Burowie, Afrykanerzy |
|
Burowie w czasie II wojny burskiej |
Liczebność ogółem | 2 700 000+ |
Regiony zamieszkania |
Republika Południowej Afryki
,
Namibia
|
Język |
afrikaans
|
Religie |
kalwinizm
|
Pokrewne grupy etniczne |
Holendrzy
,
Niemcy
,
Belgowie
,
Fryzowie
,
Francuzi
, Basterowie,
Koloredzi
, Griqua,
Buszmeni
,
Hotentoci
, Angloafrykanie |
Burowie (Boerowie; boer czyt.: bur w
języku niderlandzkim
oznacza chłop,
rolnik
, farmer) – potomkowie głównie
holenderskich
,
flamandzkich
i
fryzyjskich
kalwinistów,
niemieckich
luteran
i
francuskich
hugenotów
, którzy osiedlali się w
Afryce Południowej
, w
XVII
i
XVIII wieku
. W mniejszej ilości mają korzenie
skandynawskie
,
polskie
,
portugalskie
,
włoskie
,
hiszpańskie
,
szkockie
,
angielskie
,
irlandzkie
i
walijskie
.
Obecnie potomków historycznych Burów i ich krewnych nazywa się powszechnie
Afrykanerami
. Nazwa ta pochodzi od
języka afrikaans
, który jest pierwszym językiem tej ludności.
Historia
Burowie walczyli z sukcesami z ludnością miejscową, pokonali m.in.
Zulusów
w
bitwie nad Blood River
w
1838
.
W
XIX wieku
Burowie byli wypierani przez osadników angielskich. Między
1835
a
1841
, ok. 14 000 Burów - tak zwanych
Voortrekker
- opuściło Kolonię Przylądka, wyruszając w głąb Afryki, na północ i północny wschód i podbijając tamtejsze
ludy tubylcze
(w tym Zulusów). Okres ten nazwano Groot Trek - Wielką Wędrówką. Na północ i wschód od rzeki
Oranje
utworzyli trzy republiki burskie:
Natal
,
Orania
,
Transwal
, o których niezależność walczyli na przełomie XIX i
XX wieku
z
Brytyjczykami
w czasie tzw.
wojen burskich
. Założyli też kilka krótko istniejących republik, m.in.
Stellaland
i
Goshen
Geografia
Republika Południowej Afryki
W demografii
RPA
nie ma pojęcia "Afrykanerów", jako
grupy etnicznej
, ale przyjęło się za Afrykanerów uważać Południowoafrykańczyków
białej rasy
. Na podstawie cenzusu narodowego z roku 2001 w RPA żyło 2 536 906 białych z afrikaans jako 1. językiem (1996: 2 558 956). Obecnie stanowią blisko 60% białej ludności RPA.
Rozmieszczenie ludności burskiej w poszczególnych
prowincjach
:
-
Prowincja Przylądkowa Wschodnia
148 809 (1996: 154 513), 2,31% ogółu populacji
-
Wolne Państwo
214 020 (1996: 279,135), 7,9% ogółu populacji
-
Gauteng
1 003 860 (1996: 958.351), 11,36% ogółu populacji
-
KwaZulu-Natal
116 307 (1996: 124.555), 1,22% ogółu populacji
-
Limpopo
110 028 (1996: 98 875), 2,08% ogółu populacji
-
Mpumalanga
170 526 (1996: 208.655), 5,46% ogółu populacji
-
Prowincja Przylądkowa Północna
93 222 (1996: 101 704), 11,33% ogółu populacji
-
Prowincja Północno-Zachodnia
218 611 (1996: 196 347), 5,95% ogółu populacji
-
Prowincja Przylądkowa Zachodnia
461 522 (1996: 436 822), 5,95% ogółu populacji[1]
Namibia
W
Namibii
w 1991 r. żyło 133 324 Afrykanerów (9,5% ogółu populacji). Najwięcej ich żyje w
Windhuk
i w prowincjach południowych.[2]
Na świecie
Afrykanerzy emigrowali głównie do
USA
,
Kanady
,
Wielkiej Brytanii
,
Holandii
,
Belgii
,
Australii
i
Nowej Zelandii
.
Duża liczba młodych Afrykanerów bierze udział w międzynarodowych praktykach i pracach wakacyjnych, głównie w Wielkiej Brytanii i innych krajach
Wspólnoty Narodów
.
Nacjonalizm
Afrykanerów cechuje silny
nacjonalizm
i poczucie odrębności narodowej nie tylko wobec ludności kolorowej ale i innych białych. Nacjonalizm Afrykanerów budował się w trakcie walk z rdzennymi Afrykanami w XIX wieku oraz podczas
wojen burskich
na przełomie XIX i XX stulecia.
Afrykanerzy są też znani ze swoich konserwatywnych poglądów na kwestie obyczajowe i społeczne oraz mocne przywiązanie do religii
kalwińskiej
. Afrykanerski nacjonalizm w skrajnej wersji doprowadził do powstania doktryny i reżimu
apartheidu
w latach
1948
-
1989
. Jednym z przejawów nacjonalizmu afrykanerskiego jest koncepcja separatystycznego państwa Burów czyli Volkstaat.
Rody burskie
Burowie przywiązują duże znaczenie do przynależności
rodowej
. Wynika to m.in. z okoliczności powstania burskiej społeczności. Jej dzisiejszy trzon tworzą przede wszystkim potomkowie kilkuset rodzin, które osiedliły się w
Kolonii Przylądkowej
jeszcze w II połowie XVII i w pierwszych latach XVIII wieku. Oblicza się, że do końca XVIII wieku przybyło tu z rodziną lub założyło rodzinę na miejscu jedynie ok. 2 tys. mężczyzn z Europy.
Pierwsi samotni emigranci poślubiali nieliczne emigrantki z Europy lub kobiety kolorowe (
Hotentotki
oraz wyzwolone niewolnice z Azji i Afryki). Późniejsi samotni emigranci z Europy zakładali rodziny żeniąc się najczęściej z córkami wcześniejszych emigrantów. Niewielka ogólna ilość osadników z Europy spowodowała, że dzisiejsza licząca ok. 3 mln., społeczność burska (afrykanerska) powstała przede wszystkim w wyniku rozrodzenia potomstwa pierwszych osadników.
Niektóre nazwiska, szczególnie te przyniesione przez pierwszych osadników, są w związku z tym szczególnie rozpowszechnione. 50 najbardziej popularnych nazwisk (Jacobs, Botha, van Wyk, van der Merwe, Nel, du Plessis, Venter, Pretorius, Coetzee, Fourie, Louw, van Rensburg, Smit, van Zyl, Hendricks, du Toit, Kruger, van Niekerk, Meyer, Abrahams, le Roux, Booysens, Swart, van Rooyen, Viljoen, Steyn, van der Westhuizen, Swanepoel, Muller, Marais, Joubert, Potgieter, du Preez, Jouberts, Olivier, Oosthuizen, Pienaar, Bezuidenhout, Petersen, Burger, de Villiers, de Beers, van Heerdens, Barnard, Isaac, Prinsloo, Fortuin, Grobler, Forster, Visagie) nosi ok. 50 % wszystkich Burów[3]. Nazwiska Burów są również świadectwem zróżnicowanego pochodzenia ich przodków.
Nazwiska burskie według pochodzenia[4]:
niderlandzkie
(m.in.): Jacobs, van der Merwe, Van Wyk, van Zyl, van Niekerk, Oosthuizen, Bezuidenhout, van Heerdens, Prinsloo, Booysens, van der Westhuizen, de Wet, Bosman, Bantjes, Basson, Boshouwer, Botes, Botma, Bronkhorst, Bruyns, Coetzee, Corsenaar, Cruywagen, Brink, de Bruyn, de Jager, de Jongh, de Klerk, de Kock, de Swart, de Vos, de Vries, Diemer, du Plooy, Erasmus, Ferreyn, Goossen, Hasselaar, Heyning, Koekemoer, Kraaywinkel, Loots, Louw, Lubbe, Nauta, Nieuwoudt, Olivier, Paasen, Pretorius, Pyl, Smuts, Steenkamp, Strydom, Swanepoel, Swart, Uys, van Aarde, van As, van Blerk, van den Bosch, van den Burg, van den Heuvel, van der Linde, van der Poel, van der Schaff, van Deventer, van Dyk, van Eck, van Eeden, van Heerden, van Jaarsveld, van Niekerk, van Os, van Rensburg, van Rooyen, van Schalkwyk, van Schoor, van Tonderen, van Vuren, Verbeek, Vermeulen, Verschuur, Verwey, Visagie, Visser, Willems, de Wit.
francuskie
(m.in.): Joubert, du Plessis, de Klerk, de Villiers, du Preez, du Toit, Nel, Viljoen, Marais, Fourie, Visagie, Lombard, Theron, Aucamp, Bastiaans, Bisseux, Blignaut, Bruère, Cellier, Cordier, Cronjé, Colyn, Conradie, de Buys, du Buisson, Duminy, Durand, Faure, Fouché, Gilliomee, Gous, Guto, Hugot, Jordaan, La Grange, Lecrivent, le Fèbre, le Riche, le Roux, le Sueur, Lorée, Malan, Malherbe, Maree, Minnaar, Mouton, Naudé, Noruj, Pienaar, Prévot, Relief, Roi, Russouw, Roux, Senekal, Taillefer, Terreblanche, Terrier, Vivier, Boshoff, le Riche.
niemieckie
(m.in.): Botha, Venter, Kruger, Kotze, Potgieter, Scholtz, Engelbrecht, Muller, Meyer, Groenewald, Vosloo, Ackerman, Bernard, Booysen, Brits, Cleef, Cloete, Krynauw, Lamprecht, Maritz, Neethling, Pasman, Scheffer, Schreuder, Sneewind, Steinberg, Vlok, von Wielligh, Voortman, Wagenaar, Walters, Warnecke, Badenhorst, Bakker, Beukes, Beyer, Blom, Bock, Bockelenberg, Burger, Combrink, Conradie, Conterman, Eksteen, Elberts, Franke, Geldenhuys, Greeff, Hartog, Hasewinkel, Hattingh, Hendriks, Henning, Hertzog, Heufke, Heyns, Hiebner, Jongh, Jurgens, Kayser, Kretschmer, Kriel, Laurens, Minnie, Mulder, Niemand, Piek, Putter, Roos, Schenk, Tauken, van den Heever, Wessels.
brytyjskie
(m.in.): Barry, Earle, Emmett, Flemming, Guest, Hamilton, Hart, Haylett, Heatlie, Herbert, Honiball, Humphreys, Martinson, Pace, Philips, Rex, Rivers, Burnet, Fraser, Frier, Grewar, Gunn, Heatlie, McLachlan, Melvill, Moore, Munro, Murray, Reid, Robertson, Rowan.
skandynawskie
(m.in.): Spolander, Stockenström, Toerien, Tregard, Zeederberg, Ziervogel, Anderson, Aspeling, Bergh, Blomerus, Cornelissen, Hallegryn, Hurling, Lind, Logenberg, Monk, Wiid, Wium, Grove, Knoetsen, Schoonbee, Krog, Oelofse.
polskie
[5] (m.in.): Drotsky, Jankowitz, Troskie, Zowitsky,
Kitshoff
, Kolesky,
Latsky
, Masureik, Jewaskiewitz, Beirowski.
Znani przedstawiciele
Są to m.in. pisarze C.J. Langenhoven i
André Brink
, aktorka
Charlize Theron
, politycy i generałowie
Jan Smuts
oraz
Louis Botha
, bokser
Francois Bothaoraz
Leon Botha znany muzyczny performer oraz malarz występujący w znanej grupie Die Antwoord.
Przypisy
- ↑ Statistics South Africa
Census 2001
- ↑ International Institute for Applied Systems Analysis (2001)
Population project
- ↑ Rosenthal E., 1965, South African surnames, Timmins, Cape Town.
- ↑ Pama C., 1983, Die groot Afrikaanse familienaamboek, Human & Rousseau, Kaapstad.
- ↑
Kowalski M.
, 2009, Polish soldier-immigrants to South Africa in the period of French Revolution and the Napoleonic wars (1789-1815), Familia, 46 (3), pp. 147-164.
Zobacz też