Alfons X Mądry,
hiszp.
Alfonso X El Sabio (ur.
23 listopada
1221
, zm.
4 kwietnia
1284
, w
Sewilli
) – król
Kastylii i Leónu
w latach
1252
-
1284
.
Rodzina
Był najstarszym synem
Ferdynanda III Świętego
i
Elżbiety
, córki
Filipa Szwabskiego
. W
1246
poślubił Jolantę Aragońską, córkę króla
Aragonii
–
Jakuba I Zdobywcy
i Jolanty Węgierskiej. Para miała razem 12 dzieci:
- Ferdynanda (zm. w dzieciństwie i pochowanego w Las Huelgas, w
Burgos
),
- Berengarię (
1253
- po
1284
),
- Beatrycze (
1254
-
1280
), żonę Wilhelma VII, markiza Montferrat,
-
Ferdynanda de la Cerda
,
infanta
Kastylii (
1255
-
1275
), męża Blanki (córki króla Francji
Ludwika IX Świętego
),
- Eleonorę (
1257
-
1275
),
-
Sancha IV Odważnego
, króla Kastylii (
1258
-
1295
),
- Konstancję (
1258
-
1280
), zakonnicę w Las Huelgas,
- Piotra (
1260
-
1283
),
- Jana, pana
Walencji
(
1262
-
1319
),
- Izabelę (zm. w dzieciństwie),
- Jolantę (
1265
-
1296
), żonę Diego Lopeza de Haro,
- Jakuba (
1266
-
1284
).
Panowanie
Alfons X zapisał się w historii jako mecenas nauki i sztuki, który zgromadził wokół siebie kolegium
żydowskich
i
arabskich
uczonych. Z jego inicjatywy spisano Historię Hiszpanii (Estoria de Espana, ok. 1260) obejmującą okres od niepamiętnych czasów do XIII wieku. Poza tym uczeni pod jego przewodnictwem zajęli się kodyfikacją prawa zapisanego w tzw. Las Siete Partidas. Na podstawie tego kodeksu można wysnuć wniosek, że Alfons odznaczał się wyjątkowym jak na tamte czasy liberalizmem i tolerancją w odniesieniu do zamieszkujących półwysep
muzułmanów
oraz żydów.
Za jego czasów
język hiszpański
(kastylijski) zaczął zastępować wcześniej panującą
łacinę
. Alfons X zajmował się także
astronomią
; prowadził obserwatorium w swej stolicy,
Toledo
, a także stworzył Tablice Alfonsa (Tablas Alfonsies) dotyczące konstelacji gwiezdnych i ruchów gwiazd. Kazał przetłumaczyć arabski traktat o kamieniach (Lapidario, 1241) oraz zbiór bajek i przypowieści wschodnich Calila y Dimma (1251). Jest także autorem ok. 450 cantigas, czyli pieśni religijnych ku czci Matki Boskiej (Cantigas de Santa Maria), zawartych w 4 rękopisach.
Jego zasługi na polu sztuki, nauki i kultury nie szły w parze z sukcesami politycznymi. Nie udało mu się wyprzeć z
Półwyspu Iberyjskiego
Maurów
, ani opanować
Nawarry
czy też
Portugalii
– co prawda udało mu się zdobyć
Kadyks
. Mimo pretendowania do tronu
Świętego Cesarstwa Rzymskiego
, nigdy nie zdołał pokonać swojego rywala,
Ryszarda z Kornwalii
. Nieudane próby reformy prawodawstwa i nakładane podatki spowodowały rewoltę w kraju, a w końcowym efekcie detronizację Alfonsa przez jego syna
Sancho IV
.
Urna
z sercem Alfonsa X Mądrego znajduje się w
katedrze w Murcji
.