Zbiornik retencyjny (sztuczne jezioro zaporowe) - sztuczny zbiornik wodny, który powstał w wyniku zatamowania wód rzecznych przez zaporę wodną . Zazwyczaj powstają one w terenach górskich , gdzie koszt budowy zapory w węższej dolinie jest niższy. Zbiorniki te mogą pełnić wiele funkcji, wśród których pewne nawet się wykluczają (np. funkcja energetyczna i przeciwpowodziowa, funkcja zaopatrzenia w wodę i rekreacyjna). Utworzenie sztucznego zbiornika wodnego powoduje znaczące zmiany lokalnego środowiska naturalnego , często budowie zapór towarzyszą protesty ekologów.

Funkcje zbiorników retencyjnych

Podstawowe funkcje zbiorników retencyjnych to:

• gromadzenie wód na potrzeby ludności i przemysłu ,
• wykorzystanie energii wodnej ( hydroenergetyka ),
• ochrona przed powodziami lub utrzymanie żeglowności rzeki poprzez zmniejszenie nieregularności przepływów wody,
• wykorzystanie w celach irygacyjnych ,
• rozwój turystyki , rekreacji i sportu .

W odniesieniu do zbiorników retencyjnych nie powinno używać się terminu jezioro , zarezerwowanego dla naturalnych zbiorników wodnych.

Podział zbiorników sztucznych

1. Zbiorniki retencyjne – zbiorniki, których zadaniem jest magazynowanie wody w okresach jej nadmiaru w celu wykorzystania jej w innym okresie. Zbiorniki retencyjne charakteryzują się dużymi różnicami poziomów wody. Wahania stanów zależą od wielkości dopływu wody ze zlewni oraz od potrzeb gospodarczych użytkowników.
2. Zbiorniki wyrównawcze – specyficzny rodzaj zbiorników, funkcjonują one jako zbiorniki pomocnicze przy dużych zbiornikach retencyjnych. Głównym zadaniem zbiorników wyrównawczych jest magazynowanie tzw. przepływów szczytowych ze zbiorników retencyjnych celem ich wyrównania.
3. Zbiorniki przepływowe – powstają w wyniku przegrodzenia rzek jazami , których zadaniem jest utrzymanie w zasadzie stałego poziomu piętrzenia. Typowe zbiorniki przepływowe nie maja zdolności retencyjnych i charakteryzują się w zasadzie stałym poziomem piętrzenia.
4. Zbiorniki suche – zbiorniki przeciwpowodziowe. Budowle piętrzące, tworzące zbiorniki suche mają urządzenia upustowe bez zamknięć. Rzeka swobodnie przepływa przez czaszę zbiornika i urządzenia upustowe, do czasu gdy przepływ staje się większy od zdolności przepustowych stopnia. Większe dopływy są magazynowane w zbiorniku. Po przejściu fali powodziowej następuje stopniowe opróżnienie zbiornika. Pomiędzy przejściami fal powodziowych czasze zbiorników najczęściej są wykorzystywane jako pastwiska.

Przykłady zbiorników retencyjnych

Polska

W Polsce istnieje 98 retencyjnych zbiorników wodnych (1994) o pojemności powyżej 1 hm³, z czego blisko połowa uruchomiona została przed II wojną światową .

Najstarszym z nich jest uruchomiony w 1848 roku zbiornik Zapora na rzece Brdzie .

Świat

Z ważniejszych zbiorników świata wymienić należy: Nasera ( Egipt / Sudan ), Wolta ( Ghana ), Kariba ( Zimbabwe / Zambia ), Brokopondo-Prof. van Blommesteina ( Surinam ), Mead ( USA ), Dongting ( Chiny ).

Zobacz też

• stopień wodny
• sztuczne zbiorniki wodne w Polsce
• sztuczne zbiorniki wodne na świecie
• Gospodarowanie rezerwą powodziową