Fragment fresku Szkoła Ateńska z Zaratusztrą trzymającym gwieździstą kulę ( Rafael , 1509 rok)

Zoroaster (inaczej Zaratusztra; współczesny pers. زرتشت , wym. Zartoszt) – twórca jednej z najstarszych na świecie religii monoteistycznych, nazywanej od jego imienia zaratusztrianizmem , zoroastryzmem lub – zupełnie błędnie – mazdaizmem .

Jedyne wiarygodne pisemne świadectwo dotyczące Zaratusztry to Gaty, najstarsza część Awesty – świętej księgi zaratusztrian, która została prawdopodobnie napisana przez samego Zaratusztrę. Badania porównawcze archaicznego języka Gat i zawarte w nich odniesienia do faktów historycznych wskazują, że Zaratusztra działał na terenie dzisiejszego północno-wschodniego Iranu i w Turkmenistanie . Na tej samej podstawie okres jego życia różni badacze umieszczają gdzieś pomiędzy XIII a połową VI wieku. p.n.e. , przy czym większość przyjmuje, że żył on gdzieś ok. 1000 r. p.n.e.^[1]. Często podawana, tzw. "tradycyjna" data życia Zaratusztry ( 660 - 583 p.n.e. ) pochodzi od badaczy brytyjskich , którzy jako pierwsi przetłumaczyli Awestę w połowie XIX wieku i mylnie zinterpretowali fakty historyczne opisane w Gatach. Był jednym z wielu kapłanów wiary staroirańskiej zwanej mazdaizmem od głównego boga występującego w panteonie tej religii o nazwie Mazda. Religia ta była typową religią politeistyczną podobną do np. wierzeń starożytnych Greków .

Zgodnie z przekazem zawartym w Gatach plemię Zaratusztry zostało wybite na skutek wojen plemiennych, a on sam tułał się przez kilkanaście lat po stepach północnego Iranu, ucząc się od innych kapłanów i obserwując bezsensowne walki plemienne wyniszczające jego lud. W wieku 30 lat spłynęło na niego objawienie. Zobaczył jaśniejącą istotę, która nazywała się sama Wohu Manah (Dobra Myśl). Istota ta zaprowadziła go przed oblicze boga, który przedstawiał się jako Ahura Mazda , czyli Pan Dobra, i który w jednej chwili spuścił na Zaratusztrę objawienie wszystkich zasad nowej religii. Zaratusztra usiłował przekazać to objawienie swoim krajanom, jednak nie znalazł u nich posłuchania. Wreszcie musiał zbiec do pobliskiej krainy – królestwa Chorezmu . Zdołał tam przekonać do swojej religii, króla Wisztaspę , który zaprowadził tę religię na swoim terytorium. Wywołało to gniew okolicznych władców, którzy zorganizowali rodzaj "karnej ekspedycji" na Chorezm. Ekspedycja ta zakończyła się fiaskem, a król Wisztaspa w odwecie najechał wszystkie okoliczne państwa i utworzył duże królestwo na terenach obejmujących dzisiejszy Iran Północny, Turkmenię i część Kirgistanu . Obowiązującą religią w tym nowym państwie stał się zaratusztrianizm, a Zaratusztra stał się jej głównym kapłanem. Zaratusztra pojął za żonę córkę najważniejszego doradcy Wisztaspy – Dżamaspy, który stał się jego największym poplecznikiem i przyjacielem. Sam Zaratusztra stał się jedną z najbardziej wpływowych postaci w państwie Wisztaspy.

Zgodnie z tradycją przekazaną w późniejszych księgach Awesty Zaratusztra zrezygnował pod koniec życia z wszelkich zaszczytów, spisał^[] Gaty, a następnie umarł przez dobrowolne zanurzenie się w lodowatych, krystalicznie czystych wodach jeziora Kasaoja w Pamirze . Z Awesty wynika też, że nasienie Zaratusztry obecne w tym jeziorze zapłodni kiedyś dziewicę, która o świcie wykąpie się w tym jeziorze. Urodzi się z niego nowy prorok, który poprowadzi ludzi do ostatecznego zwycięstwa z siłami zła i ustanowi bezpośrednie królestwo Ahura Mazdy na Ziemi.

Zobacz też

• Tako rzecze Zaratustra

Przypisy