Reakcja pogańska – historyczna nazwa serii wydarzeń w monarchii
wczesnopiastowskiej
w latach 30.
XI wieku
, których kulminacją był w
1037
wybuch powstania skierowanego przeciwko wzrostowi powinności
prawa książęcego
i
wprowadzaniu chrześcijaństwa
. Z nielicznych zapisów kronikarskich wnioskować można, że powstanie zostało wywołane zarówno ze względów religijnych, jak i z powodów ekonomicznych.
Umacnianie się władzy
Bolesława Chrobrego
, jego liczne wyprawy i decyzje administracyjne sprawiły, że poddani zmuszeni zostali znosić znaczne obciążenia.
Mieszko II
, zbierając owoce polityki swego ojca, kontynuował jego sposób sprawowania władzy. Daniny i reformy podatkowe mogły być kojarzone zarówno z polityką
Piastów
, jak i z rozbudową i ugruntowywaniem struktur
Kościoła
.
Reakcja pogańska zyskała na sojuszu Mieszka II z
Lucicami
(poganami zamieszkującymi
Połabie
) przeciw
cesarzowi
niemieckiemu
Konradowi II
. Pozwoliło to odeprzeć atak Konrada II w
1029
, a nawet przeprowadzić zwycięski atak odwetowy w
1030
na
Saksonię
. Spowodowało to krytykę Mieszka w ośrodkach cesarskich i nazwanie go pseudochrześcijaninem. W
1031
r., gdy na zachodniej granicy Mieszko II bronił się przed kolejną wyprawą Konrada II, na tereny wschodnie wkroczyli w imieniu
Bezpryma
(przypuszczalnie sprzyjającego lub nie potrafiącego przeciwdziałać reakcji pogańskiej) książęta ruscy –
Jarosław Mądry
i
Mścisław
. W
1032
roku Mieszko II złożył Konradowi II
hołd
w
Merseburgu
, zacieśniając związki Polski z chrześcijańskim cesarstwem.
Za panowania rywalizującego z Mieszkiem II Bezpryma bunt rozszerzył się na znaczne połacie kraju i objął prawdopodobnie sporą część chłopstwa, wrogo nastawioną do nowych porządków oraz świeckich i duchownych możnowładców. Jego największe nasilenie odnotowano w
Wielkopolsce
, gdzie zniszczeniu uległy m.in.
kościoły
w
Gnieźnie
,
Poznaniu
i
Lednicy
. Także na
Śląsku
, gdzie chrześcijańskie rządy nie okrzepły jeszcze po wojnie Chrobrego z Henrykiem II, nawrót pogaństwa w latach
1034
–
1037
zniszczył mozolnie budowaną dopiero organizację kościelną, rujnując stolice biskupie, świątynie i
klasztory
(możliwe, że mianowany w
1000
roku pierwszy
biskup
wrocławski
Johannes (Jan)
nigdy nie objął realnie swojego
biskupstwa
). Upadku władzy kościelnej nad zbuntowanymi poddanymi dopełnił najazd
Brzetysława I
czeskiego z
1038
na osłabioną i pogrążoną w reakcji pogańskiej Wielkopolskę. Na
Mazowszu
były cześnik
Mieszka II
–
Miecław
(Masław) ogłosił się księciem i wystąpił zbrojnie przeciw
Piastom
zawierając wcześniej przymierze z pogańskim
Pomorzem
.
Powstanie zostało ostatecznie zdławione w latach 40.
XI wieku
przez
Kazimierza Odnowiciela
przy pomocy rycerzy cesarza niemieckiego. W
1047
Mazowszanie pokonani zostali w serii ostatnich potyczek zbrojnych, w których zginął
Miecław
. Po wygranym konflikcie przystąpiono do wzmożonego zwalczania pogańskich ośrodków i kultów, niszczenia nowo powstałych pogańskich świątyń i posągów oraz rozbudowy administracji kościelnej i odbudowy zniszczonych lub porzuconych kościołów.
Ważniejsze daty
Bibliografia:
Zobacz też
Linki zewnętrzne