Sakrament święceń, święcenia kapłańskie, kapłaństwo, święcenia –
sakrament
w
Kościele katolickim
, także Kościołach
prawosławnych
,
anglikańskich
i
starokatolickich
, który nadaje władzę uświęcania, tj. udzielania innych sakramentów.
Kościół katolicki
Diakon przyjmujący święcenia kapłańskie z rąk biskupa
Święcenia sakramentalne posiadają trzy stopnie:
diakonat
,
prezbiterat
oraz
biskupstwo
. W ciągu wieków wykształciła się także praktyka udzielania niższych stopni święceń:
ostiariatu
,
lektoratu
,
egzorcystatu
,
akolitatu
i
subdiakonatu
. Z czasem subdiakonat został zaliczony do święceń wyższych. W 1972 roku papież Paweł VI, reformując święcenia niższe, zachował jedynie lektorat i akolitat, i to jako posługi powierzane mężczyznom świeckim.
W mowie potocznej ze święceniami kapłańskimi utożsamia się drugi stopień (prezbiterów zwyczajowo nazywa się księżmi), natomiast biskupstwo określa się jako pełnię sakramentu kapłaństwa.
Kandydat do kapłaństwa
przyjmuje święcenia diakonatu co najmniej 6 miesięcy przed święceniami prezbiteratu, zaś stali diakoni w Polsce są nieliczni (w przeciwieństwie do krajów zachodnich). Diakonat upoważnia do udzielania uroczystego
chrztu
,
błogosławienia małżeństw
, prowadzenia
pogrzebu
, głoszenia kazań i asystowania celebrującemu kapłanowi. Prezbiterom zastrzeżone jest sprawowanie
eucharystii
,
sakramentu pokuty
oraz
namaszczenia chorych
. Biskupi udzielają
bierzmowania
(choć prezbiterzy także mogą być jego nadzwyczajnymi szafarzami; w kościołach wschodnich udzielają go jako zwyczajni szafarze) oraz sakramentu święceń.
Według nauczania
Kościoła katolickiego
, stan kapłański jest władzą ustanowioną przez
Jezusa
, w której działa On sam. Historycznie urząd ten nawiązuje do
żydowskiego
kapłaństwa
świątynnego
. Według
św. Tomasza z Akwinu
(Summa Theologica) "Chrystus jest źródłem całego kapłaństwa: kapłani Starego Zakonu zapowiadali Chrystusa, kapłani Nowego Zakonu działają w osobie Chrystusa". Sakramentu święceń (każdego stopnia) może udzielić tylko biskup. Obecnie podkreśla się urzędowy (służebny) charakter kapłaństwa sakramentalnego na tle powszechnego kapłaństwa chrzcielnego wszystkich wiernych. Katolicy uznają ważność święceń kapłańskich Kościołów, które zachowały
sukcesję apostolską
biskupów: prawosławnych, części starokatolickich oraz chrześcijan wschodnich (przedchalcedońskich). Święcenia anglikańskie uważa się za nieważne, z powodu defektu formuły sakramentalnej[1].
Kandydat do święceń biskupich musi być bezżenny. W
Kościele łacińskim
celibat
obowiązuje również kandydatów do święceń
prezbiteratu
, możliwe jest jednak udzielenie tych święceń bezżennemu wdowcowi lub żonatemu na podstawie
indultu
Stolicy Apstolskiej
(np. przy konwersji duchownego z innego Kościoła).
Katechizm Kościoła Katolickiego
ściśle określa wynikające z przyjęcia święceń skutki: Kto został wyświęcony w sposób ważny, może oczywiście ze słusznych powodów zostać zwolniony z obowiązków i funkcji związanych ze święceniami, nie może jednak stać się człowiekiem świeckim w ścisłym sensie, ponieważ charakter wyciśnięty przez święcenia jest nieusuwalny. Powołanie i posłanie otrzymane w dniu święceń naznaczyły go na zawsze (por. KKK #1583). Kapłan sprowadzony do stanu świeckiego ma prawo, a nawet obowiązek, rozgrzeszenia wiernych będących w niebezpieczeństwie śmierci.
Kościoły prawosławne
Pojmowanie kapłaństwa jest praktycznie identyczne z katolickim, przy czym obowiązki duchownych poszczególnych stopni nieznacznie się różnią, a także praktykuje się udzielanie święceń niższych (chirotesji) – lektora-kantora i subdiakona. Święcenia wyższe nazywane są chirotonią.
Diakon nie może samodzielnie sprawować ceremonii liturgicznych, jego zadaniem jest asystować kapłanowi. Prezbiter może udzielać wszystkich sakramentów za wyjątkiem święceń, które są zastrzeżone biskupowi.
Niektórzy teolodzy prawosławni dopuszczają możliwość pozbawienia święceń, lecz dominuje pogląd, jak w katolicyzmie, że znamię sakramentu święceń jest niezniszczalne. Święceń raz udzielonych ważnie już się nie powtarza[2].
Kościoły starokatolickie
Starokatolicy
sakrament kapłaństwa pojmują podobnie jak katolicy, jednak duchowni nie są zobowiązani do przestrzegania celibatu. Obecnie w kościołach starokatolickich trwa dyskusja nad ordynacją kobiet, która jest powodem zrywania kontaktów i współpracy między poszczególnymi wspólnotami (patrz:
Unia Utrechcka Kościołów Starokatolickich
).
Kościoły protestanckie
Protestanci wszystkich konfesji, zarówno
ewangelicy
jak i
ewangeliczni chrześcijanie
, odrzucają kapłaństwo jako sakrament. W kościołach protestanckich wyznawana jest nauka o powszechnym kapłaństwie wszystkich chrześcijan.
Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP
naucza:
„
Zgodnie z Nowym Testamentem istnieje w Kościele powszechne kapłaństwo wiernych, które ma udział w kapłaństwie Jezusa Chrystusa przez. Chrzest Święty, który według ks. M. Lutra "jest prawdziwym święceniem kapłańskim". Obowiązkiem każdego wierzącego jest sprawowanie powszechnego kapłaństwa w swojej rodzinie, w otoczeniu, w Kościele. Kościół Ewangelicki nie zna kapłaństwa hierarchicznego
[3].
”
Kapłaństwo wiernych postrzegane jest jako możliwość wzajemnego wsparcia modlitwą. Odrzuca się jednak pogląd, jakoby jakikolwiek człowiek, czy to żywy, czy zmarły, był kapłanem-pośrednikiem. W myśl zasady
Solus Christus
wyłącznie Chrystus ma ten przywilej jako Najwyższy Kapłan Nowego Przymierza.
Duchowni protestanccy (
pastorzy
) są uznawani przede wszystkim za
kaznodziejów
i duszpasterzy. Tradycyjnie udzielają oni chrztu i Wieczerzy Pańskiej, choć nie jest to ich wyłączny przywilej. W protestantyzmie nie stosuje się święceń kapłańskich. Pastorzy są ordynowani poprzez
wkładanie rąk
. Duchowni, w zależności od tradycji, określani są jako księża, pastorzy, starsi, prezbiterzy etc. W niektórych Kościołach ewangelickich istnieją kontrowersje dotyczące ordynowania kobiet a także czynnych homoseksualistów.
Zbliżając się do Tego, który jest żywym kamieniem, odrzuconym wprawdzie przez ludzi, ale u Boga wybranym i drogocennym, wy również, niby żywe kamienie, jesteście budowani jako duchowa świątynia, by stanowić święte kapłaństwo, dla składania duchowych ofiar, przyjemnych Bogu przez Jezusa Chrystusa. 1P 2, 4-5
Duch Pana Boga nade mną, bo Pan mnie namaścił. Posłał mnie, by głosić dobrą nowinę ubogim, by opatrywać rany serc złamanych, by zapowiadać wyzwolenie jeńcom i więźniom swobodę; aby obwieszczać rok łaski u Pana, i dzień pomsty dla naszego Boga; aby pocieszać wszystkich zasmuconych, by rozweselić płaczących na Syjonie, aby dać im wieniec, zamiast popiołu, olejek radości zamiast szaty smutku, pieśń chwały zamiast zgnębienia na duchu. Wy zaś będziecie nazywani kapłanami Pana, mienić was będą sługami Boga naszego. Tak mówi Pan: «Oddam im nagrodę z całą wiernością i zawrę z nimi wieczyste przymierze. Plemię ich będzie znane wśród narodów i między ludami ich potomstwo. Wszyscy, którzy ich zobaczą, uznają, że oni są szczepem, który Pan pobłogosławił». Iz 61, 1-3a., 6a., 8b-9
Łaska wam i pokój od Jezusa Chrystusa, świadka wiernego, pierworodnego umarłych i władcy królów ziemi. Temu, który nas miłuje i który przez swą krew uwolnił nas od naszych grzechów i uczynił nas królestwem, kapłanami dla Boga i Ojca swojego, Jemu chwała i moc na wieki wieków. Amen. Oto nadchodzi z obłokami i ujrzy Go wszelkie oko i wszyscy, którzy Go przebodli. I będą Go opłakiwać wszystkie pokolenia ziemi. Tak: Amen. Jam jest Alfa i Omega, mówi Pan Bóg, który jest, który był i który przychodzi, Wszechmogący. Ap 1, 4-8
Przypisy
Linki zewnętrzne