Syrakuzy (
łac.
Syracusae,
wł.
Siracusa) – miasto we
Włoszech
we wschodniej
Sycylii
, którego patronką jest
Święta Łucja
(dzień obchodów: 13 grudnia).
Przemysł przetwórstwa ropy naftowej, chemiczny. Kąpielisko morskie.
Historia
Miasto to powstało jako antyczna kolonia greckich
Dorów
z
Koryntu
w
733 p.n.e.
na miejscu wcześniejszej osady. Początkowo miasto zajmowało tylko przybrzeżną wysepkę Ortygię. Po zbudowaniu kamiennej grobli w VI wieku p.n.e. Syrakuzy zaczęły rozrastać się szybko na lądzie stałym, gdzie założono
agorę
, a z dala od miasta, nad rzeką Anopos, wzniesiono około 560-550 p.n.e. wielki
peripteros
dorycki poświęcony
Zeusowi Olimpijskiemu
. Od
V wieku p.n.e.
Syrakuzy były uważane za najpiękniejsze i najbogatsze, a niewątpliwie najludniejsze miasto wyspy (około 200 tysięcy mieszkańców), posiadające dwa doskonałe porty (handlowy i wojenny), które zapewniały panowanie miasta nad wschodnią częścią Sycylii. Starożytne Syrakuzy składały się ostatecznie z pięciu dzielnic:
- Achradine, gdzie znajdowała się świątynia
Zeusa
,
- Tyche, gdzie znajdowała się świątynia tej bogini,
- Neapolis, gdzie znajdował się największy teatr na Sycylii,
- Epipolai,
- wyspa Ortygia, gdzie znajdowało się silnie obwarowane akropolis i pałac tyranów.
Początkowo w Syrakuzach panował ustrój
arystokratyczny
, potem
demokratyczny
.
Tyranię
wprowadził
Gelon I
w
485 p.n.e.
W V wieku p.n.e.
tyrani Syrakuz
sięgnęli po hegemonię w
Wielkiej Grecji
i walczyli z powodzeniem (
bitwa pod Himerą
,
480 p.n.e.
) z zajmującymi zachód wyspy
Kartagińczykami
.
Syrakuzy były szeroko promieniującym centrum kultury greckiej, ojczyzną np.
Epicharma
i
Archimedesa
, gościły także m.in. Pindara, Ajschylosa i Platona. W mieście tym żył i tworzył Archimedes, który zginął z rąk
Rzymian
podczas oblężenia miasta w czasie
II wojny punickiej
w
212 p.n.e.
W trakcie tych walk Archimedes skonstruował wiele machin wojennych używanych do obrony miasta. Do
II wojny punickiej
Syrakuzy przystąpiły po stronie
Kartaginy
, chcąc odzyskać utraconą niezależność – podczas
I wojny punickiej
Hieron II
,
tyran
Syrakuz był sprzymierzeńcem
Rzymu
. Po zdobyciu przez Rzymian miasto straciło wiele ze swojej dawnej świetności, choć wciąż powstawały nowe budowle jak portyki czy teatry. Zdobyte i złupione w
212 p.n.e.
przez
Rzymian
miasto stało się częścią pierwszej kolonii
imperium
, czyli
Sycylii
.
Według relacji
biblijnej
ok. 59 roku n.e. z
Malty
przypłynął
aleksandryjski
statek, na którym pokładzie znajdował się
ewangelista Łukasz
,
Arystarch
i przewożony na proces do
Rzymu
apostoł Paweł
.
Dzieje Apostolskie
28:11, 12 podaje, iż statek zatrzymał się w Syrakuzach na trzy dni. W tym okresie miasto podzielone było na dwie części: jedna znajdowała się na małej wyspie Ortygia (obecnie Ortigia), gdzie prawdopodobnie przybił wspomniany statek, a druga na samej Sycylii.
W
VII
i
VIII wieku
Syrakuzy były atakowane przez
muzułmańskich
Arabów
, w
668
zostały złupione przez nich podczas śmiałego wypadu z
północnej Afryki
na Sycylię. Wraz z całą wyspą miasto dostało się pod panowanie arabskie w
878
. W
1086
Syrakuzy zajęli
Normanowie
pod wodzą
Rogera I zwanego Wielkim Księciem
, którzy stworzyli, rządzone przez własną dynastię, dobrze prosperujące królestwo.
Zabytki
Na przełomie V i
IV wieku p.n.e.
tyran
Dionizjos I
włączył do miasta i ufortyfikował płaskie wzgórze Epipolaj, a umacniając cały system obronny (długości około 22 km; obecnie zachowane tylko fragmenty) zbudował w Euryleos potężną twierdzę, stanowiącą najwybitniejsze osiągnięcie ówczesnej architektury wojskowej. Do miasta prowadził kompleks wejść nazywany Heksapylon (Sześciobramny).
W starej części Syrakuz, na Ortygii, z ufortyfikowaną akropolis, pałacem tyranów i źródłem Aretuzy, wzniesiono około 570-560 p.n.e. najstarszy na Sycylii dorycki peripteros (stylobat: 21,47x55,33 m), poświęcony
Apollinowi
, i młodszy, z około
470 p.n.e.
-
Atenie
. Świątynia Ateny liczyła 22 x 55,02 m i miała 6 x 14 kolumn o wysokości 8,71 m i dolnej średnicy 1,92 m. Jest pierwszą konstrukcją, w której problem zachowania proporcji między
interkolumniami
i
tryglifami
w narożnikach budowli został rozwiązany przez stopniowe zmniejszanie odległości między dwoma ostatnimi interkolumniami w narożnikach (kontrakcja narożna). Metodę tę przyjęto z czasem w całej Grecji. Świątynia ta została adaptowana w
VII wieku n.e.
na trójnawową
bazylikę
chrześcijańską. W pobliżu świątyni Ateny odsłonięte relikty wielkiej świątyni
jońskiej
z VI wieku p.n.e., długości około 56 m, nigdy nie ukończonej.
W nowej części miasta, koło agory, odkryto m.in. część domu ze studnią z VI wieku p.n.e., dalej wielki teatr grecki, powstały po 270 p.n.e., o unikalnej trapezoidalnej orchestrze i widowni, który powstał na miejscu starszego, zbudowanego według projektu Damokoposa w l połowie V wieku p.n.e. W tej części miasta odnaleziono także monumentalny ołtarz Zeusa, długości około 195 m, fundacji
Hierona II
(po 270 p.n.e.). Ponadto zachowały się ruiny rzymskiego amfiteatru i zespołu architektonicznego (świątynia, portyk i teatr), zwane błędnie gimnazjonem, oraz kamieniołomy (częściowo zawalone) słynne z doskonałej akustyki, stąd zwane Uchem Dionizjosa, będące miejscem uwięzienia m.in. jeńców
ateńskich
po klęsce armii
Nikiasza
w
413 p.n.e.
Obecnie trzy muzea w Syrakuzach gromadzą cenne zbiory
archeologiczne
.
Do zabytków z okresu średniowiecza na uwagę zasługują kościoły św. Mikołaja i św. Tomasza z
XI
i
XII wieku
.
Syrakuzy wpisane są na Światową Listę Dziedzictwa Kulturalnego
UNESCO
.
Sławni obywatele
Galeria zabytków Syrakuz
| | | |
Kościół Świętej Łucji alla badia | | |
Zobacz też
Bibliografia
- Praca zbiorowa - „Encyklopedia sztuki starożytnej”, WaiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 546-547, (PWN), (WaiF)
- Praca zbiorowa - „Wielka Historia Świata”, t.9, Polskie Media Amer.Com 2005, str. 233,
- Rajman J. - „Encyklopedia Średniowiecza”, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006, s. 890,
- Twardecki A. - „Słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu”, wersja internetowa
[1]