Zdrada stanu – przestępstwo , zbrodnia godząca w najistotniejsze interesy państwa, jak udział obywatela w działaniach przeciw własnemu krajowi, próba obalenia jego rządu poprzez zamach stanu , uczestnictwo w działalności zmierzającej do uszczuplenia terytorium państwowego, próba zabójstwa głowy państwa.

Zdrada stanu w polskim Kodeksie karnym

Problematykę zdrady stanu regulują art. 127 i 128 Kodeksu karnego:

Art. 127.
§ 1. Kto, mając na celu pozbawienie niepodległości, oderwanie części obszaru lub zmianę przemocą konstytucyjnego ustroju Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje w porozumieniu z innymi osobami działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.

§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Art. 128.
§ 1. Kto, w celu usunięcia przemocą konstytucyjnego organu Rzeczypospolitej Polskiej, podejmuje działalność zmierzającą bezpośrednio do urzeczywistnienia tego celu, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. (...).

Przestępstwo zdrady stanu w innych systemach prawnych

W krajach anglosaskich, gdzie pojęcie „zdrady stanu” istnieje od roku 1351 , rozróżniało się dawniej „wysoką zdradę” (High treason), obejmującą przestępstwa wyżej wymienione i prowadzącą do kary śmierci i utraty majątku, od „mniejszej zdrady” (Petty treason), np. zabójstwa oficera przez żołnierza czy pracodawców przez służącego. Obecnie te różnice zniknęły: konstytucja USA zawiera tylko definicję „zdrady” odpowiadającej pojęciu „zdrady stanu”, tzn. przestępstw typu udział własnego obywatela w wojnie przeciw USA czy konszachty z wrogami państwa. Sprawa wygląda podobnie w Kanadzie .

W prawodawstwie niemieckim XIX wieku rozróżniało się „Hochverrat” (zdradę stanu) i „Landesverrat” (zdradę kraju). Hochverrat odnosił się do prób naruszania stosunków wewnątrz kraju, a Landesverrat do prób podważenia międzynarodowej pozycji kraju. Obecne prawodawstwo RFN określa jako zdradę stanu (Hochverrat) nie tylko próby, ale i przygotowania do zmiany ustroju państwowego czy praw zagwarantowanych przez konstytucję oraz oderwania części terytorium państwa poprzez zamach stanu. Grozi za to kara dożywotniego więzienia lub co najmniej 10 lat więzienia.

Podobnie wygląda sytuacja w Austrii , z tym że prawodawstwo austriackie przewiduje również kary za podobne akcje przeciw innemu, obcemu państwu.

Skazani za zdradę stanu

Za zdradę stanu skazano na śmierć lub dożywocie m.in. następujące osoby:

• Thomas More ( 1535 ) za odmowę uznania Henryka VIII za głowę Kościoła w Anglii;
• Karol I , król Anglii i Szkocji ( 1649 ) za prowadzenie wojny przeciw własnemu narodowi;
• Jan Reinhold Patkul ( 1707 ) za próbę oderwania Inflant od Szwecji ;
• Michel Ney ( 1815 ) za przejście na stronę Napoleona w czasie Stu Dni ;
• Gienrich Jagoda ( 1938 ) za „zdradę państwa sowieckiego”;
• Knut Hamsun ( 1945 ) za kolaborację z Hitlerem ;
• Philippe Pétain ( 1945 ) za kolaborację z Hitlerem;
• Vidkun Quisling ( 1945 ) za kolaborację z Hitlerem;
• Pierre Laval ( 1945 ) za kolaborację z Hitlerem;
• Andriej Własow ( 1946 ) za kolaborację z Hitlerem;
• Imre Nagy ( 1956 ), za zdradę państwa „ludowego”;
• Oleg Kaługin ( 2002 , zaocznie) za współpracę z CIA .

Bibliografia