Zając szarak (Lepus europaeus) –
gatunek
ssaków, należący do rzędu
zajęczaków
i rodziny
zającowatych
.
Opis
Ma długość od 35 do 75 cm, wysokość ok. 30 cm, a jego ogon zwany omykiem ma długość 8-10 cm. Waży 3-6 kg. Ogon zająca jest od góry czarny, na spodzie biały. Uszy są dłuższe od głowy. Nogi zająca nazywa się skokami, natomiast uszy – słuchami. Łapy jego są wąskie i twarde, przystosowane do biegania po twardym terenie. Nogi tylne są znacznie dłuższe od przednich. Jego futro (turzyca) ma szarobrązowy kolor – upodabniający go do podłoża –
ubarwienie ochronne
. W zimie futro staje się jaśniejsze i bardziej gęste niż w lecie.
Występowanie
Występuje pospolicie na terenie całej
Polski
. Ich liczebność wynosi niewiele ponad 0,5 mln osobników i systematycznie maleje. Na początku
lat 90. XX wieku
było ich ponad 1,1 mln, a w
latach 70. XX wieku
prawie 3,2 mln. Powodem spadku populacji jest przypuszczalnie wprowadzenie u lisów okresowych
szczepień ochronnych
przeciwko
wściekliźnie
. Głównym bowiem wrogiem zająców (szczególnie młodych) w środowisku naturalnym jest u nas
lis
. Szczepienia ochronne, które w zamyśle miały zahamować rozprzestrzenianie się wścieklizny wśród lisów, a tym samym zmniejszyć zagrożenie dla ludzi, przyniosły też uboczny skutek: zwiększenie ich populacji, a tym samym zmniejszenie
populacji
zająca. Duży, niekorzystny wpływ wywiera też mechanizacja rolnictwa (koszenie
łąk
), ruch drogowy (brak przejść przecinających drogi dla migrujących dzikich zwierząt) oraz liczne, zdziczałe psy i koty. Dodatkowo zwiększanie areałów monokultur w rolnictwie wraz z zanikiem tradycyjnego rolnictwa ekstensywnego oraz likwidacja
remiz śródpolnych
oraz
miedz
(zbyt jednolita baza żerowa niedostarczająca minerałów i
witamin
w odpowiednich proporcjach oraz brak miejsc schronienia) powoduje osłabienie kondycji, a zatem
odporności
na
pasożyty
i
choroby
np.
myksomatozę
.
Biotop
Jest typowo stepowym gatunkiem. Występuje głównie na otwartych terenach
upraw rolniczych
i
łąk
, w
zagajnikach śródpolnych
. W dużych
lasach
występuje rzadko. Nie lubi terenów bagiennych i podmokłych. Zimą zające, zmuszone głodem często żerują w nieogrodzonych sadach.
Tryb życia
Zające są w stu procentach roślinożerne. Piją wodę ze zbiorników sporadycznie, najczęściej wystarcza im rosa z roślin, którymi się żywią. Wiosną i latem żywią się niewielkimi nadziemnymi częściami roślin, jesienią mogą zjadać korzonki lub inne podziemne części roślin. W zimie obgryzają gałązki drzew i krzewów, wczesną wiosną zjadają młode pędy. Zające szaraki nie kopią nor. Śpią w nieckach wyciśniętych podczas leżenia, które nazywa się kotlinkami. Odżywiają się zarówno w dzień, jak i w nocy. Wzrok mają raczej słaby. Ruch rozpoznaje doskonale, nawet ze sporej odległości, ale nieruchome przedmioty słabo rozróżnia. W normalnych warunkach nigdy nie wydaje głosu. Jego charakterystyczny głos, tzw. kniazienie, można usłyszeć tylko wtedy, gdy jest ścigany np. przez psa, lub jest ranny i zagrożony. Wody nie boi się – w razie potrzeby potrafi pływać.
Rozród
Fizjologiczna długość życia zająca to nawet 13 lat, jednak średnio zwierzęta te dożywają do 5 lat z powodu drapieżników (
lisy
,
psy
,
koty
,
myszołowy
,
jastrzębie gołębiarze
,
błotniaki
,
kruki
). Ciąża trwa 42 – 44 dni. Samica w ciągu roku rodzi przeważnie 3 mioty, a w każdym po 2 – 5 młodych. Młode ich rodzą się całkowicie rozwinięte i pokryte gęstą sierścią. Karmiąca je matka odchodząc, by się pożywić, zostawia je w gęstej trawie. Ubarwienie ochronne pomaga młodym ukryć się przed drapieżnikami.
Inne
- Zające czynią szkody o znaczeniu gospodarczym, najczęściej w sadach, ogrodach i szkółkach leśnych.
- Zająca, mimo licznych prób jest bardzo trudno hodować. Przyczyną tego jest jego paniczny lęk. Bardzo łatwo ulega przestraszeniu, a wówczas doznaje szoku, podczas którego zaczyna panicznie uciekać, rozbijając się o napotkane ściany, ogrodzenia.
Ochrona
Jest gatunkiem łownym z
okresem ochronnym
. Na zające polować można od 1.11 do 31.12, a w drodze odłowu do 15.01 (rozporządzenie Ministra Środowiska z 16.03.2005 r. dotyczące okresów polowań na zwierzęta łowne).
Bibliografia
- Elżbieta Fido-Drużyńska: Ssaki Polski. Atlas. Warszawa: WSiP, 1995. .
Zobacz też
Przypisy