|
Ziemniak
ZiemniakPsianka ziemniak (Solanum tuberosum
L.
) to prawidłowa botaniczna nazwa tej rośliny. Najczęściej jednak używany jest synonim tej nazwy – ziemniak. Jest to
gatunek
byliny
należący do rodziny
psiankowatych
. Pochodzi z Ameryki Południowej (
Peru
,
Boliwia
,
Kolumbia
,
Chile
). Obecnie rozprzestrzeniony na całym świecie jako roślina uprawna[1]. W Polsce jest pospolicie uprawiany i przejściowo dziczejący (
efemerofit
). Kiełkujące bulwy ziemniaka Charakterystyka-
Łodyga
- Gruba, mięsista, do 100 cm wysokości, wykształca rozgałęzione
kłącza
(
stolony
) z podziemnymi
bulwami
bogatymi w
skrobię
. Łodyga jest pokryta przylegającymi włoskami.
-
Liście
- Przerywanopierzaste, u nasady łatki jajowate lub sercowate.
-
Kwiaty
- O zrośniętych płatkach i 5 łatkach, średnicy do 3–4 cm, barwy białej, różowej, błękitnej lub fioletowej. Wewnątrz korony 1 słupek i 5 pręcików zrośniętych w rurkę wokół słupka. Zebrane w dwuszypułowe, pozornie szczytowe skrętki.
-
Owoce
- Zielone
jagody
[1].
-
Roślina trująca
- Cały nadziemny pęd (łodyga, liście, kwiaty i owoce) są trujące. Zawierają trującą
solaninę
. Powoduje ona poważne zatrucia pokarmowe, wykazuje też działanie rakotwórcze. W celach spożywczych użytkowane są bulwy, które nie zawierają solaniny. Jednakże jeżeli z jakichś powodów (np. w wyniku wypłukania gleby przez ulewne deszcze) były one przez dłuższy czas wystawione na działanie słońca, ich skórka zielenieje i również stają się trujące.
Zastosowanie-
Roślina uprawna
- Najwięksi producenci ziemniaków na świecie to
Chiny
,
Rosja
i
Indie
. Roczne zbiory ziemniaka w Polsce to ok. 12 - 20 mln ton. W Polsce obszar upraw szacuje się na 790 tys. hektarów.
- Historia uprawy
- Pierwsze uprawy ziemniaka pojawiły się w czasach prehistorycznych w
Ameryce Południowej
(środkowe Andy, tereny dawnego peruwiańskiego państwa
Inków
–
Tahuantinsuyo
). Do
Europy
ziemniaki dotarły w
XVI wieku
, a rozpowszechniły się w
XVII
w. W XVII i
XVIII wieku
traktowane były również jako roślina ozdobna. W części Europy, po zauważeniu, że jest bardzo wydajną rośliną uprawną wprowadzano ją do uprawy odgórnymi zarządzeniami (
Fryderyk II Wielki
w
Prusach
i
Piotr I Wielki
w
Rosji
)[2]. Wykorzystanie ziemniaków znacznie wzrosło po opracowaniu techniki ich magazynowania w
kopcach
, w których dają się przechowywać aż do wiosny następnego roku.
-
Sztuka kulinarna
- Bulwy po ugotowaniu stanowią cenny pokarm człowieka. Pozostałe części rośliny są trujące. Popularnymi potrawami z ziemniaków są
frytki
,
chipsy
i
kopytka
.
Ziemniak jest też ważną rośliną pastewną, jako gotowany był podstawą tradycyjnej metody żywienia
świń
. Jest ważną rośliną przemysłową, używa się go do produkcji
spirytusu
, mączki ziemniaczanej, która jest niemalże czystą
skrobią
. Mączka ziemniaczana jest produktem używanym do wytwarzania wielu produktów spożywczych i przemysłowych. Ze względu na historię upraw ziemniaka oraz związany z nią udział tej rośliny w ocaleniu przed śmiercią głodową milionów ludzi na świecie, Organizacja Narodów Zjednoczonych ogłosiła rok
2008
Międzynarodowym Rokiem Ziemniaka[3]. OdmianyW
Peru
utworzono największy na świecie bank
genów
ziemniaka. Zdeponowano w nim ponad 10 tysięcy odmian tej rośliny[3]. W Polsce pod koniec marca
2004
w Krajowym Rejestrze Odmian figurowało 118 odmian, wśród których dominowały odmiany jadalne. Badaniem nowych odmian ziemniaka zajmuje się Instytut Ziemniaka, obecnie wchodzący w skład
Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin
. Odmiany ziemniaka dzieli się zazwyczaj ze względu na ich termin zbioru (np. średnio wczesne, średnio późne, późne): - Bardzo wczesne: Krasa, Irys, Gloria, Bard, Denar, Drop, Ruta, Berber, Lord, Irga.
- Wczesne: Nora, Kulik, Augusta, Gracja, Dorota, Vineta.
- Średnio wczesne: Ibis, Pirol, Żagiel, Satina, Triada, Kuba.
- Średnio późne: Sowa, Tarpan, Bryza, Syrena, Zeus, Beata, Jasia, Moli.
- Późne: Uran, Lenino, Ania, Bzura, Ślęza, Sonda, Medea.
Inne nazwy stosowane w Polsce Wartości odżywczeWartości odżywcze w 100 g surowych ziemniaków: Pomniki ziemniakaPomnik ziemniaka w Biesiekierzu Przypisy- ↑ 1,0 1,1 Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. . (Występowanie i charakterystyka ziemniaka)
- ↑ "Jabłka zaś ziemne, czyli ziemniaki, a po teraźniejszemu kartofle, bądź świeże, bądź stare, w jednej utrzymując się porze, równą też apetytowi sprawują satysfakcją. To z okoliczności związku namieniwszy, przystępuję teraz do czasu, którego się kartofle w Polszcze i gdzie najpierwej zjawiły. Zjawiły się najprzód za Augusta III w ekonomiach królewskich, które samymi Niemcami, Sasami-ekonomistami osadzone były, a ci dla swojej wygody ten owoc z Saksonii z sobą przynieśli i w Polszcze rozmnożyli." [w :] O kartoflach.
Jędrzej Kitowicz
. Opis obyczajów za panowania Augusta III.
- ↑ 3,0 3,1 Barbara Kaniewska. Diabelskie jabłka z ziemi. „Rzeczpospolita”. Sobota-niedziela, 10-11 listopada 2007 roku. 263 (7860). S. 36.
- ↑
sl.krompir.si
- ↑
ananova.com
- ↑
- ↑
blackfootchamber.org
Bibliografia- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- Anna i Jan Basara: Polska gwarowa terminologia rolnicza. Przygotowanie gleby, uprawa ziemniaków. Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, 1992. .
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Ziemniak":
Wigilia Bożego Narodzenia
...
Pica
...
Asturia
...
Francuski kalendarz rewolucyjny
...
Trójpolówka
...
Krzysztof Kolumb
...
Badenia-Wirtembergia
...
Szlezwik-Holsztyn
...
Skrobia
...
Szpecle
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Ziemniak":
005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 18)
rośliny zielne, choć zdarzają się też drzewa. Posiadają kwiaty promieniste, jak u Ziemniaka Solanum tuberosum czy pomidora Lycopersicon, lub grzbieciste, jak u jasnoty białej ...
211. Kształtowanie się szaty roślinnej Polski (plansza 7)
Odkrycie Ameryki spowodowało wzbogacenie się europejskiego rolnictwa w fasolę, tytoń, a później Ziemniaki i kukurydzę. Na początku XIX wieku rozpoczęto uprawę buraków cukrowych. Dopiero ...
209. Gleby Polski (plansza 8)
pszenicę, buraki cukrowe, jęczmień, warzywa i owoce. Na glebach średnich: pozostałe zboża, Ziemniaki i rośliny pastewne. Najsłabsze gleby przeznacza się do zalesienia. Aby zachować ...
|
