Biblioteka Jagiellońska (BJ, tzw. Jagiellonka) – główna
biblioteka
Uniwersytetu Jagiellońskiego
, która wraz z Biblioteką Medyczną
Collegium Medicum
oraz bibliotekami wydziałowymi i instytutowymi tworzy system biblioteczno-informacyjny UJ. Stanowi jedną z największych z bibliotek w Polsce, stąd też została uznana za część Narodowego Zasobu Bibliotecznego. Posiada status biblioteki narodowej - obowiązuje prawo o
egzemplarzu obowiązkowym
.
Zbiory biblioteczne liczyły na koniec grudnia
2009
roku 6 603 824, z tego około połowa to wydawnictwa zwarte. Biblioteka posiada także kolekcję
starodruków
,
inkunabułów
oraz
rękopisów
. Zajmuje się także dokumentacją wydawnictw podziemnych z okresu
PRL
-u, czyli tzw. "
drugiego obiegu
".
Historia
Historia Biblioteki Jagiellońskiej powiązana jest nieodłącznie z historią samego
Uniwersytetu Jagiellońskiego
, stąd też za datę jej utworzenia uznaje się rok
1364
. Do dzisiaj zachowały się używane w
XIV wieku
kodeksy. Przez długi okres zbiory biblioteczne, pochodzące z darów profesorów i wychowanków uniwersytetu, gromadzone były przy poszczególnych wydziałach, kolegiach, bursach studenckich. Największy ich zbiór, głównie z zakresu
teologii
i
sztuk wyzwolonych
, znajdował się w
Collegium Maius
. Tam też po jego odbudowie na przełomie
XV
i
XVI
wieku Biblioteka uzyskała osobne pomieszczenie, zwane dzisiaj Salą Obiedzińskiego (od nazwiska profesora-pomysłodawcy). Aż do
1940
roku budynek Collegium Maius był główną siedzibą Biblioteki Jagiellońskiej.
W
XVI
wieku jej zbiory stale się powiększały, dopiero wiek
XVII
i
XVIII
przyniósł pewien kryzys. Z pomocą przyszła Bibliotece i całemu uniwersytetowi
Komisja Edukacji Narodowej
w osobie
Hugona Kołłątaja
. Na jego wniosek połączono rozproszone zbiory i utworzono jedną bibliotekę ogólnouniwersytecką o charakterze publicznym. Przyznano także fundusz na potrzeby liczącego wówczas 1926 rękopisów i 32 000 woluminów druków księgozbioru.
Okres rozbiorów nie wpłynął korzystnie na rozwój biblioteki. Udało się mimo to uporządkować zbiory oraz rozbudować pomieszczenia. Rozkwit biblioteki na przełomie
XIX
i
XX
wieku wiąże się z osobą
Karola Estreichera
, twórcy Bibliografii Polskiej, który dbał zwłaszcza o wzrost liczby druków w języku polskim.
W latach międzywojennych przeprowadzono reformy w działalności Biblioteki. W latach
1931
-
39
postawiono nowy gmach przy Al. Mickiewicza. Zbiory przeniesiono już w czasie
II wojny światowej
, a Biblioteka została przemianowana na Staatsbibliothek Krakau. Polacy uczęszczający na
tajne komplety
mieli nieoficjalny dostęp do zbiorów dzięki pomocy pracujących w Bibliotece polskich bibliotekarzy.
Rozwój Biblioteki po
II wojnie światowej
wiązał się z wprowadzeniem tzw.
egzemplarzy obowiązkowych
druków polskich, współpracy z bibliotekami zagranicznymi, ciągle też przyczyniały się do niego rozmaite dotacje. Od
1969
roku rozpoczęto także archiwizowanie druków polskich, a w latach 90. obowiązkiem tym objęto także dokumenty audiowizualne i elektroniczne. Przyrost zbiorów bibliotecznych wymusił rozbudowę gmachu Biblioteki, pierwszą w latach
1961
-
63
oraz drugą w latach
1995
-
2001
. W latach 90. rozpoczęto także komputeryzację zbiorów. Opracowano także systemy zabezpieczające przed kradzieżą, co było następstwem zniknięcia ze zbiorów kilkudziesięciu cennych starodruków.
Kradzież inkunabułów i starych druków z Biblioteki Jagiellońskiej, jedno z największych tego typu przestępstw w Polsce, ujawniona została w kwietniu
1999
. Zginęły wówczas dzieła
Galileusza
,
Keplera
czy
Bessariona
. Część ze skradzionych dzieł odnaleziono w niemieckim
domu aukcyjnym
Reiss&Sohn. Do tej pory nie ustalono sprawców tej kradzieży.
Biblioteka Jagiellońska – wejście główne
Skarby Jagiellonki
Biblioteka Jagiellońska jako jedyna z wielkich bibliotek w Polsce szczyci się historycznym księgozbiorem, organicznie związanym z powstaniem i rozwojem uczelni. Narastał on, w dużej mierze, dzięki licznym darom, legatom i fundacjom, pochodzącym od osób związanych z Wszechnicą Jagiellońską i służył jako warsztat pracy naukowej i dydaktycznej. Większość najwcześniejszych kodeksów rękopiśmiennych i starodruków należała do kolekcji profesorskich, które później dały początek księgozbiorom poszczególnych kolegiów, w tym największemu z nich w Collegium Maius.
Wyjątkowy charakter oraz wartość zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej powodują, że w świadomości Polaków była i nadal jest uznawana za książnicę o charakterze narodowym. Dziś również biblioteka
Uniwersytetu Jagiellońskiego
służy szerokim kręgom naukowców i studentów, poszerzając swoje zbiory m.in. dzięki ofiarności i hojności swych dawnych wychowanków oraz przyjaciół.
W skład Biblioteki Jagiellońskiej wchodzi wiele rękopisów, m.in. :
Gmach
Budowa gmachu Biblioteki Jagiellońskiej była przeprowadzana w trzech etapach:
- etap I (
1931
-
1939
) – wybudowano został budynek przy Al. Mickiewicza 22, który składał się z gmachu wysokiego – 9 kondygnacji oraz niskiego – 4 kondygnacje
- etap II (
1961
-
1963
) – powiększony został niski gmach
- etap III (
1995
-
2001
) – wybudowano dodatkowy gmach - 10 kondygnacji
Obecnie kubatura połączonego gmachu Biblioteki wynosi 145 248 m³, powierzchnia użytkowa 32 891 m², a pomieszczenia biblioteczne zajmują 27 287 m². Biblioteka wyposażona jest w 10 czytelni ogólnych i specjalistycznych, salę katalogów, wypożyczalnię, magazyny biblioteczne, 2 sale wystawowe oraz salę konferencyjną. Nowy gmach i kolejno remontowane pomieszczenia starego gmachu mają instalowane nowoczesne urządzenia wentylacyjne, przeciwpożarowe oraz systemy zabezpieczające zbiory przed kradzieżą.
Dyrektorzy Biblioteki Jagiellońskiej w l. 1811-1947
Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa
Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa (JBC) to nazwa projektu finansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007–2013, Priorytet XI. „Kultura i Dziedzictwo Kulturowe” Działanie 11.1. „Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym”. Celem JBC jest ochrona i zachowanie zabytkowych zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej oraz rozwój bibliotecznych zasobów cyfrowych dla utrwalenia dorobku kulturowego polskiego piśmiennictwa stanowiącego element Narodowego Zasobu Bibliotecznego. Pierwszy etap realizacji projektu rozpoczął się w kwietniu 2010, przewidziany koniec realizacji projektu to kwiecień 2013 r.
Linki zewnętrzne