Zamek Piastowski w Legnicy
Zamek Piastowski w
Legnicy
– jeden z najstarszych
zamków
znajdujących się na terenie
Polski
.
Historia
Średniowiecze
VIII wiek
, pośród podmokłych rozlewisk
Kaczawy
i Czarnej Wody, w miejscu, gdzie stoi dzisiaj miasto Legnica, istniał gród drewniano-ziemny plemienia
Trzebowian
. Trzebowianie wykorzystując naturalne walory obronne tej części swej ziemi w delcie
Czarnej Wody
usypali sztuczne wzniesienie, na którym stworzyli warowny gród. Był on razem z grodem w
Jaworze
miejscem obrony i kontroli ziemi plemienia Trzebowian.
Na miejscu drewnianego grodu wspominanego za czasów
Bolesława Kędzierzawego
wzniesiono w końcu XII wieku zamek, pierwszą murowaną warownię na ziemiach polskich. W tym czasie zamek był otoczony fosą, a okazały pałac nowymi wałami drewniano-ziemnymi. Wzgórze zamkowe podzielone było na dwa zasadnicze okręgi: główny, w którym znajdowała się rezydencja książęca wraz z kaplicą i wieżą św. Piotra, oraz drugi o charakterze gospodarczo-administracyjnym, w którym zapewne umiejscowiono dom
kasztelana
, budynki gospodarcze oraz strzegącą bramy wjazdowej wieżę, nazwaną potem wieżą św. Jadwigi. Dla
Bolesława I Wysokiego
i jego syna
Henryka
pałac na zamku w Legnicy był główną rezydencją, obaj książęta spędzali w zamku dużo czasu, rozporządzając stąd całością swego władztwa. W roku 1172, podczas buntu
Jarosława
– syna Bolesława I – książę został wygnany z Legnicy, a zamek spalony.
W 1241 roku budowla skutecznie obroniła się przed oblegającymi go
Mongołami
.
Fragment reliktowej ściany romańskiej
Zamek książęcy w Legnicy był w XII i XIII wieku jedną z dwóch głównych rezydencji władców Śląska.
Renesans
Na początku wieku XV trwała przebudowa zamku, a kolejną przebudowę w latach późniejszych zainicjował
Fryderyk II
. Z tego okresu pochodzi nowy system fortyfikacyjny, a mianowicie wały ziemne, fosy i cztery
basteje
narożne. Częstym gościem u ks. Fryderyka na zamku legnickim był
Zygmunt Jagiellończyk
, znany jako późniejszy król Polski
Zygmunt I Stary
. W roku 1560 odbyło się na zamku huczne wesele księcia
Henryka XI
z Zofią, córką margrabiego
Jerzego Hohenzollerna
. Na wesele zaproszono bardzo wielu gości, a dla jego uświetnienia zorganizowano turniej rycerski i gonitwy. Gdy cesarz
Maksymilian II
przyjechał na Śląsk, aby odebrać hołd stanów śląskich, Henryk XI zaprosił go do Legnicy. Wraz z cesarzem przyjechało do Legnicy 2 tys. osób, a przyjęcie na zamku trwało 5 dni.
Barok i neogotyk
Po wymarciu linii Piastów w zamku od 1675 rezydują namiestnicy habsburscy. Jeden z nich, Johann Christoph Zierowski (1693) przyczynia się w dużej mierze do renowacji i poszerzenia zamku. Zmiany te jednak, jak i późniejsza działalność architektoniczna, nie naruszyły dwudziedzińcowego układu przestrzennego zamku. W tej postaci dotrwał do pierwszej dekady XVIII wieku, kiedy to wielki pożar zniszczył książęcą kaplicę przy bramie Lubińskiej, stojącą przy niej starą romańską wieżę oraz skrzydła północne i wschodnie. Odbudowa, która nastąpiła po pożarze, nadała zamkowi charakter barokowego pałacu. Nie odbudowano już wieży Lubińskiej ani kaplicy. Elewacje podzielono pilastrami, oddzielającymi okna ujęte parami we wspólne uchate obramienia. Parter oddzielony gzymsem od pięter stanowił cokół. Nad oknami pierwszego piętra umieszczono gzymsy o barokowej, dekoracyjnej formie, sygnalizujące reprezentacyjny charakter tej kondygnacji. W roku
1740
, po zdobyciu Legnicy przez króla
Prus
Fryderyka II Wielkiego
, zarządzona została rozbiórka twierdzy - poprzestano jednak tylko na zasypaniu fos, zburzeniu
mostu zwodzonego
oraz przeznaczeniu budynków na cele administracyjno-magazynowe. Kolejne pożary dotykały zamek w latach
1835
i
1840
. W 1840 roku rozpoczyna się odbudowa zamku i przebiega ona w kilku etapach, w latach 1846,1866/67 i 1879, by w efekcie nadać całej
architekturze romantycznej
charakter gotycki. W trakcie przebudowy zamku poszczególne skrzydła zamku zmieniły funkcję, przekonstruowano wnętrza, wprowadzono nowe klatki schodowe, zmieniono elewacje zewnętrzne, zwieńczono
krenelażem
. Galeria dzieląca oba dziedzińce otrzymała formę neorenesansową o silnie rysującym się
porządku jońskim
. Stojąca na osi dawna wieża zegarowa przybrała
formę romańską
.
Wjazd do zamku przeniesiono i przeprowadzono od wschodu, u stóp
św. Piotra
. Brama wałowa podzielona na przejazd i przejście dla pieszych, z dwóch stron fasada bramy podparta jest dwoma zeskarpowanymi murami. Wewnątrz jednego z nich (północnego) znajdowało się zejście do podziemnych
kazamat
. Na wysokości fryzu bramy, nad skośnymi murami znajdują się dwie strzelnice na działo o oryginalnym wykroju w kształcie spłaszczonego serca. Poza wystrojem bramy nie zachowały się żadne widoczne ślady wystroju architektonicznego z tego okresu.
W lutym 1945 roku, zamek znów uległ pożarowi i zniszczeniu. Odbudowany w latach sześćdziesiątych XX wieku, został oddany na użytek szkolnictwu.
Zamczysko Piastowskie - legenda
Widok z wieży św. Piotra (Głodowej)
Jak prawie każdy zamek, również Zamek Piastowski posiada swoje
legendy
. Przede wszystkim dwie wieże: wieża św. Jadwigi oraz św. Piotra są tematem podań tutejszych mieszkańców. Wieża
św. Jadwigi
nazwana została imieniem księżnej, która przebywała w niej przyjeżdżając do Legnicy. Podobno podziemia wieży sięgają tak daleko w głąb, jak wysoko jej mury sięgają nad ziemią. Księżna Jadwiga spędzała tam większość czasu, oddając się modlitwom oraz rozmowom z aniołami. Legenda dotycząca wieży
św. Piotra
opowiada o nieposłusznym rycerzu Ottonie von Hohen, któremu władca wydał rozkaz dostarczania jedzenia skazańcowi uwięzionemu w wieży. Jednak rycerz Otton, znany ze swoich hulaszczych zapędów, w krótkim czasie roztrwonił pieniądze przeznaczone na żywność dla skazańca. Gdy władca wrócił z podróży, dowiedział się, że więzień został niesłusznie wtrącony do lochu i nakazał uwolnić pazia. Jednak w wieży znaleziono tylko zwłoki pazia, który pod nieobecność księcia zmarł z głodu i pragnienia. Wiadomość ta bardzo rozgniewała władcę. Kazał on wtrącić do wieży nieposłusznego rycerza Ottona i skazał go na śmierć głodową. Śmierć za śmierć. Skazany rycerz Otton von Hohen, zamknięty wraz z rozkładającymi się zwłokami
pazia
Sławka, nie przeżył w lochu nawet 10 dni. Zawodził głośno dniami i nocami, prosząc o litość i uwolnienie, jednak książę był niewzruszony. Pochowano ich obu we wspólnym grobie. Od tego dnia duch rycerza Ottona zaczął straszyć na uliczkach grodu. Mieszkający w pobliżu zamku twierdzą, że do dziś można usłyszeć w nocy jęki dochodzące z lochu pod wieżą św. Piotra. Wieża ta została na pamiątkę tamtego wydarzenia nazwana Głodową. Obie nazwy funkcjonują do dziś.
Architektura Zamku
Widok na zamek z wieży kościoła N.M.P, początek XX w.
Zamek Piastowski w Legnicy jest budowlą zasługującą na miano ,,castrum’’ jako pierwsza murowana warownia na ziemiach polskich. Wzniesiony został na terenie dawnego grodu. Większość obszaru dziedzińca zamkowego po stronie południowej zajmuje palatium. Zostało ono wybudowane na planie prostokąta o wymiarach 16,15 X 61,20m. Do budowy palatium użyto cegieł, obramowania okien oraz drzwi zostały wykute w piaskowcu. Pierwotnie wysokość palatium wynosiła ok. 12m, budowla była przykryta wysokim dwuspadowym dachem, wykonanym prawdopodobnie z gontów. Do dzisiaj widoczne są wyraźne ślady pierwotnego podziału palatium na trzy kondygnacje.
Zamek na dawnej pocztówce
Zachowane do dzisiaj wieże zamkowe, ośmiokątna wieża
św. Piotra
i okrągła wieża
św. Jadwigi
, zostały wybudowane równocześnie z pałacem. Są one jednymi z pierwszych tego typu wież obronnych w architekturze zamkowej
Śląska
i Polski. Wieża
św. Piotra
nazwana tak na cześć patrona Legnicy stoi ok. 14 m na wschód od pałacu. Początkowo mierzyła ona 25 m. Wieża
św. Jadwigi
została wzniesiona na obszarze podgrodzia zamkowego. Początkową jej funkcją była ochrona głównego wjazdu na zamek, który został w XVI w. zastąpiony nową bramą reprezentacyjną, w związku z
renesansową
przebudową rezydencji książęcej. Pierwotnie wysokość wieży wynosiła 20 m. Obie wieże zwieńczone są spiczastymi dachami w kształcie stożka. Na wieży św. Piotra wkrótce zostanie udostępniony taras widokowy, otoczony ażurowo-rzeźbionymi balustradami z piaskowca. Główna brama zamkowa zdobiona jest rzeźbionymi w piaskowcu
medalionami
oraz misternie wykonanymi motywami roślinnymi w stylu
renesansowym
. Zdobienia bramy uchodzą za najlepszy przykład renesansowej
sztuki snycerskiej
w Legnicy.
Zamek na dawnej pocztówce
Bardzo ciekawym pod względem architektonicznym elementem zamku jest łącznik znajdujący się w południowej części dziedzińca, łączący dwa przeciwległe skrzydła zamku. Łącznik zbudowany został pod koniec XIX w. w
stylu neogotyckim
, o czym świadczą pięknie wykonane kolumienki oraz wypukłe elementy elewacji, pomalowane w dwóch kolorach. Obecnie w tej części zamku znajduje się biblioteka Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych w Legnicy.
Zamek dziś
Z dawnych czasów zachowały się dwie gotyckie wieże: ośmioboczna św. Piotra i okrągła św. Jadwigi. Ponadto na dziedzińcu w specjalnie wybudowanym pawilonie znajdują się kamienno-ceglane relikty odkrytej podczas prac archeologicznych romańskiej kaplicy św. Benedykta i Wawrzyńca. Obok zamku stoi również używana do dziś, zachowana w bardzo dobrym stanie Brama Głogowska (niegdyś część murów miejskich).
W 2009 roku zacznie się rewitalizacja zamku, jako pierwsze będą remontowane wieże św. Piotra i św. Jadwigi oraz dach. Nastąpi również udostępnienie wież zwiedzającym.[1]
Obecnie w zamku mieszczą się siedziby następujących szkół:
Nauczycielskiego Kolegium Języków Obcych
, Gimnazjum nr 4 oraz Wyższej Szkoły Menadżerskiej. Przy NKJO działają Dom Słuchacza i Centrum Informacji Językowo-Metodycznej. CIJM (Centrum Informacji Językowo-Metodycznej) powstało w 1990 roku w celu wspierania procesu dydaktycznego szkoły. Biblioteka współpracuje z wieloma specjalistycznymi ośrodkami, które kształcą nauczycieli w kraju i granicą. Posiada również kontakty z zagranicznymi wydawnictwami, co umożliwia wzbogacanie zbiorów o najnowsze pozycje i wysoką ich specjalizację.
Przy NKJO działają trzy pracownie doskonalenia nauczycieli języków obcych: PDNJO (Pracownia Doskonalenia Nauczycieli Języków Obcych) działa przy NKJO od 2000 roku. Jej zadaniem jest organizowanie kursów i warsztatów metodycznych dla nauczycieli języków obcych (język niemiecki, francuski, angielski). Pracownia oferuje warsztaty prowadzone przez wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną zarówno z Polski, jak i z zagranicy.
INSETT (In-service Teacher Training) działa przy NKJO od października 1996, stanowi część Programu Doskonalenia Nauczycieli Języka Angielskiego. Opiekę nad programem sprawuje
Ministerstwo Edukacji Narodowej
, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli i
British Council
. Działalność programu INSETT Region Legnica obejmuje nauczycieli języka angielskiego w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach średnich na terenie województwa dolnośląskiego i opolskiego.
Projekt COFRAN powstał w 2002 roku i jest częścią ogólnopolskiego programu doskonalenia nauczycieli języka francuskiego CONCORDE. Instytucjami wspierającymi jego tworzenie były:
- Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu
- Ambasada Francji w Polsce
- Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie
- Nauczycielskie Kolegium Języka Francuskiego w Warszawie
- Stowarzyszenia Nauczycieli Języka Francuskiego PROF-EUROPE
Przypisy
Linki zewnętrzne