych Urzędu Miejskiego z 30 czerwca 2010 miasto liczyło 176 140 mieszkańców.  W 1991 w Zabrzu odnotowano największą liczbę ludności – 205 789 osób. HistoriaZabrze – ulica Jagiellońska Zabrze – aleja Bohaterów Monte Cassino Zabrze – KWK Sośnica-Makoszowy, Ruch Makoszowy Północna pierzeja placu Krakowskiego. - osady istniały tu przed najazdem
Mongołów
- 1243
- pierwsza wzmianka o
Biskupicach
, osadzie na terenie dzisiejszego Zabrza
- 25 marca – wystawienie przez księżną
kaliską
Violę dokumentu, w którym zrzeka się na rzecz biskupa wrocławskiego prawa poboru daniny i innych opłat ville [...] Biscupici dicitur cirka
Bitom
- 1260 – rozszerzenie przez
księcia opolskiego Władysława
przywilejów, nadanych biskupowi wrocławskiemu w 1243. Przyczyniło się to do zwiększenia osadnictwa w rejonie Biskupic
- 1295–1305
- pierwsza wzmianka o Zabrzu (Sadbre sive Cunczindorf, gdzie Sadbre interpretowane jest jako miejsce za debrami – zarośniętymi dołami z płynącym wśród wzgórz strumieniem; sive to łacińskie "albo", a Cunczindorf jest interpretowane jako "wieś Konradów"); w dokumencie
Rejestr Ujazdu
części Liber fundationis episcopatus
Wratislawiensis
(Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), dokument wymienia wśród innych osad: Biskupice,
Zaborze
,
Grzybowice
- sołtys tworzy osadę, chłopi wolni od podatków, tereny przydzielone osadnikom – po 60 łanów
- 1570 – właścicielem Zabrza został czeski szlachcic Szambor Dluhomil, który po zagarnięciu części ziemi chłopskiej założył
alodium
z drewnianym dworem
- 1639 – w okresie
wojny trzydziestoletniej
w Zabrzu i
Sośnicy
wojska
Ernsta von Mansfelda
grabią żywność
- 1642 – nowym właścicielem został Aleksander Bielski, który na miejscu drewnianego zbudował
murowany piętrowy dwór
, stajnie, owczarnię, słodownię i gorzelnię
- 1675 – nabycie dóbr zabrzańskich przez kanclerza księstwa opolsko-raciborskiego, barona Jerzego Welczka (Wilczka). Działalność Welczka i jego następców (wśród nich m.in. Bernhard III hrabia von Praschma) przyczyniła się do rozwoju gospodarczego tych terenów. W Zabrzu powstał browar, młyny wodne, tartaki
- 1731 – przy obecnej ul. Kondratowicza istniała kolonia nazywana Zabrzer Hammer (Kuźnica)
- 1743 – utworzenie w ramach wprowadzania nowego podziału administracyjnego Śląska powiatu bytomskiego. W jego skład weszły: Biskupice, Grzybowice,
Makoszowy
,
Mikulczyce
,
Rokitnica
, Zaborze i Zabrze wraz z istniejącymi w tym czasie koloniami i przysiółkami
- 1749 – właścicielami Zabrza zostaje ród Duninów
- 1771–1776 – utworzenie przez właściciela części Zabrza Macieja Wilczka w trakcie kolonizacji fryderycjańskiej nowych osad wokół Zabrza:
Maciejowa
, Doroty i Małego Zabrza. W pobliżu zabrzańskiego dworu powstała następna kolonia, nazywana początkowo Sand Kolonie (Kolonia Piaskowa) bądź Schloss Kolonie (Kolonia Zamkowa). Z czasem uzyskała urzędową nazwę Klein Zabrze, czyli Małe Zabrze. Jako ostatnią utworzono osadę Kończyce
- 1790 – odkrycie przez Salomona Izaaka z
Brabancji
na pograniczu dzielnic Zaborze i
Pawłów
łatwych w eksploatacji złóż
węgla kamiennego
o grubości 1 metra
- 1792–1822 – powstanie
Kanału Kłodnickiego
- 1793
- powstanie chłopskie
- według spisu z tego roku w Zabrzu istniały: majątek ziemski, kościół, szkoła, 34 chłopów, 6 ogrodników, 2 młyny, 32 pracowników najemnych – 305 mieszkańców; w Małym Zabrzu: kolonia 12 zagród z 31 mieszkańcami w Zaborzu: majątek ziemski, 15 chłopów, 7 ogrodników, 14 pracowników najemnych
- 1796 – uruchomienie pierwszej zabrzańskiej kopalni państwowej Królowa Luiza (początek budowy 1790). Na przełomie XIX i XX w. obszar pola górniczego kopalni wynosił 19 km², wydobywano 3 mln t węgla rocznie, a zatrudniano ok. 8 tys. robotników
- 1797 – uruchomienie kopalni Amalia, zlikwidowanej na rzecz Concordii
- 1819–1830 – budowa Kronprinzstrasse (Drogi Następcy Tronu) łączącej
Królewską Hutę
z
Gliwicami
. Na odcinku od Poremby do Maciejowa dała ona początek dzisiejszej ul. Wolności (najdłuższej ulicy w
Europie
– ponad 9 km)
- 1843 – uruchomienie kopalni Concordia
- 1845 (1 października) – otwarcie odcinka linii kolejowej z
Opola
do
Świętochłowic
przez
Gliwice
i Zabrze – przedłużenie trasy mającej początek we
Wrocławiu
. Ostatni odcinek, kończący się w
Mysłowicach
, oddano do użytku rok później. Równocześnie powstał
dworzec kolejowy
, wybudowany w polach Małego Zabrza, obecnie nieistniejący
- 1851 – ekspedycja poczty na trasie kolei górnośląskiej, ustanowienie urzędu listonosza, budowa huty
Donnersmarcka
- 1852
- uruchomienie fabryki kotłów Koetza
- 17 stycznia – wydanie przez władze
rejencji opolskiej
pozwolenia na organizowanie w czwartki targów na terenie Starego Zabrza (stąd nazwa Donnerstagmarktplatz – Plac Targów Czwartkowych). W
1875
przeniesiono je w rejon placu Warszawskiego
- 1856 – otwarcie pierwszego szpitala
- 1857 – uruchomienie huty
Redena
- 1859 – rozbudowa fabryki lin stalowych
- 1861 – Albert Borsig rozpoczął budowę wielkich pieców, stalowni i walcowni w Biskupicach
- 1862 – wydobycie węgla w kopalni Hedwigswunsch
- 1864 – budowa fabryki szkła
- 1868
- uruchomienie walcowni i kuźni w zakładach Borsiga
- budowa kopalni Ludwigsglück, późniejszej
kopalni Ludwik
- 1871 – spis mieszkańców. Zabrze liczy 18 250 mieszkańców: Stare Zabrze 6 228, Małe Zabrze 4 723, Dorota 851, a Zaborze 6448 mieszkańców
- 1872
- przekształcenie huty
Donnersmarcków
w spółkę akcyjną
- uruchomienie stalowni w zakładach Borsiga
- wybudowanie i uroczyste poświęcenie
Dużej Synagogi
- 1873 – utworzenie
powiatu zabrskiego
liczącego 2,21 mil kwadratowych i zamieszkanego przez 38 481 mieszkańców. W Zabrzu było 1117 domów
- 1874 – początek wydawania tygodnika Zabrzer Kreis Blatt (od stycznia)
- 1875 – próba uzyskania praw miejskich nie powiodła się
- 1880 – uruchomienie trzech pieców martenowskich o pojemności 18 t każdy
- 1884 – uruchomienie koksowni Jadwiga w Biskupicach
- 1895 (25 sierpnia) – przekazanie do użytku
tramwaju parowego
- 1896 – powstanie Miejskiej Straży Pożarnej
- 1897 – uruchomienie
elektrowni
- 1900 – otwarcie Gimnazjum im. Królowej Luizy w Zaborzu
- 1900–1906 – budowa drugiej państwowej kopalni Delbrück (od
1945
KWK Makoszowy
)
- 1905 – połączenie gmin Stare Zabrze, Małe Zabrze i Dorota w jedną gminę Zabrze, liczącą 54 228 mieszkańców
- 1915
- luty – zmiana nazwy gminy Zabrze na Hindenburg. Nowa nazwa nawiązuje do nazwiska marszałka
Paula von Hindenburga
, dowódcy w zwycięskiej
bitwie pod Tannenbergiem
. Od 1918 pełna nazwa to Hindenburg O.S. (Oberschlesien) – dla odróżnienia od wschodniopruskiej gminy Hindenburg (dawniej Groß Friedrichsgraben I)
- w koksowni Jadwiga wybudowano nową baterię koksowniczą, wieżę węglową, sortownię koksu i benzolownię
- 1918
- 1919
- marzec
- marzec-kwiecień – pacyfikacja przez
Grenzschutz
polskich strajków (zabici i ranni)
- kwiecień – powstanie Towarzystwa Oświaty na Górnym Śląsku im. św. Jacka, kierowanego przez Józefa Gołąbka
- 16-26 sierpnia – walki
I powstania śląskiego
- październik – polska lista zdobywa w wyborach komunalnych 21 z 36 mandatów
- 1920
- przybycie żołnierzy francuskich
- maj – powstanie Towarzystwa Sportowego "Hart"
- 23 maja-16 czerwca – polski
strajk
szkolny
- 14 lipca – napad nacjonalistów niemieckich na artystów Opery Warszawskiej
- 19-25 sierpnia – walki
II powstania śląskiego
- sierpień – powstaje chór męski "
Moniuszko
"
- przekształcenie zakładów Borsiga w spółkę akcyjną Borsigwerk
- listopad – powstanie Towarzystwa Śpiewu "
Chopin
"
- 1921
- 20 marca –
plebiscyt na Górnym Śląsku
- 2 maja – zdobycie przez polską Policję Górnego Śląska kopalni Zabrze
- do 4 maja – opanowanie przez powstańców w
III powstaniu śląskim
prawie całego miasta, a następnie opuszczenie śródmieścia na prośbę wojsk francuskich
- 26-30 maja – prowokowanie przez Niemców walk ulicznych
- 5 lipca – zakończenie
III powstania
- 1922 (1 października) – nadanie praw miejskich
- 1922–1939 – podzielenie miasta na mocy wyników plebiscytu.
Kończyce
,
Pawłów
i
Makoszowy
znalazły się w granicach
Polski
, pozostałe gminy przypadły
Republice Weimarskiej
- 1924 – budowa stadionu sportowego przy ul. Zamkowej w Biskupicach (obecnie
Gwarek Zabrze
)
- 1927 (
1 stycznia
) – utworzenie powiatu miejskiego z większej części powiatu zabrskiego
- 1935 – przebudowa placu Wolności
- 1938 (9/10 listopada) –
Noc kryształowa
: spalenie
Dużej Synagogi
, zniszczenie wielu sklepów żydowskich, aresztowanie ok. 350
Żydów
-
II wojna światowa
–
hitlerowcy
utworzyli w Zabrzu filię
obozu koncentracyjnego
w
Oświęcimiu
oraz obozy dla jeńców wojennych
- 1945
- 24 stycznia – wkroczenie
Armii Czerwonej
- 19 marca – przejęcie miasta przez administrację polską
- 1946 (19 maja) – przywrócenie nazwy sprzed 1915 r.
- 1948 (14 grudnia) – powstanie Klubu Sportowego
Górnik Zabrze
- 1950 (7 stycznia) – powstanie pierwszego Państwowego Szpitala Klinicznego
- 1951 (17 marca) – włączenie w granice Zabrza miejscowości Grzybowice, Mikulczyce, Rokitnica, Kończyce, Makoszowy i Pawłów
- 1954 – włączenie w granice miasta
osiedla Helenka
- 1956 (2 grudnia) – ukazanie się pierwszego numeru gazety miejskiej
Głos Zabrza
- 1959 – otwarcie
Domu Muzyki i Tańca
- 1961 – wizyta w Zabrzu
majora
kosmonauty
Jurija Gagarina
, pierwszego człowieka w kosmosie
- 1967 – wizyta w Zabrzu prezydenta
Republiki Francuskiej
generała
Charles’a de Gaulle'a
(część oficjalnej wizyty w Polsce)
- 1970–1975 – budowa osiedla
Marii Skłodowskiej-Curie
- 1971 (23 marca) – katastrofa w kopalni Mikulczyce-Rokitnica w Rokitnicy. Zawał na poziomie 780 metrów przysypał 19 górników. Jeden z nich,
Alojzy Piontek
, został uratowany po siedmiu dniach
- 1976 – otwarcie hali widowiskowo-sportowej przy ul. Matejki
- 1982 – gazeta Głos Zabrza zmienia nazwę na
Głos Zabrza i Rudy Śląskiej
- 1985 – pierwsza w Polsce udana operacja
przeszczepu serca
, dokonana pod kierunkiem prof.
Zbigniewa Religi
- 1986–1991 – budowa osiedla im.
Mikołaja Kopernika
- 1996 – ustanowienie
św. Kamila
patronem miasta
- 1998
- 2002 (19 października) – otwarcie
estakady
drogowej nad parkiem im. Poległych Bohaterów
- 2005
- 2008
ZabytkiW Zabrzu znajduje się wiele zabytkowych obiektów (głównie z przełomu
XIX
i
XX
wieku), takich jak zabytkowe kamienice w centrum miasta, osiedla robotnicze, obiekty sakralne itp. - Obiekty poprzemysłowe
- Wieża ciśnień przy ul. Zamoyskiego 2 z 1909 r., o wysokości 46 m, wniesiona w stylu
ekspresjonistycznym
- Wieża ciśnień huty
Donnersmarcka
z 1871 r., z elementami
neogotyku
- Wieża wyciągowa i budynek nadszybia
szybu "Maciej"
z około 1910 r.
- Zabudowa kopalni "
Królowa Luiza
" przy ul. Wolności 402 z drugiej połowy XIX w.
- Zabudowa kopalni "
Guido
" (oraz wyrobiska podziemne) przy ul. 3 Maja 91 z drugiej połowy XIX w. i początku XX w.
- Robotnicze osiedla mieszkaniowe
- Kolonia robotnicza
Borsigwerke
w dzielnicy
Biskupice
, wzniesiona w latach 1863–1871
- Kolonia patronacka
Ballestrema
, w dzielnicy
Rokitnica
, wzniesiona w latach 1905–1913
- Kolonia patronacka Huty Zabrze w dzielnicy Mała Zabrze, wzniesiona w latach 1903–1922
- Kolonia robotnicza na ul. Poległych Górników przy secesyjnej Kopalni Mikulczyce
- Osiedle dla robotników spółki "Preussag" w dzielnicy
Zaborze
, wzniesione w latach 1926–1927
- Obiekty użyteczności publicznej
-
Hotel Admiralspalast
przy ul. Wolności 305 z lat 1924–1928, wzniesiony w stylu
modernistycznym
- Budynek
Muzeum Górnictwa Węglowego
przy ul. 3 Maja 19, wzniesiony w latach 1874–1875
- Gmach Sądu Rejonowego (oraz więzienie) przy ul. 3 Maja 21, wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku i rozbudowany w 1907 r., wyremontowany w 2008 r.
- Zespół zabudowy Szpitala Klinicznego
Śląskiej Akademii Medycznej
z drugiej połowy XIX wieku oraz lat 1900–1905 z charakterystyczną
wieżą ciśnień
z 1904 r.
- Budynek Poczty Głównej przy pl. Dworcowym 1, wzniesiony w latach 1909–1911 w stylu
neogotyckim
- Ratusz gminny w
Mikulczycach
przy ul. Tarnopolskiej 80, wzniesiony w 1902 r.
- Budynki mieszkalne
- Dwór z przełomu XVIII i XIX wieku w dzielnicy
Mikulczyce
- Kamienica "pod orłem" z 1912 r. przy ul. Dworcowej 9
- „Stalowy dom” przy ul. Cmentarnej, wzniesiony w 1927 r. w nowatorskiej technologii
prefabrykatów
stalowych
-
Cmentarz żydowski
z XIX wieku przy ul. Cmentarnej
- Cmentarz ewangelicki przy ul. Okrzei
- Cmentarz przy ul. Kondratowicza
Parowa maszyna wyciągowa kopalni "Królowa Luiza" Muzea EdukacjaSzkoła podstawowa nr 36, dawna szkoła dla dziewcząt Wydział Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej (budynek A) W Zabrzu znajdują się liczne placówki oświatowe: - Przedszkola:
- Szkoły podstawowe:
- Gimnazja:
- Licea ogólnokształcące:
- Szkoły niepubliczne:
- Zespół Szkół Katolickich – szkoła podstawowa, gimnazjum i liceum
- Szkoły policealne:
- Policealne Studium Zawodowe Zabrzańskiego Centrum Kształcenia Ogólnego i Zawodowego
- Policealne Studium Zawodowe Zespołu Szkół Ekonomiczno-Usługowych
- Policealne Studium Zawodowe Zespołu Szkół Spożywczych
- Policealna Szkoła eCollege
- Szkoła Policealna Województwa Śląskiego w Zabrzu
- Szkoły zawodowe:
- Szkoły zawodowe – 6 publicznych
- Medyczne Studium Zawodowe nr 1 im.
prof. Antoniego Cieszyńskiego
- Medyczne Studium Zawodowe nr 2
- Szkoła zawodowa – publiczna nr 4,
- Szkoły wyższe:
- Inne placówki:
- Liceum Plastyczne i Ogólnokształcąca Szkoła Sztuk Pięknych (jako Zespół Szkół nr 18)
- Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im.
Stanisława Moniuszki
– szkoła publiczna
- NCKU Wszechnica Zabrzańska – Uniwersytet Otwarty i Centrum Kształcenia Ustawicznego
W mieście znajdują się również placówki oświatowe innego typu: szkoły sportowe, szkoły nauki języków obcych, centra kultury itp. Kultura i rozrywkaTeatry: Kina: Domy kultury: Kluby: - CK Wiatrak – Niezależne Centrum Kultury Alternatywnej
- Klub Muzyczny Bohema
- Klub Muzyczny OffSide
- Klub Muzyczny VIP
Inne placówki: RekreacjaParki: Kąpieliska: - Miejski Zakład Kąpielowy
- Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji – Kąpielisko Leśne
Inne: - Miejski Ogród Botaniczny
- Cmentarz Żydowski na Zandce
TurystykaPrzez Zabrze przebiegają
szlaki turystyczne
: Znakowane: Pozostałe: Sport
Zabrzańskie kluby sportowe: -
Górnik Zabrze
- Gwarek Zabrze – klub piłkarski, dwukrotny mistrz Polski juniorów starszych (2003 i 2006) oraz mistrz juniorów młodszych (2002), utworzony został 12 czerwca 1974 roku, poza drużynami w ligach juniorskich klub posiada drużynę występującą w sezonie 2007/2008 w lidze okręgowej seniorów.
-
Walka Zabrze
- Piast Pawłów
- Stal Zabrze
-
Sparta Zabrze
- Gazobudowa Zabrze – klub piłkarski grający obecnie w
klasie okręgowej
,
grupie katowickiej IV
.
Klub powstał w
1956
w Bytomiu pod nazwą "Lechia". W 1958 roku klub przeniósł siedzibę do Zabrza i zmienił nazwę na Klub Sportowy "Gazobudowa", a następnie został włączony do rozgrywek piłkarskiej C-klasy. Pierwsze mecze rozgrywane były na boisku "Linodrutu", a następne na stadionie przy ul. Hagera w Zabrzu. - Społem Zabrze – klub piłkarski grający obecnie w A-klasie
- MKS Zaborze – Młodzieżowy Klub Sportowy
-
KKS Zabrze
– I-ligowy klub piłki nożnej kobiet
- MKS Zabrze – koszykówka młodzieżowa
- Studio Tańca "SZOK"
- Zespół Taneczny "MAK"
- KS NMC POWEN Zabrze – zespół piłki ręcznej znajdujący się obecnie w ekstraklasie( www.handballzabrze.pl )
- UKS Spartakus Zabrze – uczniowski klub sportowy; siatkówka i koszykówka
- UKS Quo Vadis Makoszowy – uczniowski klub piłkarski
- UKS 14 Zabrze – uczniowski klub lekkoatletyczny z siedzibą w SP 14 w Zabrzu. (www.uks14zabrze.xt.pl)
Parafie i kościołyZabrze – Kościół św. Józefa Zabrze – Kościół św. Anny Zabrze – Ewangelicki Kościół Pokoju Transport DrogowyDrogi Wojewódzkie: Drogi Krajowe: Drogi Europejskie: Autostrady: -
A4
(wschód-zachód) – węzeł "Wspólna"
MiejskiKomunikacyjny Związek Komunalny Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego
KZK GOP
Linie tramwajowe: 1, 3, 4, 5, 35. KolejowyDworzec PKP Zabrze przy linii kolejowej E30. Miasta partnerskie-
Czechy
,
Opawa
-
Dania
,
Sønderborg
-
Francja
,
Seclin
-
Niemcy
,
Essen
-
Niemcy
,
Sangerhausen
-
Rosja
,
Kaliningrad
-
Słowacja
,
Trnawa
-
Szwecja
,
Lund
-
Ukraina
,
Równe
-
Liban
,
Zahla
-
Wielka Brytania
,
Newcastle upon Tyne
Przypisy Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Zabrze":
Przeszczepianie narządów
...
Dymitriady
Od Staroduba do Moskwy. Działania wojsk Dymitra II Samozwańca w latach 1607-1608, Zabrze 2007.
Stanisław Żółkiewski
, Początek i progres Wojny Moskiewskiej, wyd. Ossolineum, ISBN: 83-04-04657-1Samuel ...
1958
...
1971
...
1970
kwietnia
–
Stadion Śląski
: w rewanżowym meczu półfinałowym
Pucharu Zdobywców Pucharów
Górnik Zabrze
zremisował z
AS Roma
2:2. O awansie Górnika do finału zdecydował ...
1952
...
EP09
są naprawy główne EP09. GaleriaLokomotywa EP09-009 w malowaniu PKP Cargo na stacji ZabrzeEP09 w najstarszym malowaniuEP09-007 w malowaniu IntercityEP09-010 w malowaniu IntercityEP09 w najnowszym ...
Charles de Gaulle
...
1968
Znak
złożyli interpelację w sprawie wydarzeń na wyższych uczelniach.
13 marca
–
Górnik Zabrze
pokonał
Manchester United
1:0 w rozegranym na
Stadionie Śląskim
rewanżowym meczu ...
1948
nożnej
Cracovia
pokonała
Wisłę Kraków
3:1.
14 grudnia
– założono klub sportowy
Górnik Zabrze
.
15 grudnia
– utworzenie
PZPR
podczas kongresu zjednoczeniowego
PPS
i
PPR
.
16 grudnia
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Zabrze":
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
|