Steve Reich (Stephen Michael Reich, ur.
3 października
1936
w
Nowym Jorku
) –
amerykański
kompozytor
, jeden z pionierów
minimalizmu
w muzyce.
Dwukrotny zdobywca
nagrody Grammy
.
Życiorys
Dzieciństwo i edukacja
Steve Reich urodził się w Nowym Jorku w rodzinie
żydowskich
emigrantów. Jego ojciec był prawnikiem, zaś matka okazjonalnie zajmowała się pisaniem oraz wykonywaniem piosenek. Rodzice Reicha rozwiedli się niedługo po jego urodzeniu, został wychowywany przez ojca w Nowym Jorku, matka zaś przeprowadziła się do
Los Angeles
.
Edukację muzyczną rozpoczął od nauki gry na
fortepianie
w wieku 7 lat. Przerwał ją w wieku 10 lat osiągając poziom dla średniozaawansowanych. W wieku 14 lat rozpoczął naukę gry na
perkusji
pod wpływem
bebopu
oraz wykonawców takich jak
Miles Davis
,
Charlie Parker
czy też
John Coltrane
. Słuchał
muzyki poważnej
z okresu
baroku
oraz późniejszej i zaczynał marzyć o karierze kompozytora. Interesował się
jazzem
, uczył się gry w tym stylu na perkusji pod okiem Rolanda Kahloffa, muzyka Filharmonii Nowojorskiej. W wieku 15 lat założył swój pierwszy zespół grający bebop.
W roku
1953
rozpoczął studia w
Cornell University
. Za ich kierunek obrał
filozofię
, a nie kompozycję, jak planował od 14 roku życia. Uznał, porównując się z
Mozartem
i
Bartokiem
, iż jest już zbyt stary na rozpoczynanie kariery kompozytora. W roku
1957
obronił z wyróżnieniem pracę licencjacką na temat myśli austriackiego filozofa
Ludwika Wittgensteina
i ukończył studia filozoficzne. W ich trakcie pozostawał pod wpływem profesora historii Wiliama Austina, który wzbudzał w Reichu zainteresowanie współczesna
muzyką poważną
,
muzyką ludową
oraz historią muzyki. Na ten okres życia kompozytora przypada odrzucenie rodzinnej tradycji judaistycznej na rzecz fascynacji
jogą
.
Po ukończeniu studiów wrócił do
Nowego Jorku
, gdzie przez dwa lata uczęszczał na prywatne lekcje kompozycji u Halla Overtona. W latach
1958
-
1961
studiował klasyczną kompozycję w Julliard School of Music. Tam poznał
Philipa Glassa
, z którym współpracował zarówno na polu muzyki jak i interesów. Wśród jego nauczycieli byli między innymi William Bergsma i Vincent Perchetti.
W roku
1961
przeprowadził się do
San Francisco
. Kontynuował naukę u
Dariusa Milhauda
i
Luciano Berio
w Mills College w
Oakland
, gdzie otrzymał tytuł magistra w
1963
.
Lata sześćdziesiąte
W roku
1963
Steve Reich rozpoczął współpracę z San Francisco Tape Music Center. Prowadził eksperymenty z
muzyką konkretną
i
elektroniczną
. Efektem tych prób był pierwszy utwór kompozytora Pitch Charts napisany na dwa dowolne instrumenty.
W tym samym roku napisał również ścieżkę dźwiękową do filmu The Plastic Haircut. W
1964
roku współpracując z
Terrym Rileyem
, wziął udział w premierze jego utworu pt. In C, który stał się symbolem
minimalizmu
w muzyce. Prostota tego utworu wpłynęła na późniejszą twórczość Reicha. Przenosił on własne teorie dotyczące muzyki na rzeczywistość tworząc utwory z udziałem taśmy magnetofonowej. Są to Music for Three or More Pianos wykonywane przez fortepian i magnetofon oraz napisany wyłącznie na taśmę Livelihood, oba utwory powstały w
1964
.
W roku
1965
powstał pierwszy utwór kompozytora zaprezentowany publiczności. It's Gonna Rain, to trwająca przeszło siedemnaście minut kompozycja składająca się z dwóch części, oparta na technice zapętlonych fraz, krótszych w pierwszej i dłuższych w drugiej części utworu. Taśma, na której Reich tworzył pętle, zawiera nagranie wypowiadanej przez ulicznego kaznodzieję apokaliptycznej wizji zarejestrowane na przedmieściach
San Francisco
. Nagranie zapowiadające deszcz bomb zostało zapętlone i przesunięte przy pomocy dwóch nieskomplikowanych magnetofonów. Dźwięk początkowo chaotyczny, w końcu zanika, warstwa rytmiczna zaś, początkowo uporządkowana zostaje wielokrotnie podzielona, te zabiegi dają wrażenie chaosu, jednakże twórca w pełni go kontroluje. Podobny zabieg zastosował rok później w utworze Come out z
1966
. Tym razem kompozytor użył nagrania głosu Daniela Hamma, uczestnika zamieszek w
Harlemie
z roku
1964
opowiadającego o zatrzymaniu i pobiciu go przez policję.
W
1966
założył zespół Steve Reich & Musicans, mający wykonywać utwory autorstwa założyciela. Od roku
1967
do
1969
Reich eksperymentował z efektem sprzężenia zwrotnego wywoływanego przy pomocy mikrofonów, wzmacniaczy i głośników. Efektem tych działań są Pulse Music i Pandulum Music. Jednocześnie zgłębiał zagadnienie repetytacji i frazowania w muzyce akustycznej. Tworzył utwory polegające na odtwarzaniu z taśmy uprzednio zarejestrowanej frazy z jednoczesnym odgrywaniem jej na żywo, w szybszym tempie przez muzyka. Na podobnej zasadzie frazowania opracował utwory na muzyka oraz grupę muzyków (Piano Phase z
1967
, Four Organs z
1970
) czy też grupę i taśmę (Violin Phase z
1970
).
Reich wyłożył również ideę kompozycji repetycyjnej w eseju z roku
1968
pt. Music as a Gradual Process, opublikowanym w Zapiskach o muzyce z
1974
.
Lata siedemdziesiąte
Podczas studiów Steve Reich interesował się instrumentami perkusyjnymi. Zainteresowanie to wróciło pod koniec lat 60. i zaowocowało długoletnimi badaniami rytmu. W
1970
kompozytor przez 3 miesiące przebywał w
Afryce
studiując miejscową muzykę perkusyjną pod okiem uznanego perkusisty plemienia Ewe, Gideona Alorwoye oraz w Instytucie studiów afrykańskich na Uniwersytecie w
Akrze
. Podróż ta była przejawem fascynacji inną niż zachodnią tradycją muzyczną, która znalazła odbicie w dalszej twórczości kompozytora.
W
1971
roku Reich, pod wpływem podróży do
Ghany
, stworzył ostatnią, a jednocześnie najsłynniejszą kompozycje opartą na frazach zatytułowaną Drumming. Składający się z czterech części utwór przyniósł autorowi popularność, jego premiera odbyła się w
Nowym Jorku
jednocześnie w Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Ratuszu i Brooklyńskiej Akademii Muzycznej. Ten półtoragodzinny utwór jest najczęściej wykonywaną kompozycją Reicha. W założeniu miał udowodnić bogactwo brzmienia akustycznego. Składa się z czterech części, w których poza ludzkimi głosami używanymi na podobieństwo instrumentów występują również cztery pary
bongosów
, trzy
marimby
, trzy zestawy dzwonków oraz
flet piccolo
.
W roku
1971
poślubił artystkę wideo Beryl Korot, z którą pojechał do
Izraela
. W tym czasie powstała kompozycja Clapping Music wykonywana wyłącznie przez dwie klaszczące osoby.
Zainteresowanie muzyką wschodu skłoniła Reicha do wspólnych z I Nyomanem Sumandhi studiów nad instrumentami perkusyjnymi
Azji Południowo-Wschodniej
, prowadzonych w latach
1973
-
1974
. Szczególną uwagę poświęcił
orkiestrom gamelan
z
Jawy
i
Bali
, których muzykę zgłębiał na Uniwersytecie Waszyngtona w
Seattle
oraz na
uniwersytecie w Berkeley
.
W
1974
wydał Zapiski o muzyce, zawierające jego eseje, teorie i poglądy na muzykę. Na lata
1976
-
1977
przypadły studia Reicha nad tradycyjnymi sposobami recytacji
hebrajskich
psalmów religijnych prowadzone zarówno w
Nowym Jorku
jak i
Jerozolimie
.
W
1976
roku stworzył pierwszy utwór zwiastujący zmiany w stylu kompozytora. W Music for 18 musicans, napisanym dla największej jak dotąd w karierze Reicha grupy muzyków, porzucił ograniczenia muzyki minimalistycznej ma rzecz charakterystycznej dla siebie struktury. Utwór, za który kompozytor otrzymał
Nagrodę Gramy
inspirowany jest indonezyjskimi gamelanami. Kompozytor łączy w nim bogactwo melodii zaczerpniętych z indonezyjskiej tradycji orkiestr ze sztywną repetycyjną strukturą rytmiczną. W tym duchu tworzył kolejno w
1978
Music for a large ensamble, w
1979
Octet i Variations for winds, strings and keyboards.
Lata osiemdziesiąte
W roku
1981
Reich skomponował Tehillim, efekt wcześniejszych studiów nad hebrajską recytacją. Pierwszy poważny utwór wokalny w karierze kompozytora stanowi zbiór religijnych psalmów wykonywanych w
języku hebrajskim
. Eksperyment, daleki od tradycyjnej muzyki sakralnej, wykonywany jest na na podwójny
sopran
, podwójny
mezzosopran
i orkiestrę kameralną. Po raz pierwszy wykonali go w
1982
Nowojorscy Filharmonicy.
Wątek wokalny kompozytor kontynuował w monumentalnej
symfonii
The Desert Music skomponowanej w
1984
. W wykonywanej przez Steve Reich & Musicians oraz orkiestrę i chór Filharmoników Brooklyńskich kompozycji kluczową rolę odgrywa poezja
Williama Carlosa Williamsa
. Jest to pierwszy utwór Reicha, w którym nie znalazły się żadne elementy
minimalizmu
.
Kolejne kompozycje są utrzymane w bardziej kameralnym charakterze, wykonywane są zazwyczaj przez jeden instrument i taśmę z wielokrotnie zapisanym utworem, jednocześnie wykonywanym przez "żywego" instrumentalistę. Kolejno powstały utrzymane w tej konwencji Vermont Counterpoint w
1982
na
flet
i taśmę. W
1985
New York Counterpoint na
klarnet
i taśmę oraz Electric Counterpoint na
gitarę elektryczną
i taśmę z
1987
. Największy z nich rozgłos przyniósł kompozytorowi Electric Counterpoint, wykonywany przez
Pata Metheny'ego
.
Rok
1984
przyniósł premierę jedynego utworu Reicha napisanego z myślą o
balecie
. Jest to Sextet napisany na zamówienie Laura Dean Dance Company i rządu francuskiego. W
1985
odbyła się premiera baletu Impact napisanego do muzyki Reicha, który to spektakl przyniósł mu rok później nagrodę Bassie Award.
W
1988
napisał Different Trains, zainspirowany przeżyciami z dzieciństwa związanymi z podróżami koleją z
Nowego Jorku
do
Kalifornii
odbywanych w latach
1939
-
1942
. Odwołuje się również do pociągów transportujących w
Europie
, dokładnie w tym samym czasie,
Żydów
do
obozów koncentracyjnych
. Utwór kompozycyjnie odwołujący się do początków twórczości Reicha opiera się na zapisanych na taśmie dźwiękach i słowach tworzących tło dla kwartetu smyczkowego. Składa się on z trzech części, na taśmach zaś utrwalono pocięte na krótkie odcinki wspomnienia
guwernantki
towarzyszącej Reichowi w podróżach koleją, wspomnienia emerytowanego kolejarza, wypowiedzi ocalałych z
Holocaustu
i dźwięki
parowozów
z tamtego okresu. Skomplikowana struktura utworu wymagała licznej grupy inżynierów dźwięku przy nagraniu jak i wykonaniu utworu. Sygnalizowała kierunek monumentalnych utworów, w którym kompozytor podążył w swych późniejszych utworach. Krytyka okrzyknęła Different Trains dziełem przełomowym, kolejnym dowodem uznania była
Nagroda Grammy
w
1990
dla Reicha za ten utwór w wykonaniu
Kronos Quartet
.
Po roku 1990
W roku
1993
powstała kolejna kompozycja będąca efektem badań nad tradycją
judaistyczną
. Jest to opracowane wspólnie z Beryl Korot multimedialne dzieło The Cave oparte na biblijnej historii
Abrahama
. Spektakl składał się z obrazów wideo wyświetlanych na pięciu ekranach oraz z występu orkiestry symfonicznej. Na taśmie wideo znajdowały się zdjęcia zarejestrowane przez parę artystów podczas podróży na
Bliski Wschód
, do
Nowego Jorku
i
Teksasu
. Przedstawiały one komentarze napotkanych osób na temat biblijnej postaci i jego rodziny. Dzieło wystawiane w dwóch aktach, okrzyknięte zostało "Operą XXI wieku", jednakże miejsce śpiewu zajmowały dialogi odtwarzane z taśmy. Kompozycja osiągnęła spektakularny sukces, była wystawiana w
Wiedniu
,
Amsterdamie
,
Paryżu
,
Berlinie
Londynie
oraz Nowym Jorku. Podobnym w swym założeniem tworem miało być City Life oparte na taśmach zarejestrowanych w Nowym Jorku, jednak charakteryzuje się ono mniejszym rozmachem.
W roku
1994
Reich został uhonorowany przyjęciem do Amerykańskiej Akademii Sztuk Pięknych.
Rok
1995
przyniósł Proverb napisane na zamówienie
BBC
. Utwór skomponowany na otwarcie
Royal Albert Hall
inspirowany był filozofią
Ludwika Wittgensteina
. Utwór opracowany na sześć głosów, dwa instrumenty klawiszowe i dwie perkusje to kolejny spektakularny sukces Reicha. W latach
1996
-
1997
prezentowany był przez muzyków Reicha wraz z Theatre of Voices w
Londynie
,
Kopenhadze
Hamburgu
,
Monachium
i miastach amerykańskich.
W
1997
nakładem wytwórni
Nonesuch
ukazała się z okazji 60. urodzin Reicha 10-płytowa retrospektywa kompozytora pt. Steve Reich Works: 1965-1995.
W roku
1999
skomponował Tripple Quartet opracowany specjalnie dla muzyków
Kronos Quartet
. Koniec lat 90. to również czas pracy wraz z Beryl Korot nad monumentalnym dziełem Three Tales. Premiera jego pierwszej części odbyła się w maju
1998
, całość zaś ma stanowić całodniową wideooperę opowiadającą historię XX wieku. Została opracowywana na 15 muzyków tworzących tło dla obrazów wyświetlanych na ekranie kinowym. Kompozycja została wydana przez Nonesuch na DVD i CD w
2003
.
Z okazji 70. urodzin kompozytora ten sam wydawca przedstawił Phases, pięciopłytowy album będący przekrojem twórczości artysty.
W roku
1997
Reich gościł w Polsce na festiwalu
Warszawska Jesień
.
W
2007
otrzymał nagrodę
Polar Music Prize
(równocześnie laureatem został jazzman
Sonny Rollins
).
Wpływ twórczości Reicha na innych artystów
Dzieła Reicha stały się inspiracją dla muzyków różnych pokoleń. Pionier wykorzystywania w muzyce taśm z nagraniami otoczenia zainspirował takich twórców jak
Brian Eno
,
Peter Gabriel
,
David Bowie
oraz licznego grona kompozytorów między innymi grupy Bang On A Can. Znalazł naśladowców dla sporej grupy twórców zafascynowanych minimalizmem, oraz zainspirował całe pokolenie DJ-ów i twórców muzyki elektronicznej.
Hołdem dla tego twórcy, uważanego przez wielu za "ojca kultury DJ-skiej", jest wydana w roku
1999
w Nonesuch płyta Reich Remixed z nowymi wersjami utworów kompozytora, wykonywanych przez współczesnych twórców m.in. takich jak
Coldcut
, Dj Spooky,
Howie B
, D Note,
Ken Ishii
czy
The Orb
.
Wyraźne inspiracje muzyką Reicha słychać także na albumie
Pat Metheny Group
The Way Up (
2005
) czy Divertimento
Borysa Dejnarowicza
(
2008
).
Dzieła kompozytorskie
-
1963
- Pitch Charts
-
1964
- Music for Three or More Pianos
-
1964
- Livehood
-
1965
- It's Gonna Rain
-
1966
- Come Out
-
1967
- Piano Phase
-
1967
- Slow Motion Sound
-
1967
- Violin Phase
-
1967
- My Name Is
-
1968
- Pendulum Music
-
1970
- Four Organs
-
1970
- Phase Patterns
-
1970
-
1971
- Drumming
-
1972
- Clapping Music
-
1973
- Music for Pieces of Wood
-
1973
- Six Pianos
-
1973
- Music for Mallet Instruments, Voices and Organ
-
1974
-
1976
- Music for 18 Musicians
-
1978
- Music for a Large Ensemble
-
1979
- Octet
-
1979
- Variations for Winds, Strings and Keyboards
-
1981
- Tehillim
-
1982
- Vermont Counterpoint
-
1984
- The Desert Music
-
1984
- Sextet
-
1985
- New York Counterpoint
-
1986
- Three Movements
-
1987
- Electric Counterpoint
-
1987
- The Four Sections
-
1988
- Different Trains
-
1993
- The Cave
-
1993
- Duet
-
1994
- Nagoya Marimbas
-
1995
- City Life
-
1995
- Proverb
-
1998
- Triple Quartet
-
1999
- Know What Is Above You
-
1998
-
2002
- Three Tales
-
2002
- Dance Patterns
-
2003
- Cello Counterpoint
-
2004
- You Are (Variations)
-
2005
- Variations for Vibes, Pianos, and Strings
-
2006
- Daniel Variations
Wybrana dyskografia
-
1974
Steve Reich - Drumming (Polydor/Deutsche Grammophon)
-
1985
Steve Reich Ensemble - The desert music (Elektra/Nonesuch)
-
1989
Steve Reich - Different trains (Elektra/Nonesuch)
-
1990
Steve Reich Ensemble - Tehillim (ECM)
-
1996
Steve Reich & Musicians - The cave (Elektra/Nonesuch)
-
1998
Steve Reich & Musicians - Music For 18 Musicians (ECM)
-
1999
Steve Reich - Reich remixed (Elektra/Nonesuch)
Retrospektywy:
-
1987
Steve Reich - Early Works (Elektra/Nonesuch) - 1 CD:
- Come Out/Piano Phase/Clapping Music/It's Gonna Rain
-
1997
Steve Reich - Works: 1965-1995 (Nonesuch) - 10 CD:
- Come Out/Piano Phase/It's Gonna Rain/Four Organs
- Drumming
- Music for Mallet Instruments, Voices and Organ/Clapping Music/Six Marimbas
- Music for 18 Musicians
- Eight Lines (Octet)/Tehillim for Voices and Ensemble
- Desert Music
- New York Counterpoint/Sextet/Four Sections
- Different Trains/Electric Counterpoint/Three Movements
- Cave
- Proverb/Nagoya Marimbas/City Life
-
2006
Steve Reich - Phases: A Nonesuch Retrospective (Nonesuch) - 5 CD:
- Music For 18 Musicians
- Different Trains/Tehilim/Eight Lines
- You Are (Variations)/New York Counterpoint/Cello Counterpoint/Electric Counterpoint/Triple Quartet
- Come Out/Proverb/The Desert Music
- Music For Mallet Instruments, Voices and Organ/Drumming
Bibliografia
- Marcin Borchardt – „Awangarda końca XX wieku - przewodnik dla początkujących”
- Jacek Hawryluk – „Steve Reich – powtarzać, powtarzać”,
Przekrój
5 października
2006
Zobacz też
Linki zewnętrzne