Schemat powstania wiatru halnego
Wiatr halny -
wiatr
typu
fenowego
, wiejący w południowej
Polsce
, w
Karpatach
i
Sudetach
. Najgwałtowniejsze wiatry tego typu wieją na
Podhalu
, gdzie opadają ze szczytów
Tatr
. Jest to ciepły, suchy i porywisty wiatr, wiejący ku
dolinom
. Niekiedy przynosi znaczne zniszczenia: zrywa dachy, niszczy lasy (tworząc
wiatrołomy
). Może mieć wpływ na samopoczucie (bezsenność, bóle głowy itp.). Wiatr halny dociera m.in. do
Krakowa
oraz miast
aglomeracji górnośląskiej
.
Uwarunkowania
Halny powstaje na skutek różnic
ciśnienia
pomiędzy jedną a drugą stroną
grzbietu górskiego
, kiedy po stronie południowej występuje
układ wysokiego ciśnienia
, a po stronie północnej
układ niskiego ciśnienia
.
Różnica ciśnień musi być na tyle duża, aby powietrze zalegające po stronie południowej mogło wznosić się i przekroczyć grzbiet górski. Poza tym, wysokość grzbietu górskiego lub
wilgotność powietrza
również musi być odpowiednio duża, aby mogło dojść do skroplenia pary wodnej. Wiatr halny najczęściej występuje w październiku i listopadzie, nieco rzadziej w lutym i marcu.
Przebieg
Po dowietrznej stronie grzbietu górskiego powietrze unosi się wzdłuż
stoku
ochładzając się zgodnie z
gradientem wilgotnoadiabatycznym
(0,6 °C/100m) oraz pozbywając się pary wodnej. Następuje
kondensacja
pary wodnej, rozbudowują się
chmury
z których powstaje
opad atmosferyczny
, często bardzo obfity. Nad górami tworzy się charakterystyczny, biały wał chmur (tzw. mur halny).
Po stronie zawietrznej powietrze opada ocieplając się zgodnie z
gradientem suchoadiabatycznym
(1 °C/100m), następuje spadek
wilgotności względnej
. Dzięki temu w kierunku dolin wieje ciepły, suchy i silny wiatr halny, który w porywach osiąga nawet 60 m/s. Największą prędkość (86 m/s, czyli ok. 300 km/h) zanotowano w maju 1968 roku.
Skutki
Halny ma duże znaczenie klimatyczne: powoduje podwyższenie temperatury powietrza, powstawanie posuch, a zimą szybki zanik pokrywy śnieżnej. Jesienią przyspiesza dojrzewanie nasion i
zbóż
. Często prowadzi do znacznych strat w
drzewostanie
.
Halny nie pozostaje bez wpływu na zdrowie i samopoczucie człowieka. Pod jego wpływem, na skutek gwałtownych zmian
ciśnienia powietrza
, pogarsza się stan zdrowia osób ze schorzeniami serca, układu krążenia oraz cierpiących na
depresję
.
Bibliografia
- Jackowski A., 2006, Encyklopedia szkolna. Geografia, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków, .
- Woś A., 2006, Meteorologia dla geografów, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, .
Zobacz też
Inne wiatry: