Lubaczów (
ukr.
Любачів,
ros.
Любачев) –
miasto i gmina
w południowo-wschodniej
Polsce
, w
województwie podkarpackim
, w
powiecie lubaczowskim
, położone na
Płaskowyżu Tarnogrodzkim
, u ujścia rzeczki
Sołotwy
do
Lubaczówki
, blisko granicy państwa z
Ukrainą
.
Miasto stanowi centrum życia społeczno-gospodarczego i kulturalnego regionu. Jest samodzielną gminą miejską, a równocześnie siedzibą władz dużej gminy wiejskiej, obejmującej 21 okolicznych miejscowości, siedzibą powiatu i
diecezji
. Na terenie miasta znajdują się banki, biura adwokackie i notarialne, jednostki szkoleniowo-usługowe, organizacje społeczne, polityczne i zawodowe.
Według danych z 1 marca 2006[2] miasto miało 12 834 mieszkańców.
Położenie
Lubaczów znajduje się we wschodniej części
województwa podkarpackiego
, w środkowej części
powiatu lubaczowskiego
. Miasto jest położone na
Płaskowyżu Tarnogrodzkim
, u ujścia rzeczki
Sołotwy
do
Lubaczówki
(dopływu
Sanu
), blisko granicy państwa z
Ukrainą
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
województwa przemyskiego
.
Lubaczów sąsiaduje z
gminą Oleszyce
,
gminą Lubaczów
i
gminą Cieszanów
.
Środowisko naturalne
Według danych z roku 2006[3] Lubaczów ma obszar 26 km², w tym:
- użytki rolne: 72%
- użytki leśne: 11%
Miasto stanowi 1,97% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z
1 grudnia
2009
[4]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 12 834 | 100 | 6417 | 51,84 | 5962 | 48,16 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 485,8 | 251,3 | 234,6 |
Według danych z roku 2002[5] średni dochód na mieszkańca wynosił 1309,28 zł.
Historia
Pierwsza wzmianka o Lubaczowie pochodzi z
1214
roku. Wówczas na mocy
traktatu spiskiego
zawartego pomiędzy
Leszkiem Białym
, księciem krakowskim i sandomierskim, a
królem
węgierskim
Andrzejem
, gród otrzymał
wojewoda
Pakosław Lasocic. Początkowo istniał pod nazwą Lubacew (Ljubacew). Od
1376
utwala się forma Lubaczów. Prawa miejskie uzyskał w
1376
. Po śmierci ostatniego księcia rawsko-mazowieckiego, miasto przeszło w
1462
pod zarząd królewski. Starostwu lubaczowskiemu liczne przywileje nadał w
1523
król
Zygmunt Stary
.
Marcin Broniowski
, burgrabia krakowski i dworzanin królewski, nagrodzony został przez Jana Olbrachta starostwem w Lubaczowie i wójtostwami potwierdzonymi także przez Zygmunta Starego, które utorowały drogę do dworu królewskiego następnym z rodu.
Podczas
wyprawy Sobieskiego na czambuły
w ramach
wojny polsko-tureckiej 1672-1676
, w czasie działań operacyjnych
bitwy pod Niemirowem
miały miejsce tu potyczki
7
-
8 października
1672
.
Od
1772
miasto znajdowało się pod zaborem austriackim aż do
1918
. W
1817
dobra starościńskie sprzedano, a w
1868
władze austriackie przeniosły urzędy do
Cieszanowa
. Po
I wojnie
miasto uzyskało rangę powiatu.
W obronie Galicji Wschodniej przed Ukraińcami w grudniu
1918
roku, toczyły się tu walki, w których brała udział m.in. kompania lubaczowska WP pod dowództwem kpt.
Stanisława Dąbka
. Ks. mjr
Stanisław Sinkowski
wtedy szedł w tyralierze z atakującymi żołnierzami, opatrywał i wynosił rannych, pomagał strzelającym, wygłaszał przemówienia zagrzewając żołnierzy do walki, oraz służył jako kapłan.
Podhalańska
21 Dywizja Piechoty Górskiej
ze swoim dowódcą gen. Bryg.
Józefem Kustroniem
znalazła się na Ziemi Lubaczowskiej
14 września
1939
r. i miała za sobą 13 dni morderczych bojów i przemarszów siedemnastu tysięcy stanu wyjściowego. W Lubaczowskim walczyło ok. 3500 – 4000 żołnierzy WP, mających na wyposażeniu 47 ciężkich karabinów maszynowych, 19 działek przeciwpancernych, 13 dział, 3 czołgi „Vickers”. 21 DPG w Lubaczowskim przeorganizowała się i stoczyła tu ciężkie walki z Niemcami.
16 września
1939
dywizja, usiłując przebić się, stoczyła zaciekłą walkę
pod Oleszycami
z przeważającą niemiecką 45. Dywizją Piechoty. Około godz. 14 w lesie między
Koziejówką
a
Ułazowem
generał Kustroń został zabity, uczestnicząc w ataku podczas próby przebicia.
22 lipca 1944 zdobyty przez wojska radzieckie[6].
Architektura
Widok na rynek w Lubaczowie
Układ urbanistyczny
Zasadnicza, a zarazem najstarsza historycznie ukształtowana część miasta, tworząca małe śródmieście, usadowiła się na wysoczyźnie pomiędzy Sołotwą a Lubaczówką. Niespełna 0,5 km na południowy wschód od tego centrum, po lewej stronie Lubaczówki wznosi się wzgórze dawnego grodu, nazywane zamkiem. Dookoła śródmieścia umiejscowione są zespoły zabudowy o charakterze podmiejskim, tworzące jego części, osiedla i przysiółki. Na zachodnim krańcu miasta leży Zaprzekop. Na południowym wschodzie, po lewej stronie Lubaczówki, rozciąga się Ostrowiec, będący niegdyś oddzielną wsią, a na zachodzie przysiółek Mazury. W tej części miasta znajduje się park miejski z pozostałościami zamku oraz muzeum.
Zabytki
Lista zabytków znajdujących się w Lubaczowie[7]:
-
cerkiew św. Mikołaja
-
ratusz
-
dworzec kolejowy z 1880 roku
, z zabytkową wodociągową wieżą ciśnień
-
cmentarz żydowski
- cmentarz komunalny z 2. połowy XIX wieku
- wzgórze zamkowe z zabudową dworską w tym: pozostałości zamku i fortyfikacji z XVI-XVII wieku, spichrz z początku XIX wieku (obecnie muzeum), park założony po 1915
- budynek handlowy przy ul. Kościuszki 75, z przełomu XIX/XX,
- dom przy ul. Kościuszki 78, wybudowany w latach 1932-34,
- dom przy ul. Mickiewicza 26 z 1900
- rogatka przy ul. Handlowej z 1929
Urodzeni i związani z Lubaczowem
-
Robert Korzeniowski
- polski lekkoatleta, chodziarz, wielokrotny mistrz olimpijski i świata
-
Władysław (Józef Sas Wasylkowicz) Witwicki
- Psycholog, filozof, tłumacz i ilustrator
dialogów Platona
, malarz i
ekslibrista
, teoretyk psychologii sztuki i psychologii religii
- Józefina Szałańska - aktorka, dziennikarz kultury
-
Stanisław Mieczysław Dębicki
(1866-1924) - profesor krakowskiej ASP, polski malarz i ilustrator książek
- Aleksander Sas-Bandrowski, pseudonimy Barski, Brandt (1860-1913) - polski śpiewak (tenor), profesor śpiewu
-
Stanisław Dąbek
(1892-1939) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, pośmiertnie awansowany na generała brygady. Podczas kampanii wrześniowej w 1939 był dowódcą Morskiej Brygady Obrony Narodowej i p.o. dowódcą Lądowej Obrony Wybrzeża.
-
Franciszek Misztal
(1901-1981) - konstruktor lotniczy, profesor Politechniki Warszawskiej. Współtwórca samolotów PZL.23 Karaś (keson skrzydła), PZL.26 (jw.) i główny konstruktor (i autor koncepcji) PZL.38 Wilk. Wynalazca kesonowej konstrukcji skrzydła z blachy falistej.
-
Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki
, Poeta, laureat nagrody Nike 2009
Oświata
Szkoła Muzyczna w Lubaczowie
Kultura
- Muzeum Kresów
- Miejski Dom Kultury
- Miejska Biblioteka Publiczna
- Biblioteka Pedagogiczna
- Powiatowe Centrum Kultury i Sportu
Media
- Twoje Radio Lubaczów
- Lubaczowski Portal Internetowy e-lubaczow.com
- Serwis Sportowy Powiatu Lubaczowskiego
Sport
Hala sportowa przy Zespole Szkół w Lubaczowie
- Miejski Ośrodek Sportu
- Miejski Klub Sportowy Pogoń-Sokół
- Uczniowskie Kluby Sportowe
- Siatkówka mężczyzn III liga
- Powiatowe Centrum Kultury i Sportu
Kościoły i związki wyznaniowe
Kościół św. Karola Boromeusza
Miasto jest współsiedzibą
diecezji zamojsko-lubaczowskiej
i znajduje się tu
konkatedra bł. Jakuba Strzemię
oraz
kościół św. Stanisława Biskupa
. Lubaczów ma dwie parafie rzymskokatolickie podlegające pod
dekanat Lubaczów
.
W mieście znajduje się także greckokatolicka
cerkiew parafialna św. Mikołaja
.
W mieście istniało niegdyś pięć synagog:
Obecnie jedyną pamiątką po tutejszej
gminie żydowskiej
jest
cmentarz
.
Buddyzm
Transport
W mieście znajduje sę
dworzec kolejowy
.
Z Lubaczowa prowadzą drogi do
Korczowej
(przejście graniczne z
Ukrainą
– 25 km) i dalej do:
Przemyśla
,
Jarosławia
do drogi
E40
,
Bełżca
i dalej do
Tomaszowa Lubelskiego
lub przejścia granicznego w
Hrebennem
(50 km),
Horyńca-Zdroju
, granicy państwa w
Budomierzu
(planowane przejście graniczne – 12 km).
Miasta partnerskie
Honorowi obywatele
Galeria
Siedziba Starostwa Powiatowego w Lubaczowie | Siedziba Starostwa Powiatowego w Lubaczowie | Kościół św. Karola Boromeusza w Lubaczowie | |
Ratusz Miejski w Lubaczowie | Droga na rynek w Lubaczowie | Siedziba Straży Granicznej w Lubaczowie |
Przypisy
Linki zewnętrzne