pływy morskie
pływy morskie - (przypływy i odpływy) – regularnie powtarzające się podnoszenie i opadanie poziomu wody w oceanie. Wywołuje je zjawisko pływowe, którego przyczyną są siły grawitacyjne Księżyca i Słońca (którego wpływ jest około dwukrotnie mniejszy, niż Księżyca - z racji około 390 razy większej odległości, przy masie około 27 mln razy większej). Pewien wpływ ma również siła odśrodkowa wywołana obrotem Ziemi wokół środka ciężkości układu Ziemia - ciało niebieskie działające na naszą planetę. Przeciętny czas między kolejnymi przypływami wynosi 12 godzin i 27 minut i zależy od ukształtowania akwenu, a także pory roku oraz pory dnia, dlatego też nie da się wyznaczyć stałych godzin przypływu i odpływu w danym miejscu.
Pływy w obszarze mórz śródlądowych np. Bałtyku są prawie niewidoczne. Nie jest to spowodowane brakiem szerokiego połączenia z oceanem światowym, ale małą masą wody w basenie mórz śródlądowych, które są znacznie płytsze od oceanów. Mniejsza masa wody jest przyciągana z mniejszą siłą. W obszarze południowego Bałtyku, gdzie głębokość nie przekracza 100 metrów, poziom wody podczas przypływu podnosi się zaledwie o kilka centymetrów, zaś w Zatoce Fińskiej, na szerokości której morze jest co najmniej dwukrotnie głębsze, a sama zatoka jest szeroka na całej długości, różnica ta sięga pół metra.
Najsilniejsze pływy (syzygijne) występują, gdy wpływy Słońca i Księżyca dodają się do siebie (tj. gdy Księżyc, Ziemia i Słońce znajdują się w linii prostej - w trakcie pełni oraz nowiu Księżyca). Natomiast gdy wpływ Słońca i Księżyca nie sumuje się (Księżyc, Ziemia i Słońce tworzą kąt prosty), pływy są najsłabsze (pływ kwadraturowy).
Zjawisko pływów zostało po raz pierwszy matematycznie opisane w 1687 r. przez Isaaca Newtona.
Na podstawie długoletnich obserwacji oraz obliczeń astronomicznych wyznaczono czas i wielkość pływów dla wielu punktów na Ziemi (głównie niektórych portów). Wielkości te są podane w odpowiednich publikacjach (Tablice pływów, ang Tide Tables). Z danych takich korzystają też specjalne programy komputerowe używane w żegludze.
Pływy morskie w przeszłości Ziemi
Około 3-4 mld lat temu, tj. w czasie "młodości" Księżyca, znajdował się on dużo bliżej Ziemi, w odległości ok. 150 000 km (obecnie ok. 400 000 km). W związku z tym jego wpływ na naszą planetę był silniejszy niż obecnie. Powodowało to powstawanie, znacznie wyższych niż obecnie, pływów na powierzchni rodzących się na Ziemi pierwotnych oceanów. Wdzierająca się w ląd woda wydzierała luźny materiał mineralny, jak wielu uważa, tworząc środowisko umożliwiające powstanie tzw. "bulionu pierwotnego". Dlatego, wg założeń biologii ewolucyjnej, pływy przyczyniły się do powstania i rozwoju życia na Ziemi. Ponadto fala pływowa systematycznie spowalnia obrót Ziemi, wydłużając dobę. Szacuje się, że pierwotnie okres obrotu Ziemi mógł wynosić zaledwie 6 godzin. Zmiana wartości momentu pędu ruchu wirowego Ziemi idzie w parze ze stopniowym oddalaniem się Księżyca (wydłużaniem półosi jego orbity) tak, by całkowity moment pędu układu Ziemia-Księżyc pozostawał w pierwszym przybliżeniu stały. Należy pamiętać, że dokładna analiza tego procesu obejmuje także oddziaływanie pływowe na oceany Ziemi oraz układ Ziemia-Księżyc ze strony Słońca oraz innych planet.
Inne hasła zawierające informacje o "pływy morskie":
Cieśnina
...
Strzebielino
...
Jura
...
Pstrąg tęczowy
...
Jezioro karowe
...
Armia Czerwona
...
Małże
...
Wirki
...
Płazińce
...
Ekosystem
...
Inne lekcje zawierające informacje o "pływy morskie":
202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 6)
...
012. Islam (plansza 11)
...
021. Bezżuchwowce i ryby – kręgowce pierwotnie wodne (plansza 27)
...
|