Morskie Oko (
słow.
Morské oko) – największe
jezioro
w
Tatrach
, położone w
Dolinie Rybiego Potoku
u stóp Mięguszowieckich Szczytów, na wysokości 1395 m n.p.m.
Charakterystyka
Jest to jezioro pochodzenia
polodowcowego
o charakterze
karowo
-
morenowym
. Morskie Oko ma
powierzchnię
34,93 ha, długość ok. 862 m, szerokość ok. 566 m, a w najgłębszym miejscu osiąga 50,8 m. Dno zasłane jest przy brzegach głazami, ku środkowi żwirem. Wokół jeziora rosną okazałe
limby
. Przejrzystość wody wynosi 12 m. Występują wyraźnie oddzielone warstwy wody, tzw.
termokliny
. Pomiar przeprowadzony
2 sierpnia
1937
wykazał, że dobrze wymieszana przez falowanie górna warstwa wody miała grubość tylko 3 m i temperaturę 12,1 °C. Do głębokości 10 m temperatura spadała prawie o 1 °C/m, od 10 do 20 m dużo mniej (ok. 0,25 °C/m). Poniżej 20 m, aż do dna, temperatura była już stała (ok. 4 °C). Jezioro zamarza w listopadzie, taje w maju–lipcu, jednak istnieją duże różnice w poszczególnych latach. Np. w zimie 1950/51 Morskie Oko zamarzło dopiero w styczniu, a stajało już w marcu.
Morskie Oko dawniej nazywano Rybim Jeziorem lub Rybim Stawem, gdyż należy do nielicznych zarybionych w sposób naturalny jezior tatrzańskich. Żyją w nim
pstrągi
. Zasilane jest dwoma stałymi potokami: Czarnostawiańskim Potokiem, spływającym kaskadami
Czarnostawiańskiej Siklawy
oraz Mnichowym Potokiem, tworzącym Dwoistą Siklawę. Do jeziora wpada także kilka cieków okresowych, m.in. z Szerokiego i Marchwicznego Żlebu. Ze stawu wypływa
Rybi Potok
, rozlewający się w początkowym odcinku w kilka Rybich Stawków: Małe Morskie Oko, Żabie Oko, Małe Żabie Oko.
Otoczenie
Na
morenie
zamykającej jezioro od północy stoi
schronisko
PTTK
. Położone na wysokości 1405 m n.p.m. należy do najstarszych i najpiękniejszych schronisk tatrzańskich. Nazwane zostało imieniem
Stanisława Staszica
, który w roku
1805
badał jezioro. Obok, przy końcu drogi, po lewej stronie znajduje się Stare Schronisko, które pierwotnie było wozownią (
1890
). Obydwa budynki zostały uznane za zabytkowe. Schronisko stanowi punkt wyjściowy do wycieczek na
Rysy
,
Mięguszowiecką Przełęcz pod Chłopkiem
i
Szpiglasową Przełęcz
.
Powyżej Morskiego Oka, w kierunku południowym znajduje się drugie duże jezioro w Dolinie Rybiego Potoku,
Czarny Staw pod Rysami
(Czarny Staw nad Morskim Okiem). Ponad tymi dwoma stawami wznoszą się szczyty:
-
Siedem Granatów
,
Żabi Szczyt Niżni
(2098 m),
Żabi Mnich
(2146 m),
Żabia Lalka
(2095 m),
Niżnie Rysy
(2430 m)
- od południa i południowego zachodu:
-
Rysy
(2503, w Polsce 2499 m) – najwyższy szczyt Polski,
Żabi Koń
(2291 m),
Żabia Turnia Mięguszowiecka
(2336 m),
Wołowy Grzbiet
,
Kazalnica Mięguszowiecka
(2159 m),
Mięguszowiecki Szczyt Czarny
(2410 m),
Mięguszowiecki Szczyt Pośredni
(2393 m),
Mięguszowiecki Szczyt Wielki
(2438 m),
Cubryna
(2376 m),
Mnich
(2070 m)
-
Szpiglasowy Wierch
(2172 m),
Miedziane
(2233 m),
Opalony Wierch
(2115 m)
Historia
Pierwsze wzmianki o Morskim Oku pochodzą z
1575
r. W
1637
r. król
Władysław IV
nadał prawo użytkowania pastwisk przy Morskim Oku Władysławowi Nowobilskiemu. Własnością prywatną Morskie Oko stało się w
1824
, gdy dobra
zakopiańskie
wraz z
Doliną Rybiego Potoku
zakupił od władz austriackich Emanuel Homolacs a po nim
Władysław Zamoyski
. Od
1933
r. jest własnością państwa polskiego.
Okoliczny teren na przełomie XIX i XX wieku był przedmiotem sporu między
Galicją
, wchodzącą wówczas w skład austriackiej części
Austro-Węgier
, a Węgrami. Właściciel sąsiednich terenów po węgierskiej stronie granicy – książę
Christian Hohenlohe
– uzurpował sobie prawo do terenów zachodnich stoków Żabiego i okolicy Morskiego Oka. Opierał się na niedokładnych dokumentach i wręcz sfałszowanych mapach, podczas gdy Władysław Zamoyski miał na poparcie swoich praw do Morskiego Oka niepodważalne dowody historyczne i prawne. Spór jednakże ciągnął się przez kilkadziesiąt lat i wreszcie zakończył się wyrokiem
sądu
polubownego w
Grazu
, przed którym interesy Galicji i hrabiego Zamoyskiego, reprezentował
Oswald Balzer
. Sąd w
1902
r. przyznał
Galicji
prawa do spornego terytorium.
Dla turystyki Morskie Oko zostało odkryte już na początku
XIX wieku
. Pierwsze schronisko, które zostało zbudowane w
1836
r., spłonęło w
1865
r. Kolejne, z
1874
r., które w
1898
r. również spłonęło, pierwotnie służyło za wozownię. W
1902
r. została ukończona droga z
Zakopanego
– patrz
Droga Oswalda Balzera
.
Morskie Oko – widok sprzed schroniska
Obecność w kulturze
Wygrana w procesie o przyznanie Polsce Morskiego Oka została uczczona przez
Ludwika Solskiego
słowami śpiewanymi na melodię
Mazurka Dąbrowskiego
:
Jeszcze Polska nie zginęła
Wiwat! Wiwat Plemię lasze
Słuszna sprawa górę wzięła
Morskie Oko nasze
oraz przez
Kazimierza Przerwę-Tetmajera
, który pisał w swym wierszu:
Pogodne, ciche jak duch, co tonąc w marzeniu
leci w sfery spokojne, burzliwe ominie:
lśni jezioro zamknięte w granitów kotlinie,
jak błyszczący dyjament w stalowym pierścieniu...
Z Morskim Okiem wiąże się wiele góralskich podań i legend. Według jednej z nich nazwa "bezdennego" jeziora w Dolinie Rybiego Potoku wzięła się stąd, że ma ono jakoby podziemne połączenie z
Adriatykiem
. Dowodem na to było rzekomo wyłowienie z jego wód butelki, a także szkatułki z kosztownościami, które razem ze statkiem poszły na dno morza.
Urok Morskiego Oka inspirował twórczość wielu artystów, zarówno malarzy (
Walery Eljasz-Radzikowski
,
Leon Wyczółkowski
, Stanisław Gałek), jak i poetów (
Maciej Stęczyński
,
Wincenty Pol
,
Jadwiga Łuszczewska
,
Adam Asnyk
,
Kazimierz Przerwa-Tetmajer
,
Franciszek Nowicki
,
Jan Kasprowicz
) czy muzyków (
Zygmunt Noskowski
).
Szlaki turystyczne
-
– czerwony z
Toporowej Cyrhli
przez
Psią Trawkę
,
Rówień Waksmundzką
, dalej wzdłuż szosy nad Morskie Oko i obok
Czarnego Stawu
na
Rysy
.
- Czas przejścia od
Wodogrzmotów Mickiewicza
do schroniska nad Morskim Okiem: 1:30 h, ↓ 1:15 h
- Czas przejścia od schroniska do Czarnego Stawu: 50 min, ↓ 40 min
- Czas przejścia od schroniska na Rysy: 3:50 h, ↓ 3:10 h
-
– asfaltowa szosa z parkingu na polanie
Palenica Białczańska
(niedostępna dla samochodów), łącząca się z czerwonym szlakiem przed Wodogrzmotami Mickiewicza (2:20 h, ↓ 1:55 h)
-
– czerwony dookoła jeziora (ok. 50 min)
-
– niebieski przez
Świstówkę Roztocką
do
schroniska PTTK w Dolinie Pięciu Stawów
(2 h, w drugą stronę 1:40 h)
-
– żółty na
Szpiglasową Przełęcz
("
Ceprostrada
") (2:15 h, ↓ 1:40 h)
Zobacz też
Bibliografia
- Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska: Bedeker tatrzański. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. .
-
Władysław Szafer
: Tatrzański Park Narodowy. Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XV. Latchorzew: Trawers, 2007. .
- Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000. Warszawa: ExpressMap Polska, 2005. .
Linki zewnętrzne